М. В. Ломоносов 1748 жылы ашқан, ал француз

«Элементтер және қосылыстар бірімен-бірі химиялық эквиваленттеріне пропорционал салмақ мөлшерінде реакцияланады». Эквивалент заңының математикалық өрнегін қорытып шығару үшін, заттың эквивалент мөлшері деген ұғымға тоқталалық. Эквивалент зат мөлшері дегеніміз – берілген заттың, мәселен В затының, массасының (m) оның эквиваленттік молярлы массасына (М_Э) қатынасы:

 

 .

Эквиваленттік көлем дегеніміз 1 эквивалент заттың берілген жағдайдағы алып тұрған көлемі, өлшемі л/моль.

Газ күйіндегі заттардың эквиваленттік көлемін V_Э табу үшін бір атомды молекуладан тұратын кез келген газдың мольдік көлемінде 1 моль атом, ал екі атомды молекуладан тұратн газда – 2 моль атом болады деген ұғымды пайдаланамыз. Мысалы, 22,4 л Н₂, қалыпты жағдайда 2 моль атом сутек ұстайды. Біз сутектің эквиваленті 1 моль екенін білеміз, яғни 22,4 л Н₂-де 2 эквивалент сутек болады. Сонды сутек газының эквиваленттік көлемі:

Сол сияқты оттек газының эквиваленттік көлемі:

Эквивалент заңы бойынша А+В=С+D реакциясында мынадай арақатынас орындалады:

яғни заттың әрекеттесуі және түзілуі сан жағынан заттардың эквивалентті мөлшеріне тең. Олай болса әрекеттесуші Д және В заттары үшін:

п _э (A) = п _э (В).

Жоғарыдағы   өрнекті қолданып эквивалент заңының математикалық өрнегін ала аламыз:

Элементтердің эквиваленттік массалары теория жүзінде мына формула бойынша анықталады:   мұндағы М_Э – элементтердің эквиваленттік массасы, г/моль, А – элемент атомдарының мольдік массасы, В – қосылыстағы элементтің валенттілігі. Бұл формуладан валенттілігі ауыспалы элементтердің эквиваленттік массаларының әр түрлі болатынын көреміз.

Күрделі заттың эквиваленті дегеніміз – басқа заттың эквивалентімен қалдықсыз реакцияласатын салмақ мөлшері.

Күрделі заттардың теория жүзіндегі эквивалентік массасын есептеу үшін мынадай формулалар қолданамыз:

Мұнда, n(Н⁺) қышқылдың негіздігінің саны,   негіздің қышқылдық саны, n(Ме⁺ⁿ) – қосылыстағы металл ионының саны   – металдың валенттілігі, n(Э) оксидтегі элемент атомының саны, В(Э) – элементінің валенттілігі.