Мазмұны 1-тарау. Спирт технологиясы

Құрамында крахмалы бар шикізатты қайнатудың тәсілдері мен режимдері

жүктеу/скачать 1,41 Mb. бет 23/69 Дата 05.02.2022 өлшемі 1,41 Mb. #130783 түрі Құрамы

Құрамында крахмалы бар шикізатты қайнатудың тәсілдері мен режимдері Қайнату үдерісін дәйекті түрде өтетін бірнеше сатыға бөлуге болады: заместі дайындау мен оны алдын-ала қайнату; заместі қайнату температурасына дейін қыздыру; заместі ұстау; буды бөлу (бу сепарациясы). Астықты балғалы немесе вальцелі ұнтақтағыштарда ұсақтайды. Ұсақтағаннан кейін астық бөлшектерінің өлшемін електерде елеу жолымен бақылайды, ол кезде өлшемі 1 мм електен өтуі 60%-дан кем емес болуы тиіс, ал жүгері үшін – 75-90%-дан кем емес. Астықтың ұсақталу дәрежесін көбейту үшін аралық тартылған астықтың еленгенімен екісатылы ұсақтауды қолдану ұсынылады: бірінші сатыда астықты балғалы ұнтақтағышта, ал содан соң вальцелі білдекте ұсақтайды. Одан 1 мм електен өтуі 75-80% тартылған астық алынады, бұл қайнату үдерісінде температураны төмендетуге мүмкіндік береді. Ұсақталған астықты ақырында құрғақ заттардың мөлшері 16-18% болатын қанттанған суслоны алу үшін сумен 50 0С-тан аспайтын температурада (клейстеризация температурасынан төмен) крахмал мөлшеріне байланысты 1:2,5...3,5 арақатынасында араластырады. Заместі бұлғауышы бар араластырғыштарда дайындайды. Жылуды үнемдеу үшін заместі араластырғышта немесе түйіспелі баста екіншілік бумен 55...65 0С-тан аспайтын температураға дейін қыздыру ұсынылады, сонымен қатар, оның тасымалдауға қабілеттілігін сақтау үшін толық клейстеризацияны болдырмау үшін крахмалға астықтың өзінің амилолитикалық ферменттерінің әсер етуі есебінен қанттардың жиналуына рұқсат етілмейді. Заместі ондай өңдеу алдын-ала қайнату деп аталады. Алдын-ала қайнату сатысында 75...80 0С температурада араластырғышқа енгізілетін бактериалды α-амилазаны пайдаланған тиімді. Оның әрекеті нәтижесінде декстриндердің түзілуі жүретін крахмал деструкциясы басталады, мұның арқасында қайнату температурасын төмендетуге болады. Декстриндер термиялық ыдырауға ұшырамайды, сондықтан ондай өңдеу ашытылатын заттардың шығындарына әкелмейді. Картопты балғалы немесе дискілі ұнтақтағыштарда ұсақтайды және қайнату температурасына дейін қыздыру үшін аралық жинағыш арқылы түйіспелі басқа бағыттайды. Заместі екіншілік бумен қыздыруға болады, бірақ 45...50 0С-тан жоғары емес, себебі одан жоғары температурада крахмал клейстеризациясы басталады және замес қозғалғыштығын жоғалтады. Қайнату температурасына дейін заместі жылыту қайнату тәсіліне байланысты 138-170 0С температураға дейін өткір бумен түйіспелі бастарда өткізіледі. Заместі қайнатудың өзі үздіксіз ағында немесе берілген температурада периодты түрде ұстау үдерісінде жүргізіледі. Құбырлар мен аппараттармен жылжу, қысым айырмасы кезінде үрлеу есебінен масса жылулық әсерден бөлек механикалық әсерге ұшырайды. Қайнатудың тәсілдерін үдерістің ұйымдастырылуына қарай айырады: периодты, үздіксіз. Периодты тәсілдер әрқайсысында қайнатудың бір сатысы жүріп жататын бірнеше аппараттан тұратын қондырғыларда өткізіледі. Шикізатты тиеу мен түсіру периодты өтеді. Олардың өнімділігі аз, олардың жұмысы үдерісінде құрғақ заттар мен жылулық энергияның үлкен шығындары болады. Сондықтан отандық зауыттарда периодты тәсілдер үздіксіз тәсілдерге ауыстырылады. Қайнатудың үздіксіз тәсілдері тиімдірек, олар дайындалған замес белгілі бір режимдерде қондырғы аппараттарының қатарынан үздіксіз өтуімен және дайын түрінде шығатынымен сипатталады. Үздіксіз қайнатудың ең кең тараған 2 негізгі сұлбасы: Мичурин (БАӨҒЗИ б. конструкциясы) және Мироцкий (УкрҚӨҒЗИ б. конструкциясы). БАӨҒЗИ конструкциясы немесе Мичурин қондырғылары өнімділігі тәулігіне 800-1300 дал спирт, тәулігіне 1700-2500 дал спирт өндіретін зауыттар үшін сериямен шығарылады. Олардың ішіне араластырғыш-алдын-ала қайнатқыш, заместі қыздыру үшін өткір бу түйіспелі басы, 1-сатының қайнату колоннасы және 2-сатының 1-3 қайнату колонналары кіреді. Екіншілік будың бөлінуі үшін бу сепараторы-сақтағышы қызмет етеді. Соңғы жылдары өнімділігі тәулігіне 3000 дал спирт өндіретін зауыттар үшін А2.ВРА.3000 жетілдірілген қондырғысы жасап шығарылған. Оның сызбанұсқасы сур. 4.2-де келтірілген. Сур. 4.2 – БАӨҒЗИ б. конструкциясы қондырғысында үздіксіз қайнатудың аппаратуралық-технологиялық сызбанұсқасы Бункерден 1 астық балғалы ұнтақтағышта 14 ұсақталады және температурасы 40-50 0С сумен 1:2,5-3,5 арақатынасында араластырғышта 13 араластырылады. Замес сорғышпен 12 түйіспелі басқа 4 ауыстырылып құйылады, онда бу сепараторында 9 бөлінген екіншілік бумен 85-90 0С температураға дейін жылытылады және буферлі сыйымдылыққа 5 келіп түседі, одан сорғышпен 11 өткір бу түйіспелі басына 6 беріледі, онда астық үшін 138-149 0С температураға дейін (жүгері үшін – 144-150 0С-қа дейін) қыздырылады. Картопты жуудан кейін шөмішті элеватормен таразы арқылы аралық бункерге береді, ал одан балғалы ұнтақтағыштарға 2 келеді. Картоп ботқасы аралық жинағыш арқылы плунжерлі сорғышпен 3 өткір бу түйіспелі басына 6 беріледі және 138-140 0С температураға дейін қыздырылады. Қайнату құбырлы қайнатқышта 10, 1-саты сақтағышында 7 және 2-саты сақтағышында 8 өткізіледі. Колонналарда теңдеуші сызық есебінен бірдей қысым сақталады. Қайнату ұзақтығы – 45-55 минут. Масса бу сепараторына 9 үрленеді, онда 0,05 МПа қысым (температура 105 0С) сақталады. Мұнда қайнатылған масса 15-20 минут болады. Қысым айырмасы есебінен екіншілік будың көп мөлшері бөлінеді, бүтін қалған шикізат жасушалары қосымша бұзылады. Дайын масса қанттандыруға беріледі. УкрҚӨҒЗИ (Мироцкий) конструкциясы қондырғысында (сур. 4.3) замес БАӨҒЗИ қондырғысыдағыға ұқсас дайындалады. Сур. 4.3 – Құрамында крахмалы бар шикізатты УкрҚӨҒЗИ қондырғысында қайнатудың аппаратуралық-технологиялық сызбанұсқасы Нориямен 1 астық сепаратор 2 арқылы бункерге 3 беріледі, таразыда 4 өлшенеді және вальцелі білдекте 5 ұсақталады. Ұсақталу дәрежесі жеткілікті мөлшерде жұқа болуы тиіс: саңылауларының диаметрі 1 мм електен өтуі 90%-дан кем емес. Ұсағырақ ұнтақталуы үшін астықты дәйекті түрде астықтың аралық еленгені бар 2 вальцелі білдектен өткізу ұсынылады. Ұсақталған астық араластырғышқа 6 келіп түседі, онда сумен 1:2,5-3,5 арақатынасында сумен араласып, 45-50 0С температураға дейін екіншілік бумен жылытылады. Кейін замес плунжерлі сорғышпен құбырлы жылытқышқа 14 беріледі. Жуудан соң картоп элеватормен 7 таразы 8 арқылы бункерге 9, ал одан қуаттандырғышпен 10 балғалы ұнтақтағышқа 11 келеді. Алынған ботқаны жинағышта 12 картоптың 1 кг-на 0,2-0,5 дм3 есебінен сумен араластырады, содан соң сорғышпен 13 құбырлы жылытқышқа 14 ауыстырып құяды. Астық немесе картоп замесі алдымен «құбыр ішіндегі құбыр» типті жылытқышта 14 екіншілік бумен 75-85 0С температураға дейін, ал кейін өткір бу түйіспелі басында 15 астық үшін – 168-170 0С-қа дейін, картоп үшін 165-166 0С-қа дейін қыздырылады. Қайнату тік және көлденең құбырлардан тұратын құбырлы қайнатқышта 16 өткізіледі. Тік аумақтардың саны – 8-10. Ернемек арқылы жалғасқан көлденең және тік аумақтар арасында дифрагмалар орнатылған, олардың саңылаулары өнім ағымына қарай үлкейеді. Масса жылдамдығы бірінші құбырдан соңғысына дейін өтуіне қарай 0,1-0,2 м/с-тан 1,5 м/с-қа дейін ұлғаяды. Шығатын жерде замес температурасы 145-155 0С-қа дейін кемиді. Көлденең аумақтарды тозып кетуден қорғау үшін алмалы-салмалы гильзалар ескерілген. Аппараттан массаның өтуі кезінде бөлінетін бу 80%-ға дейін өнім көлемін алады, массасы – шамамен 20%. Қайнатқыштан массаның өту уақыты – 2-3 минут. Кірген жерінде температура термореттегішпен 18, аппараттан шығатын жерінде қысым қысым реттегішпен 19 реттеледі. Дайын масса бу сепараторына 17 келеді. Мироцкий қондырғысында бу, электроэнергия шығыны жоғарырақ, аз пайдаланылатын екіншілік бу 1,5-2 есе көбірек бөлінеді. Мичурин қондырғысында металды қажет етуі жоғарырақ болады, алайда, Мироцкий қондырғысын пайдаланғанда, алмалы-салмалы гильзалар есебінен металды қажетсінуі артады. Қайнатылған массаның сапасы көзбен байқаумен бағаланады. Ол жартылай сұйық, жылтыр сарғыш немесе сары түсті, қайнатылмаған шикізат кесектерінсіз болуы тиіс. жүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу: