ҚАЗІРГІ БІЛІМ БЕРУ ОРЫНДАРЫНДА ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ

334 
деп айта алмаймыз. Ҽрине 90-шы жылдары елдің экономикасы қҧлдырап, халықтың ҽлеуметтік жағдайы 
тҿмендеген кездері «Отан», «Атамекен», «Ел» деген қасиетті ҧғымдардың бағасы тҿмендеген болатын. Бірақта, 
халықтың басым бҿлігі осы ҧғымдарды қасиетті санап, барлық қиындықтарға тҿзіп, еліміздің болашағына 
сеніп, еңбектерін жалғастыра берді. Олар ҧлтына, нҽсіліне, дініне, тіліне қарамай Тҽуелсіз Қазақстанның 
қҧшағында тіл табысып, елімізді қазіргі жағдайға жеткізді. Міне, патриотизмді алыстан іздеудің қажеті жоқ. 
Президентіміз Н.Ҽ. Назарбаев «Қазақстан-2050» стратегиясында айтып ҿткендей: «Қазақстан 140 этнос пен 17 
конфессияның ҿкілдері ҥшін туған шаңырағына айналды. Азаматтық татулық пен ҧлтаралық келісім – біздің 
басты қҧндылығымыз».
Ендігі ҥлкен проблема осы 140 этнос ҿкілдерінің бойындағы патриоттық сезімді тең дҽрежеде дамыту. Бҧл 
жҿнінде Елбасы Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы: «Ҿз тҽжірибемізден білетініміз біздің «осал тҧсымыз» деп халық 
кҿпэтностығымыз бен кҿпконфессиялығымызды атайды» деген болатын. Мҧның проблема болатын қырларын 
атап ҿтейін.
Біріншіден, патриотизм сҿзіне анықтама беріп алайық. Патриотизм грек тілінен аударғанда «patria» – 
«Отан» деген мағына береді. Патриотизм дегеніміз Отанға деген сҥйіспеншілікті білдіретін адамгершіліктік 
жҽне саяси принцип, ҽлеуметтік сезім. Патриотизм – ҿз халқының, Отанының қызығушылықтарын қорғау. 
Патриотизм – ҿзінің еліне, тіліне, дҽстҥріне берілгендікті сезінетін эмоциялық ҽсерленушілік. Демек, 
патриотизм - психологиялық ҽсер, ҽлеуметтік сезім. Бірақ бҧл сезім – еліне, халқына жҽне тіліне деген 
сҥйіспеншілікпен, махаббатпен тҥсіндіріледі [2]. Ел, халық, тіл, дҽстҥр арқылы патриотизмді тҥсіндіру 
мынандай кедергілер туындатады: Патриотизмді екіге бҿлуге тура келеді: этникалық патриотизм жҽне 
мемлекеттік патриотизм. Осы екі ҧғымға қатты кҿңіл бҿлу керек. Кҿп жағдайда осы екі ҧғымды біздің қоғамда 
тең мағынада қолданады. Бҧл дҧрыс емес. Этникалық патриотизм дегеніміз ҿзінің ҧлтын сҥю (национализм). 
Ал мемлекеттік патриотизм дегеніміз ҿз ҧлтыңды ғана сҥю емес, ҿзіңмен бірге ҿзге де ҧлттар мекендейтін 
еліңді сҥю (мемлекетшілдік). Бҧдан қандай кедергі туындайды? Егер философиялық тҧрғыдан айтсақ, 
сҥйіспеншілік бар жерде қызғаныш та болады. Ҿз Отаныңа деген сҥйіспеншілікті, Отанның ҿзіңе деген 
мейірімін ҿзге ҧлттармен бҿліскің келмейді. Осылай ҿзге ҧлттарды жек кҿру, қудалау пайда болуы мҥмкін. 
Басқаша айтқанда ҧлтшылдық қалыптасады. Егер жастарға ҿз ҧлтыңды ғана сҥй, ҿз тіліңді ғана қҧрметте десек, 
онда кҿп ҧлттар мекендейтін елімізде нацизмге итермелегендей боламыз. Сондықтан былай ашып тҥсіндіруіміз 
керек: бҧл ел сен ҥшін ата-бабаңнан қалған аманат, атамекен. Сонымен бірге 2-3 ҧрпақ таратқан ҿзге ҧлттардың 
да отаны болып саналады. Сондықтан олармен санасу керек. Бҧл жҿнінде Елбасы «Қазақстан-2050» 
стратегиясында: «Тек басқа ҧлттармен жарастықта ғана біздің еліміз болашақта табыс пен ықпалға қол жеткізе 
алады. Ҿз бойымызда жҽне балаларымыздың бойында жаңа қазақстандық патриотизмді тҽрбиелеуіміз керек. 
Себебі, біз – бҽріміз тең қҧқылы, тең мҥмкіндіктерді иеленген қазақстандықтармыз. Жаңа қазақстандық 
патриотизм барлық этностарды біріктіруге тиіс» деген болатын. 
Екіншіден. Жоғарыда айтылғандарға қарап, біз ҿзіміздің қазақ екендігімізді ҧмытуымыз қажет деп 
тҥсінбеуіміз керек. Майқы би айтқандай: «Бірлік тҥбі – береке, Береке тҥбі – мереке. Ақ білектің кҥшімен, Ақ 
найзаның ҧшымен, Ел болуды ойлаңдар» [3]. Ҽрине, Қазақстан – бҧл қазақ елі. Бҧған ешкімнің таласы жоқ. 
«Қазақстанның елдігі асқан, ерлігі тасқан, кемел де келісті елге айналуына бізден – қазақтардан артық мҥдделі 
кім бар?! Қазақтың бірлігі – елдігіміздің кілті» - деген болатын ҿз сҿзінде Елбасы.
Ҥшіншіден. Ҧлттық қазақи жҽне жаңа қазақстандық патриотизмді біріктіріп, болашақ ҧрпаққа жеткізу 
тетіктері ҽлі анықталған жоқ. Сол себепті мен де осындай механизмді қалыптастыруға ҿз ҥлесімді қоссам 
деймін.
Ол ҥшін ең алдымен патриотизмнің табиғатын тҥсінуіміз керек: 
-
Патриотизм – бҧл адамгершіліктік сезімнің бір тҥрі. Ҽр адамның адамгершілік қасиетіне тҽуелді. Кімде 
адамгершілік қасиет болса, сол адамда патриотизм де болады. 
-
Патриотизм – ҿз елінің жетістіктері ҥшін мақтаныш сезімі. Қазақстан қай салада болмасын жағымды 
нҽтижелер бойынша ҿзге елдерден озық болса, бҽріміз сол елдің азаматы екендігімізге мақтанамыз.
-
Патриотизм – жауапкершіліктік - борыштық сезім. Ҽр адам ҿзінің, отбасының, ауылының - қаласының, 
ҧжымының, елінің алдындағы борышын тҥсініп орындаса, міне нағыз патриотизм.
-
Патриотизм – эмоционалдық ҽсер, сҥйіспеншіліктік сезім. Басқаша айтсам патриотизм – 
экзистенциалдық кҥй. Яғни қимастық, алаңдаушылық, бауыр басушылық. Сол кҥйге тҥскен адам елін, жерін 
қҧрметтеп, қолынан келгенше адал қызмет етуге дайын болады. 
-
Патриотизм – белгілі бір деңгейде адам бойында болатын немесе мҥлдем болмайтын сезім. 
Патриотизмі тҿмен немесе жоғары деген тҥсінік болмау керек. 

335 
Ҽрбір азаматтың бойында патриотизмді бірдей дҽрежеде қалыптастырудың тетіктерін атап, оларға 
тҥсіндірме беріп ҿтейін. Патриотизмді қалыптастырудың алғашқы ошағы – отбасы.
1.Отбасы – дҥниеге сҽбиді ҽкеліп, оны қоғамның толыққанды мҥшесі етіп тҽрбиелеп шығатын алтын ҧя. 
Бірақта, бала патриот болу ҥшін оның ата-анасы да патриот болу керек. Яғни ата-ана елінің тарихын, аңыз-
ҽңгімелерін, ертегілерін, батырлар жырларын жете біліп, балаға кішкентай кезінен айтып, оған баулу қажет. Ал, 
егер ата-ана қазақ емес, ҿзге ҧлттың ҿкілдері болса, онда оларға арнап, орыс тіліндегі аудармасын ҧсыну қажет. 
Отбасынан кейінгі адам баласының бҥкіл сана-сезімін, мінез-қҧлқын қалыптастырушы бҧл ҽрине білім беру 
жҥйесі. Соның ішінде – бала-бақша, мектеп, ЖОО.
Ҽрине, отбасындағы ата-анасы жоғарыда айтылған аңыз, жыр, ертегілерді жете білмесе, онда бҧл іс тек 
мемлекеттік тапсырыс бойынша қызмет ететін мекемелер мен ҧйымдарға тапсырылады.
2. Ең алдымен бала-бақша. Бала-бақша – ҽрбір балаға ойын арқылы дҥниенің есігін ашады. Осы бала-
бақшада еліміздің патриоттарын даярлау ісін басты мақсат етіп тапсыру қажет. Бала-бақшадағы киімдер ҧлттық 
ою-ҿрнекпен безендіріліп, балаларға батырлар жырлары мен аңыздар, ертегілерді рҿлдерге бҿліп қойылым 
ретінде жаттатылу қажет. Ондағы ата-бабаларымыздың ерлігі мен даналығы насихатталу қажет.
3. Мектеп. Бала-бақша секілді мектептің киім ҥлгісі де қазақтың ҧлттық ою-ҿрнектерімен безендірілу қажет. 
Ол орыс мектебі ме, ҽлде ҧйғыр мектебі ме бҽрібір. Патриотизмді одан ҽрі дамыту ҥшін мектеп 
қабырғасындағы тарих, ҽдебиет, қоғамтану жҽне басқа да пҽндерде ҽлемдік ғылым мен мҽдениет саласындағы 
қазақ жҽне қазақстандық ғалымдар мен ҽдебиетшілер, қоғам жҽне ҿнер қайраткерлерін оқулықтарға енгізіп, 
олардың еңбектерін жете оқыту қажет.
4. Жоғарғы оқу орны. Мектептегі оқушылардан ЖОО-ның студенттері несімен ерекщеленеді? Ең алдымен 
студенттер отбасынан жырақта, ҿз бетінше ҿмір сҥреді. Ата-аналары арқылы емес, ҿз беттерінше қоғамдық 
ҿмірге араласады. Сол себепті қоғамдық ҿмірде дҧрыс бағыт беру ҥшін оқытушыларға жауапкершілік 
жҥктеледі. Оқытушы тек мамандық бойынша білім беріп қана қоймайды, студентке азаматтық тҽрбие береді. 
Студент жеке тҧлға куҽлігі бар, қоғамдық ҿмірді жаңартуға, мемлекетке қайткенде ҿз ҥлесін қосуға дайын 
тҧрады. Студенттер ҽрқашан ыстық қанды, жігерлі, ҽділетсіздікке қарсы тҧратын халықтың бір бҿлшегі. Жастар 
жаңарудың, ҿзгерудің шығармашылықтық кҥші. Осы кҥшті дҧрыс бағытқа бҧру ҥлкен жауапкершілікті қажет 
етеді. ЖОО қала, облыс жҽне республика деңгейіндегі шараларға студенттерді қатыстырғанда осы 
жауапкершілікті ескеру қажет.
Себебі біреулер мемлекеттік саясаттың кемшілік тҧстарын кҿрсетемін деп жҥр. Ащы шындық арқылы 
ҽділетсіздікті жойып, патриотизмді оятамыз деп ҧрандап жҥр. Олар оппозициялық кҥштердің ҿкілдері. 
Керісінше, олар жастарды ҿз мемлекетінен, ҿз халқынан жаттануға итермелеуі мҥмкін. Жастарды саяси 
енжарлыққа алып келуі мҥмкін. Сондықтан былай ашып тҥсіндіруіміз керек: ҽлемде кемелденген, кемшіліксіз, 
идеалды мемлекеттік саясат болмайды. Дҧрыс болсын, бҧрыс болсын, бҧл менің елім деп қабылдау керек. 
Қорытындылап айтатын болсам: ҽрбір қазақстандық елімізді, жерімізді, тілімізді, тарихымызды, 
мҽдениетімізді жете біліп тҥсінгенде ғана патриоттық сезімді ҿз бойында қалыптастыра алады 

жүктеу/скачать 3,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: