§5. Криминалистикалық автортанудың түсінігі, міндеттері және ғылыми негіздері
Құжаттағы мәтіннің авторын анықтау мақсатында жүргізілетін криминалистикалық зерттеулер, криминалистикалық автортанудың құзыреттілігіне жатады. Криминалистикалық автортанудың бұл түрі қолжазуды криминалистикалық зерттеу барысында жазба тіл заңдылығын зерттейтін нақты бір арнайы ғылымды қолдану негізінде қалыптасқан.
Мәтінді орындаушы жөніндегі мәселені шешу кезінде жазу тіл белгілері көмекші маңыздағы ғана рөлді атқарады. Ал автортану зерттеулерінде, олар басты рольді атқара отырып құжатты толтырған автордың жеке басы туралы белгілі бір қорытындыға келуге негіз болады. Бұл әсіресе мәтінді орындаушы мен автор әртүрлі тұлғалар болған жағдайдағы іс үшін өте маңызды болып табылады.
Жазу тілдің қызмет етуінің негізін тілдік және интеллектуалдық дағдылар кешені құрайды. Тілдік дағдыға жоғарыда көрсеткендей - тарау, бөлім, пункттік, орфографиялық, лексико-фразеологиялық, синтаксистік және стилистік дағдылар жатады.
Интеллектуалдық дағды әр адамға тән болмысты тану әдісін сипаттайды және қабылдау, ойлау, есте сақтау дағдыларынан тұрады. Бұл дағдылардың мазмұнын адам психикасынан көрініс табатын меңгерілген және жекеленген тілдік және ойлау нормалары мен одан ауытқулықтар құрайды.
Дағдылар мазмұны, олар нақты тұлғаларда қалыптасу жағдайы мен ерекшелігіне тікелей байланысты болады және де қабылданған мәліметтерді сол тұлғаның қолдануымен анықталады.
Жекеленген тілдік және интеллектуалдық дағдылар ойлау, сөйлеу нормаларының белгілі бір жиынтығының әрбір адамда қалыптасуы мен оларды сөйлеу барысында қолдану ерекшелігінен көрініс табады.
Мұнда адам қандай да бір норманы қолданып сөйлеуге үйреніп, қалыптасады және ол әдетте өзінің ойын жеткізу кезінде сөз құрамының барлығын емес, жартылай ғана жеткізуге дағдыланады. Осыған байланысты әр адамда сирек кездесетін қайталанбайтын тілдік жиынтықтар мен интеллектуалдық дағдылар пайда болады. Осы жекелей қалыптасқан дағдылар арқылы зерттелетін құжат мәтінінің авторын идентификациялауға болады.
Достарыңызбен бөлісу: |