Материалдары
Түйін сӛз: білім, ғылым, əлеумет, теоретика, мəселе, мультипарадигма. Ключевые слова
жүктеу/скачать 3,83 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ БАҺАДҮР 22,10
| Түйін сӛз:
білім, ғылым, əлеумет, теоретика, мəселе, мультипарадигма. Ключевые слова: образование, наука, социум, теоретика, мəселелер, мультипарадигма. Key words: education, science, society, theory, problems, multi-paradigm. Адамзаттың жаһандық ақпараттық қоғамға жақындауы ғалымдардың алдына жаңа зерттеу міндеттерін қояды, олардың бірі қазіргі заманғы қоғамды тҥсіндіретін модельдерді жасау ҥшін олардың маңыздылығын анықтау тҧрғысынан ҿткен ойшылдардың тҧжырымдамалық қҧрылымдарын талдау, сондай-ақ оның ықтимал трансформациясы болып табылады. Қазіргі заманғы ҽлеуметтанулық теория ҿкілдерінің пікірінше, қоғамда болып жатқан маңызды ҽлеуметтік процестердің бірі білім беру маңызының тҥбегейлі ҿзгеруі болып табылады. Ғылым кҿшбасшысы ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманғы экономикалық, философиялық, басқару ойының кҿрнекті ҿкілдері де, кейінгі постиндустриялық қоғамның жағдайында ҽлеуметтік ҿмірдің басқа салаларындағы қызметтің табыстылығы жҧмыс істеу тиімділігіне байланысты болатын социумның аса маңызды саласы болып білім табылады. Білім берудің кҥрделілігі оның тҧтас жҥйе ретінде теориялық пайымдауына, оның дамуының маңызды детерминанттарын, жҧмыс істеуінің неғҧрлым тиімді нысандарын анықтауға байланысты проблемаларды туындатады. Білім беру мҽселелерін теориялық-ҽлеуметтанулық ҧғыну, оны нақты зерттеу ҽдіснамасын қалыптастыру жҽне дамыту ҥшін оның тарихи талдауының тҧжырымдамалық негіздерінің пысықталуы принципті маңызға ие болады. Алайда, білім беру саласында жҧмыс істейтін ғалымдар білім беру мен тҽрбиелеу мҽселелерін зерттеуге арналған классикалық мҧраның тҥрлі аспектілеріне жҥгінетініне қарамастан, бҧл мҧраның барлық байлығы ҽлі жҥйелендірілген тҥрде берілмеген. Осының салдарынан теориялық қайта қҧру жҽне ҿзгермелі ҽлеуметтік жағдайлардағы білім беру рҿлінің ҿзгеруіне, тҧрақты жҽне ҿзгермелі білім беру қҧрамдастарының арақатынасына, білім беру технологиялары формаларына, сондай-ақ осы тҧрғыдан іске асырылмаған мҥмкіндіктерге негізделген нақты факторларды сипаттауға байланысты зерттеу проблемалары туындайды[3]. Білім беруді талдаудың шектеулілігі, біздің ойымызша, оның зерттеу мҽселелерін қою мен шешуде ҿзінің жҥзеге асуын тапқан бірқатар факторларға негізделген. Бірінші ретінде теорияда оның пайда болуынан бастап қазіргі уақытқа дейін қызмет жҥйесі ретінде білім беру тҧжырымдамасының жеткіліксіз ҽзірленуін атауға болады. Қазіргі уақытта білім беру концепциялары ҽр тҥрлі теориялық жҽне қҧндылық негіздеріне негізделіп, білім беру процесін жетілдіру ҥшін ҽртҥрлі ҽдістер мен тҽсілдерді ҧсынады. Сондай-ақ, білім беру саласындағы мҧраны концептуалды қайта қҧру кезінде классика дҽуірінде ҽзірленген идеялар мен тҧжырымдамаларды шектеулі пайдалану орын алатынын атап ҿткен жҿн. Қазіргі жай-кҥйін талдау ҥшін білім беру тҧжырымдамаларының маңыздылығын зерттеуге арналған арнайы ғылыми жҧмыстар ҽлі жоқ. 294 Қазіргі уақытта отандық ҽдебиетте ҿткеннің білімге арналған ҽлеуметтік идеяларының бір бҿлігі ғана пайдаланылады. Бҧл мҽн-жай ҿткен доктриналарды қарау бір парадигма - марксистік, бағалау сипатында, бір идеяларды бҿлуге жҽне басқаларды жете бағаламауға бағытталғанымен тҥсіндіріледі [2]. Тағы бір мҽселе - қазіргі заманғы білім берудің ҿзекті мҽселелерін шешу ҥшін олардың маңыздылығы тҧрғысынан ғылым классиктерімен айтылған тҧжырымдамалық идеяларды жҥйелеуге назар аудармау. Білім беру кҿзқарастары мен теорияларын жҥйелендірудің қазіргі тҽсілдері Тарихи идеяларды қҧруға, олардың пайда болу уақытын, басқа идеялардың пайда болуы ҥшін рҿлдерді айқындауға бағытталған. Мҧның бҽрі, ҽрине, заңды жҽне қажет, бірақ ол жалғыз жҽне жеткілікті деп танылуы мҥмкін емес. Аталған мҽселелер білім беру саласындағы классикалық мҧраға ерекше назар аудару қажеттігін куҽландырады. Ғылым ҿкілдерінің білім жҽне тҽрбие туралы тҧжырымдалған жҽне ҽзірлеген идеялары қазіргі білім берудің теориялық-ҽдіснамалық негіздері, оның сҿзсіз зияткерлік ресурсы болып табылады. Олардың тҧқым қуалауына жҥгіну білімге социологиялық кҿзқарасты дамытудағы кезең-кезеңмен сабақтастықты анықтауға мҥмкіндік береді. Керісінше, классикалық мҧраға немқҧрайлы қарамау: қазіргі заманғы қоғамда білім беруде болған процестерді тҥсінуді; болашақ туралы айтылған тҥсініктердің дҧрыстылық дҽрежесін анықтауды; қазіргі білім беру жҥйесінде орын алған процестерді талдау ҥшін классикалық ҽлеуметтану тҧжырымдамаларының маңыздылығын негіздеуді; білім беруді зерттеу саласында теорияларды дамытуда сабақтастықты ашуды; білім туралы білімді зерттеуге мҥмкіндік беретін категориялық аппаратты ҽзірлеуді қиындатады [5]. Заманауи білімнің мультипарадигмалылығы білім беруді ҽлеуметтік кіші жҥйе ретінде зерттеуге бірыңғай тҽсілдің жоқтығына себепші болды. Сонымен қатар, білім беруге ҽртҥрлі парадигмалардың ҿкілдері кҿңіл бҿледі. Осыған байланысты, ең алдымен, ҽлеуметтану классиктерінің индустриялық қоғам, білім беру жҥйесінде болып жатқан процестер жағдайында білімнің маңыздылығын талдау жҽне бағалау, болашақта білім беру мен тҽрбиелеудің трансформациясының жобалық модельдерін қамтитын еңбектерін атап ҿту қажет. Шын мҽнінде бҧл біздің зерттеуіміздің негізгі деректік базасы, ҿйткені онда классикалық ҽлеуметтанулық ойдың дамыған ҿкілдерінің ҽлеуметтанулық идеялары мен білім беру тҧжырымдамаларын жҥйелендіруге талпыныс жасалды. Білім алуға кҿзқарасты талдау ҥшін ҽлеуметтік қҧбылыс, оның ҽлеуметтік детерминанты ретінде білім берудің мҽнін, қҧрылымы мен функцияларын зерттеуге арналған ҽлеуметтік сипаттағы жалпы теориялық жҧмыстар маңызды болып табылады. Елдегі заманауи ҿзгерістер, тҧрақты дамудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жылдам ақпараттандырылуы мен серпінділігі білім беру талаптарын ҥйлестіріп ҿзгертті. Осыған сҽйкес білім беруді жаңғырту педагогтардың жауапкершілігі мен кҽсіби деңгейін тҥсінуіне, олардың білім беру ҥдерісінің тҥрлі проблемаларын шешуге жеке қатыстылығына байланысты [4]. Білім беруден жоғары функционерлер перманентті зардап шегетін ойланбаған реформатор қышымасы білім беру жҥйесіне де, қазақстандықтардың жас буынына да орны толмас зиян келтіреді. Зерттеудің ҿзектілігі 2018-2019 жылдарға арналған Дҥниежҥзілік экономикалық форумның қорытындысы бойынша ҽлем елдері арасында қазақстандық білім беру сапасы ҿте тҿмен сатыға ие болуымен байланысты. 2018 жылмен салыстырғанда біздің еліміз 4 позицияға кҿтерілді. Бҽсекеге қабілеттілік бойынша Қазақстан деңгейіне келетін болсақ, бҧл жерде керісінше ҿткен жылы 51-ден биыл 50-ге дейін бір сатыға жоғары кҿтеру. Жоғарыда келтірілген мҽліметтер мен Қазақстанның бҽсекеге қабілетті бірінші 30 елдің қатарына кіру жоспарын басшылыққа ала отырып, егер қазақстандық білім берудің барлық деңгейлерінде-мектепке дейінгі білім беруден бастап жоғары біліммен аяқтай отырып, жоспар орындалмайтынын тҥсіну керек. Егер оқушылардың негізгі қҧзыреттіліктерінің дамуын бағалайтын болсақ, олар ҿте нашар дамыған деп айтуға болады, ал олардың қазіргі қоғамдағы маңыздылығы оқыту процесінде ҽрбір оқушы сатып алуы ақпараттық қабаттың мҽнінен жоғары емес . жүктеу/скачать 3,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|