МахмұТ ҚАШҒари «диуани лұҒат-ит-түРК»
СӨЗ БАСЫНДА ХАМЗА КЕЛЕТІН ЕСІМДЕР КІТАБЫ
жүктеу/скачать 94,7 Kb.
|
М.Қашқари
СӨЗ БАСЫНДА ХАМЗА КЕЛЕТІН ЕСІМДЕР КІТАБЫЕКІ ӘРІПТІ СӨЗДЕР БӨЛІМІ АР//ӘР АП//ӘП: қуаттап, күшейткіш қосымшасы. Бір нәрсені мақтап, аса жақсы екендігін білдірмекші болса, «Іп - ізгі нәрсе, бек жақсы нәрсе» — дейді. Оғыздар таза, аппақ нәрсені аппақ» — дейді. АВ АБ: «жоқ, емес, не» мағыналарында қолданылатын жәрдемші сөз. «1 у I Ab bu Ab ol: Аб бү аб ол — Не бүл, не ол; немесе Бұл да емес, ол да емес». YP//UP ҮП//ҮП: реңге қатысты қолданылатын үстеме, қосымша сөз. ОР-ОР ҚОП-ҚОП: (Әуп - әуп; Қаз.тіл. A. Е.) есектің аяғы тайып кеткенде, оны тұрғызу үшін айтылатын сөз, «түр-түрі» деген мағынаны білдіреді. Құш канатын ер атын — Құс канатымен, ер аты- мен» — деген мақалдағы секілді. ^ ӘТ ӘТ: (жұмсақ дауысталатын» Әліппен» айтылады). Әт иер — Әт жер, жұмсақ жер, жұмсақ топырақ.» ОТ ОТ: шөп, өсімдік. От үнді — Шөп өнді.» ОТ ОТ: мал жейтін шөп, от. Тәуіп мағынасындағы «otauibi оташы» деген сөз осы түбірден шыққан. ОТ ОТ: у; зәр. Түріктер қаламды содан жасайды. Одан тағы да иік, аса қапы нәрселер жасалады. ІШ ІШ: әр нәрсенің іші. Іш киіп Іш құр — Іштен буынатын белбеу»; Іш soz: Іш сөз — Іштегі сөз; көңілдегі құпия сөз». Бұл сөз көбінесе әгәп (әрән) — ерен» деген мәнде де қолданылады. Бірақ, бұл сирек ұшырайды. - лар// - лер секілді көптік жалғаулары (түпнұсқада) жиі қосылады: ыза, қынжылыс мәнінде қолданылатын сөз. (ортасы). «Мүңүгишы: Мүңүзүшы - Мүйіздің өзегі». Құс, не аттардың жұлын - арқасын (омыртқа - құймышағын) да солай дейді. ЫШ//ІШ ЫШ//ІШ: иіс, ыс. Шырақ иісі; үй - жайдағы, не тамдағы құрым, күйе. boldbi: Тон ыш болды Тон ыс болды, ыстанды». Жер және басқа мүліктерді бөліскенде тиетін үлес. ОҚ ОҚ: етістікке мағына реңін үстемелейтін қосымша. Әрбір қосындарға әскербасы, қолбасылар тарапынан белгіленіп берілген шартты белгі. (Пароль). Мұндай белгілер қос пен құралдардың атымен немесе басқа сөздермен белгіленіп, екі лек әскерлердің қосыны ұшырасқанда бірін-бірі тануға және тани алмай соғысып қалудан сақтануға қызмет етеді. Танымайтын екі адам жолығысқанда бірінен бірі «ым» сұрайды, сұралған кісі ымды білсе өз адамы деп саналады, білмесе бәлеге ұшырайды. Мақалда былай депті: (Бір әрпі екі рет қайталанған сөздер) ERRO ЕРРӘ: сідік. Бұл есектерді жұптастырған кезде айрылатын сөз; Екі-үш қайтарып айтқанда есектер жұптасады. жүктеу/скачать 94,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|