ІІІ. Талдамалық ақпараттар
2013 жылғы Ұлттық бірыңғай тестілеу қорытындысы
Облыста Ұлттық бірыңғай тестілеу 3-6 маусым аралығында 8 ҰБТӨП-інде өткізілді. Барлық өтініш бергендерден 5040 мектеп бітіруші ҰБТ-ға қатысты.
ҰБТ өткізу барысында өтініш берген 139 бітіруші қатыспаған.
Оның 33-і ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 27 мамырдағы №200 санды бұйрығы негізінде ҰБТ-дан босатылып, таңдаған мамандықтары бойынша алдын-ала мемлекеттік грантқа ие болғандар.
106 мектеп бітіруші өз өтініштерімен тестілеуге қатысудан бас тартқан. Олар мектепте қорытынды аттестаттаудан өткізілді.
2013 жылғы Ұлттық бірыңғай тестілеуді өткен жылғымен салыстырғанда ілгерілеушілік бар. ҰБТ өткізу барысында төтенше оқиға тіркелмеді.
ҰБТ қорытындысымен орташа балл 73,4. (2012 жылы 64,02) 9,38 балға өсім бар.
«Алтын белгі» белгісіне 196 үміткердің 66-ы өз білімдерін дәлелдеді, ол 33,6 пайызды құрайды. Үміткерлердің жалпы санынан әрбір үшінші бала өз білімін дәлелдеген. Ерекше атап өту керек «Алтын белгі» белгісіне үміткер болған 34 оқушының 1 балы жетпеген. Бұл баланың ерен еңбегі әрі өз білімін ақтады деп түсінуіміз қажет.
Олар ҰБТ ұйымдастыру мен өткізудің Ереже талаптарына сәйкес Үздік аттестатқа ие болды.
(2012 жылы 421 үміткерден 50-і дәлелдеген ол 11,8 %) Әрбір үміткердің 8-іншісі өз білімін дәлелдеген.
Үздік аттестатқа үміткер 79 оқушының 20-ы өз білімдерін дәлелдеді (25,3 %) (2012 жылы 229-дан 23-і дәлелдеген 10 %)
Өткен жылмен салыстырғанда аудиториялардың жабдықталуы (рамалы детектор, ұялы телефонның дыбысын тұншықтыратын құралдар) 100 % орындалған. Барлық тестілеу орталықтарында бейнекамералар орнатылған. Балалар ұдайы тексеру мен қадағалануда болды. Өкінішіке орай жетістіктер мен қатар кемшіліктер де орын алды.
«2» лік саны 270, (2012 жылы -955), шекті балдан өтпегендер саны 681(13,5%), (2012 жылы -2255 оқушы өтпеген ол 37% )
Аудандар мен Қызылорда қаласының білім көрсеткіштері төмендегіше:
Арал ауданы бойынша орташа балы 70,9. (2012 жылы 61,8) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 20 оқушының 4-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 3 оқушының 1-і дәлелдеген.
«2» лік саны 46. Шекті балдан өтпеген оқушы саны 42. Ең төменгі балы 29. Ең жоғары балы 114.
2012 жылы орташа балы 61,8. «2» лік саны 101. (118 бала математикадан 2 алған, 66-ы орыс тілі,физика және тарих пәнінен)
Қазалы ауданы бойынша орташа балы 67,2. (2012 жылы 59,7) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 14 оқушының 7-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 1 оқушының 1-і дәлелдеген.
«2» лік саны 48. Шекті балдан өтпеген оқушы саны 124. Ең төменгі балы 23. Ең жоғары балы 117.
2012 жылы орташа балы 59,7. «2» лік саны 184.(118 бала математикадан 2 алған, 66-ы орыс тілі,физика және тарих пәнінен)
Қармақшы ауданы бойынша орташа балы 75,64. (2012 жылы 64,9) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 13 оқушының 7-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 2 оқушының 1-і дәлелдеген.
«2» лік саны 13. (12-і математика пәнінен, 1-і тарихтан ) Шекті балдан өтпеген оқушы саны 14. Ең төменгі балы 27. Ең жоғары балы 121.
2012 жылы орташа балы 64,9. «2» лік саны 76.(60 бала математикадан 2 алған, 11-і орыс тілі, 2-і қазақ тілі, 4-і физикадан алған) Шекті балдан өтпегендер саны 182.
Жалағаш ауданы бойынша орташа балы 76,2. (2012 жылы 66,6) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 5 оқушының 1-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 5 оқушының 2-і дәлелдеген.
«2» лік саны 7. (орыс тілі,математика, физика пәндерінен) Шекті балдан өтпеген оқушы саны 11. Ең төменгі балы 44. Ең жоғары балы 113.
2012 жылы орташа балы 66,6. «2» лік саны 32.(25 бала математикадан 2 алған, 7-і орыс тілі және тарих пәнінен) Шекті балдан өтпегендер саны 56.
Сырдария ауданы бойынша орташа балы 74,28. (2012 жылы 65,3) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 10 оқушының 1-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 2 оқушының 1-і дәлелдеген.
«2» лік саны 27. (14-і математика пәнінен, 8-і орыс тілі, 4-і физика пәні бойынша) Шекті балдан өтпеген оқушы саны 31. Ең төменгі балы 32. Ең жоғары балы 116.
2012 жылы орташа балы орташа балы 65,3 «2» лік саны 49 (35-і математика пәнінен, 14-і орыс тілі, физика, тарих пәні бойынша)
Шекті балдан өтпегендер саны 72.
Шиелі ауданы бойынша орташа балы 69,2. (2012 жылы 58,9)«Алтын белгі» белгісіне үміткер 11 оқушының 5-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 1 оқушы дәлелдемеген.
«2» лік саны 30. Шекті балдан өтпеген оқушы саны 68. Ең төменгі балы 24. Ең жоғары балы 117.
2012 жылы орташа балы орташа балы 58.9 «2» лік саны 178 ()
Шекті балдан өтпегендер саны 317.
Жаңақорған ауданы бойынша орташа балы 70,3. (2012 жылы 59,2) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 15 оқушының 3-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 6 оқушының 1-і дәлелдеген.
«2» лік саны 20. Шекті балдан өтпеген оқушы саны 40. Ең төменгі балы 29. Ең жоғары балы 118.
2012 жылы орташа балы орташа балы 59.2 «2» лік саны 99 ()
Шекті балдан өтпегендер саны 256.
Қызылорда қаласы бойынша орташа балы 76,83. (2012 жылы 69,1) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 87 оқушының 27-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 47 оқушының 6-ы дәлелдеген.
«2» лік саны 80. Шекті балдан өтпеген оқушы саны 351. Ең төменгі балы 20. Ең жоғары балы 121.
2012 жылы орташа балы орташа балы 69.1. «2» лік саны 221 ()
Шекті балдан өтпегендер саны 735.
Облыстық білім мекемелері:
№4 облыстық дарынды балаларға арналған мектеп-интернат бойынша орташа балы 88. (2012 жылы 87,9)
«Алтын белгі» белгісіне үміткер 4 оқушының 1-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 4 оқушының 2-і дәлелдеген.
«2» лік саны 0. Шекті балдан өтпеген оқушы жоқ. Ең төменгі балы 59. Ең жоғары балы 114.
№9 қазақ-түрік лицейі бойынша орташа балы 98,7. (2012 жылы 99,9) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 6 оқушының 1-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 6 оқушының 3-і дәлелдеген.
«2» лік саны 0. Шекті балдан өтпеген оқушы жоқ. Ең төменгі балы 70. Ең жоғары балы 114.
№10 қазақ-түрік лицейі бойынша орташа балы 103,6. (2012 жылы 99,8) «Алтын белгі» белгісіне үміткер 11 оқушының 5-і дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 2 оқушының 2-і де дәлелдеген.
«2» лік саны 0. Шекті балдан өтпеген оқушы жоқ. Ең төменгі балы 80. Ең жоғары балы 118.
Облыс бойынша 42 мектептің көрсеткіші төмен. Бұл мектептер 2012 жылы төмен нәтиже беріп, облыстың көрсеткішін төмендеткен. 2013 жылы осы мектептер қайтадан төмен болуда.
Ең төменгі көрсеткіш берген мектептер:
Арал ауданы бойынша
№22, №230, №74, №83, №72, №71, №61 мектептер
Қазалы ауданы
№234, №100, №134, №103, №204, №190, №98, №16, №226, №182, №170, №92, №266, №17 мектептер
Шиелі ауданы
№241, №228, №159, №252, №148, №49, №46, №157, №206 мектептер
Жаңақорған ауданы
№125, №558, №247, №164, №229 мектептер
Қызылорда қаласынан
№179, №172, №257 мектептер
Төмен нәтиже берген мектеп директорларының алды 1 мектепте 7 жылдан 27 жылға дейін қызмет жасағандар.
Апелляция қорытындысы
3-7 маусым аралығында облыс бойынша апелляцияға 302 мектеп бітіруші тіркелді. Оның 18-і өз білімдерін дәлелдеп 1 балдан қосылған.
«Алтын белгі» белгісіне үміткер 2 оқушы апелляциямен өз білімдерін дәлелдеп шықты. Олар Арал, Жаңақорған аудандарынан (№62 мектеп, №3 мектеп-интернаты)
Соңғы 15 маусымдағы апелляция қорытындысымен Қызылорда қаласындағы №2 «Мұрагер» мектебінен 1 оқушы, №23 мектептен 1 оқушы, №233 орта мектептен 2 оқушы барлығы 4 үміткер өз білімдерін дәлелдеді.
Сонда облыста «Алтын белгі» белгісін дәлелдегендер саны 66. Ол 33,6 пайызды құрайды.
Ең жоғары балл жинаған бала саны 2. 121 балды Қармақшы ауданы №250 мектептен Ахметова Айжан және №140 мектептен Камат Гүлжайна жинады.
Шекті балдан өтпеген балалардың пәндері бойынша талдау жасалды. Оның обьективті және субьективті жағдайлары бар. Олардың мектеп қабырғасындағы бағалары пәндер бойынша талданып, мектепте «3» ке оқитындықтары анықталуда.
Сонда біздің шекті балдан өтпеген 681 оқушы яғни 13,5 пайыз оқушы мектепте қанағаттанарлық деңгейде оқитындар.
Қызылорда облысы бойынша мемлекеттік жастар саясатының
жүзеге асырылу барысы туралы
(2013 жылғы І жартыжылдық бойынша)
Өздеріңізге белгілі, Мемлекет басшысы 2012 жылғы 27 сәуірдегі Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІХ сессиясында тапсырма берді. Осы берілген тапсырмаға сәйкес, барлық өңірлерде «Жастар саясаты мәселелері басқармалары» мемлекеттік мекемелері құрылып, жұмыс жасауда.
Өңірлердегі басқармалардың құрылуы елімізде жастар саясатының - маңызды стратегиялық сипат алғандығы, мемлекет тарапынан жастар үшін көрсетіліп жатқан басты қолдаулардың бірегейі.
Қызылорда облысының статистика департаментінің ұсынған мәліметіне сәйкес өңірімізде Байқоңыр қаласы жастарын қоса есептегенде 14 пен 29 жас аралығында 204 666 азамат тіркелген, ауыл жастары – 123 742 адам, қала жастары - 69 221 адам. Жастар өңірдегі жалпы халықтың 28,2 % құрайды.
Басқарманың қызметі облыс жастарының рухани, мәдени, білім алуы, кәсіби қалыптасуы мен дене тәрбиесін дамытуы үшін әлеуметтік - экономикалық құқықтық, ұйымдастырушылық жағдайлар мен кепілдіктер жасау, бүкіл қоғам мүддесі үшін олардың шығармашылық әлеуетін ашуға бағытталған.
Тәуелсіз Қазақ елінің өсіп-өркендеуін тікелей жастармен байланыстыратын Елбасы: «Мен жас ұрпақтың болашақ үшін маңызын әрқашанда атап көрсетіп келдім және атап көрсете беремін. Мемлекет әрбір жас адамның өз еліне міндетті түрде қажет болуы үшін бәрін де жасайды» деп атап өткені белгілі. Расында, Ел Президентінің жыл сайынғы Жолдауларының басым бағыттары жастармен тікелей байланысты болуы, кез келген мемлекеттік маңызы бар стратегиялар мен мақалаларында, сөздерінде әркез өскелең ұрпақты тілге тиек етуі – соның айқын дәлелі.
Республикамызда жастар саясатының жүзеге асырылуын регламенттейтін ең басты нормативтік – құқықтық құжат «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты туралы» Заңы, мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасы болып табылады.
Басқарманың алдында нақты міндеттер қойылған, атқарылатын ірі, маңызды жобалар да бар. Қолға алынған істер мен атқарылған жұмыстар да аз емес.
Мәселен, бірнеше рет «облыстық бюджеттік комиссия отырысында» аудандарда жастар саясатының сапалы жүзеге асырылуы, жастарға жан-жақты қолдау көрсету мақсатында аудандардағы жастар саясатын жүзеге асыруға бөлінетін қаржы көлемін ұлғайту мәселесін көтерген болатынбыз. Осыған байланысты, 2012 жылғы қараша айында облыс әкімінің бірінші орынбасарының төрағалығымен аудан, қала әкімдерінің қатысуымен өткен жиналыста аудандық деңгейде жастар саясатына қаралған қаржы көлемін ұлғайту тапсырылған болатын. Нәтижесінде 2 ауданда, сонымен қатар, Қызылорда қаласында жастар саясатын жүзеге асыруға бөлінетін қаржы көлемі 2 есеге ұлғайды.
2013 жылға Қызылорда облысында «Жастар саясаты саласында іс-шараларды жүзеге асыру» бағдарламасы бойынша облыстық бюджеттен 28 әлеуметтік жобаға 79 млн 452 мың теңге бөлінді, бұл қаржы 2012 жылмен салыстырғанда 65,8 пайызға артып отыр.
Сондай-ақ, 2012 жылға қоғамдық көлікте жеңілдікпен қатынау үшін тұрмысы төмен отбасылардан шыққан күндізгі оқу орнында оқитын 3482 жасқа облыстық бюджеттен 59 млн 83 мың теңге бөлінді. Ал, 2013 жылға аз қамтылған отбасыдан шыққан 3482 жасқа 84 млн. 414 мың теңге қаржы қарастырылды.
Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының ХІХ сессиясында берген тапсырмасына сәйкес, облыс, қала, аудан әкімдігі жанындағы мемлекеттік жастар саясатын іске асыру жөніндегі консультативтік-кеңесші органдардың төрағалары болып облыс, қала, аудан әкімдері бекітілді. Сондай-ақ, жастар саясаты жөніндегі Кеңес құрамына жастар ұйымдарының төрағалары енгізілді.
Кеңестің мақсаты облыс жастарын әлеуметтендіру және облыстың жастар ұйымдарының жұмыс істеуіне қажетті жағдай жасауға бағытталған мемлекеттік жастар саясаты мен патриоттық тәрбие беруді жүзеге асыру жөніндегі маңызды мәселелер бойынша ұсыныстарды әзірлеу.
Атап айту керек, кеңес отырыстары нәтижесінде Қазалы ауданында «Жастар орталығы» ашылса, облыста «Жасыл ел» жастар еңбек жасақтарына төленетін жалақы мөлшері ұлғайтылды, №3 емхана жанынан «Шапағат» жастар денсаулық орталығы және №6 емхана жанынан «Денсаулық сақтау орталығы» жұмысын бастады.
Осы ретте, үстіміздегі жылғы 30 наурызда облыс әкімі Қ.Көшербаевтың төрағалығымен облыстық жастар саясаты жөніндегі Кеңестің І отырысы өткізілді. Кеңес отырысында жастарға қатысты өзекті мәселелер айтылып, мүдделі мемлекеттік орган басшылары, жастар көшбасшылары өз ойларын ортаға салды. Кеңестің нәтижесі бойынша облысқа қарасты Сырдария, Қазалы, Шиелі аудандарында жастар саясатымен айналасатын мамандар бөлініп, қазіргі таңда жұмыс атқаруда.
Жастар – бұл мемлекеттің негізгі тірегі бола отырып, болашақта ел басқаратын ұрпақ өкілдері. Жыл өткен сайын жастар білімді болып келеді, қай уақытта да белсенділік танытып, қоғамның қозғаушы күші болып табылады.
Жастар облыстық «Нұр Отан» ХДП «Жас Отан» жастар қанаты, «Қазақстан студенттер Альянсы», «Қызылорда жастары» заңды тұлғалар Ассоциациясы, Қызылорда КТК Одағы филиалы сынды жастар қоғамдық бірлестіктері жанында шоғырланған. Қоғамдық қолдау тапқан «Дипломмен ауылға!», «Жастар тәжірибесі», «Жасыл ел», «Жастар кадрлық резерві» жастар бағдарламаларының жүзеге асуына қатысуда.
Жастармен бірлесіп жұмыс жасайтын облысымызда 60 жастар қоғамдық бірлестіктері тіркелген. Сол жастар қоғамдық бірлестіктерінің бүгінде 33-ы белсенді жұмыс атқаруда. Сондай-ақ, 11 республикалық бірлестіктердің өкілдері қызмет атқарады.
Облыс аумағында меншік иесіне қарамастан барлық мекемелер мен ұйымдарда, ірі кәсіпорындарда жастар комитеттерін құру жұмыстары жүргізілуде. Қазіргі таңда, «Қазақстан темір жолы», «Қазақтелеком», «Халыққа қызмет көрсету орталығы», «Қазпошта», «Қалалық перзентхана», «Қызылорда жылу электр орталығы» МКК және т.б. мекемелерде жастар комитеттері жұмыс жасауда.
Жастарды жұмыспен қамту бойынша «Жастар саясаты саласындағы өңірлік іс-шараларды іске асыру» бағдарламасы бойынша жазғы демалыс лагерлерінде, «Педагогикалық отрядтар жұмысын ұйымдастыру» жобасы аясында 40 тәлімгер қызмет атқаруда.
«Жасыл ел» бағдарламасы бойынша үстіміздегі жылы облыстық бюджеттен 7 млн. 750 мың теңге қаралып, 500 жастар тарту жоспарлануда.
«Дипломмен ауылға» бағдарламасы бойынша үстіміздегі жылы облыс аудандардан жиналған сұранысқа орай 271 құрап отыр.
Үстіміздегі жылы Студенттік құрылыс жасақтары өз жұмысын бастады. Құрылыс жасақтар жұмысына 200 жасты тарту жоспарлануда.
Қазіргі таңда 21 бағытта 27 әлеуметтік жоба жүзеге асырылуда. Атап айтқанда, алғаш рет облыс, қала және аудан көлемінде «Жастар арасында кәсіпкерлікті дамытуға және ақпараттық қолдау көрсетуге бағытталған ресурстық орталық жұмысын ұйымдастыру» жобасы жүзеге асырылуда. Үстіміздегі жылы 21-ші маусымда Сырдария ауданындағы «Жастар арасында кәсіпкерлікті дамытуға және ақпараттық қолдау көрсетуге бағытталған ресурстық орталық жұмысын ұйымдастыру» әлеуметтік маңызды жобасы аясында жастар саясатын жүзеге асыру бағытында ресурстық орталықтың ашылуы өтті. Ресурстық орталықтың ашылу рәсіміне ауданның және оған қарасты кент, ауылды елді-мекендердің, сонымен қатар аудан орталығының ардергерлері, тұрғындары мен аудан дамуына өз үлесін қосып жүрген кәсіпкерлер және белсенді жастар қатысты.
Қызылорда қаласында ресурстық орталықтың ашылуы 21 маусымда «Даму» кәсіпкерлікті дамыту орталығының өкілі және жастар қоғамдық бірлестігінің төрағаларының қатысуымен өткізілді.
Осы тәрізді барлық аудандарда ресурстық орталықтар ашылып, барлық аудан жастар арасындағы жұмыссыздықты шешуге, кәсіпкерлікті дамытуға және жастар түрлі ақпараттық қолдау көрсету үшін ресурстық орталықтар құрылып, өз жұмыстарын бастап кетті.
Ресурстық орталық жұмысының мақсаты жастар арасында кәсіпкерлікті дамыту бойынша ақпараттық ресурстық орталық жұмысын үйлестіру, жастар арасында кәсіпкерлік әлеуетінің ашылуын ынталандыру, дамуын насихаттау,кәсіпкерлік саласында көмекке мұқтаж кез-келген жасқа бағыт-бағдар беру, қолдау көрсету, ауыл жастарының кәсіпкерлікпен айналысуына жол ашу.
«Өңірлік Дельфийлік ойындарын өткізу және олардың жеңімпаздарының Ұлттық ойындарға қатысуын қамтамасыз ету» жобасы бойынша облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасы мен «Қызылорда жастары» заңды тұлғалар» Қауымдастығының ұйымдастыруымен үстіміздегі жығы 28 мамырда 17 номинация бойынша А.Тоқмағамбетова атындағы қалалық мәдениет үйінде, Қазанғап атындағы Қызылорда қалалық музыкалық колледжінде, «Қазақстан-Қызылорда» телерадиокомпаниясында Өңірлік ІХ жастар Дельфийлік ойындары өткізілді.
Өңірлік ІХ жастар Дельфийлік ойындарына қала және облысымызға қарасты 7 ауданнан бекітілген номинациялар бойынша 200-ден астам шығармашыл жастар қатысты. Жоғарыда аталған номинациялар бойынша өңірлік ІХ жастар Дельфийлік ойындары бойынша арнайы комиссия құрамы бекітіліп, іріктеу кезеңінен өткізілген І орын жеңімпаздары арасында дөңгелек үстел ұйымдастырылып, Республикалық ІХ Ұлттық жастар Дельфийлік ойындарына жолдама алатын қатысушылар тізімі анықталды.
«Белсенді жастар үшін жазғы лагерь қызметін ұйымдастыру» жобасы аясында Қызылорда облысы Қазалы ауанындағы «Шағала» жазғы демалыс лагерінде облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасы, «Қызылорда-Ақиқат Айнасы» жастар қоғамдық бірлестігінің ұйымдастыруымен облыс жастарының саяси лагеріне өңіріміздің Қызылорда қаласы, 7 аудан ауыл жастары мен қатар тұңғыш рет Байқоңыр қаласының 100-ге жуық жастары қатысты.
Қазіргі таңда Сыр бойы жастарының әлеуметтік желіге қызығушылығы күн сайын артуына байланысты облысымыздағы блогер Жасұлан Серіков «Жаңа Медиа әлеуметтік желілер» атты семинар тренинг өткізді, семинар барысында әлемдегі танымал әлеуметтік желілерге байланысты жан-жақты ақпарат берілді.
Жастар саяси лагерінде түрлі бағыттағы семинар-тренингтер, спорттық жарыстар, би кештерімен қатар облыстық жастар саясаты мәселелері басқарма басшысы Ж. Базартай лагерьде тынығушы жастармен қоғамдық қабылдау жүргізіп, қойылған сұрақтар мен ұсыныстарын тыңдап, тиісті жауап берді.
Сондай-ақ, маргинал және жұмыссыз, ауыл жастарының мәселелері, жастардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру және салауаты өмір салтын қалыптастыру мәселелері бойынша, «диалогтық алаңдар» өткізіліп, жастар өз ойлары мен ұсыныстарын білдірді.
Қала, аудан жастары арасында суда жүзуден спорттық эстафеталық сайыс өткізіліп, облыс жастарының саяси лагеріне белсене атсалысып, қатысқандары үшін қатысушылардың барлығы Алғыс хатпен марапатталды.
«Астана қаласының 15 жылдық мерейтойына байланысты ақпараттық–идеологиялық жұмысты ұйымдастыру» жобасы аясында облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының қолдауымен «Мәртебелі Қазақстан» қоғамдық бірлестігінің ұйымдастыруымен Сыр жастары 23 маусымнан бастап «Сүйікті қалам – Астана!» атты жастардың көшкеруенімен жолға шықты. Көшкеруен барысында жастар 23 маусымда айбынды Арал ауданның орталық алаңында жастардың мерекелік концертін өткізді.
24 маусымда қазыналы Қазалы ауданында «патриоттық әндер» фестивалі ұйымдастырылды.
25 маусым шайырлардың отаны Қармақшы ауданында түрлі санаттағы жастармен шаралар өткізіліп, мерекелік концерт берілді.
Шара 26 маусымда жайнаған Жалағашта жалғасын тапты. Аталмыш ауданда жастармен кездесу өткізіліп, шара соңы мерекелік концертке ұласты.
Көшкеруен Сырдария ауданында 27 маусымда, Жаңақорған ауданында 29 маусымда мерекелік концерт бермекші.
1 шілде күні Шиелі ауданы, Тартоғай елді мекеніндегі ЗК169/4 түзету мекемесіне мерекелік шара өткізілетін болады.
Қызылорда қаласындағы мерекелік думан 2 шілде күні мұнай кеніштерінде, 3 шілде күні орталық базарда мерекелік концерт өткізіліп, 4 шілде күні студенттер сарайында «Астана – Қазақстанның жетістіктерінің символы» атты ғылыми-тәжірибелік конференциялар өткізу жоспарланып отыр.
«Аула клубтары қызметін үйлестіру бойынша ресурстық-әдістемелік қызметтің жұмысын ұйымдастыру» жобасы аясында облыстағы аула клубтарында 40-қа жуық спорттық, шығармашылық, мәдени-көпшілік бағыттарда іс-шаралар ұйымдастырды.
Жоба аясында облыстың аудан орталықтарында 3 аула клубтары ашылды. Атап айтар болсақ, Арал қаласындағы №13 орта мектеп жанынан «Жас талант» және Сексеуіл кентіндегі №231 орта мектеп жанынан «Жастар» аула клубы сонымен қатар, Жаңақорған ауданындағы балалармен мәдени-тәрбиелік жұмыстар орталығы жанынан «Жас құтқарушылар» аула клубтары.
Қызылорда қаласы мен аудандық аула клуб мүшелері арасында салауатты өмір салтын насихаттау және бұқаралық спортты дамыту мақсатында спорттық бағытта түрлі 20 жарыс (шағын-футбол, шахмат, тоғызқұмалақ, дойбы) өткізілді.
Қазіргі заман биі бағыты бойынша 6 байқау (Арал, Қазалы, Сырдария, Шиелі, Жаңақорған аудандарында), «Менің – аула клубым», «Өнерім өрісім», «Ту, Елтаңба, Әнұран – жасасын Қазақстан», «EXPO - 2017», «Менің Қазақстаным», «Тұғыры биік - Астана», «Атамекен» тақырыптарында жас суретшілердің 8 көрмесі (Арал, Қазалы, Жалағаш, Сырдария, Шиелі, Жаңақорған аудандарында) ұйымдастырылды.
Сондай-ақ, балалар мен жасөспірімдер арасында ұлттық өнерді дамыту, насихаттау мақсатында қолөнер шеберлерінің 4 көрмесі (Арал, Қазалы, Шиелі, Жаңақорған аудандарында).
Аула клубтарының жұмысын тиімді ұйымдастыру және дамыту мақсатында аудандық аула клуб жетекшілері мен үйлестірушілері үшін «Облыста аула клубтарының қызметін ұйымдастыруды одан әрі дамыту» тақырыбында семинар өткізілді. Семинар барысында аталмыш тақырыптарда әдістемелік - нұсқаулықтар әзірленіп, барлық қатысушыларға үйлестірілді.
Үстіміздегі жылы алғаш рет «Мүміндігі шектеулі жастармен жұмыс жасау бойынша әлеуметтік қызмет жұмысын ұйымдастыру» жобасы жүзеге асырылуда». Аталған жоба аясында М. Мәметова атындағы колледжінде мүмкіндігі шектеулі жастардың «Өнерліміз бәріміз» атты концерті ұйымдастырылды. Шараның мақсаты мүмкіндігі шектеулі жастардың шығармашылығын дамыту, белсенділігін арттыру, қоғамның белсенді мүшесіне айналуға ықпал ету.
Сондай-ақ, түрлі бағыттағы шаралар, концерт, көңілді тапқыштар ойындарына тегін қатуысын қамтасмасыз етіп, естен шығармаймыз.
2013 жылдың 18 наурызында облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының ұйымдастыруымен Қызылорда облысының әкімі, саясаттану ғылымдарының докторы Қырымбек Елеуұлы Көшербаевтың облыс жастарымен кездесуі ұйымдастырылды.
Аталған кездесу барысында жастардан аймақ басшысына бірқатар ұсыныстар айтылды. Нәтижесінде, хаттамалық тапсырмаға сәйкес КТК ойындарын мәдениет ошақтарында тегін өткізу туралы тиісті сала басшыларына тапсырма беріп, осы ретте, барлық жайдарман ойындары өткізілетін орындарды тегін алуға мүмкіндік туды.
Осы орайда, әр ойын сайын жайдарманшылардың бастамасымен «балалар церебральді параличімен» сырқаттанатын балаларға 100 мың теңге көлемінде қаржылай көмек көрсетіп отыратын болды.
Қазіргі таңда, церебральді параличпен сырқаттанатын бір жасөспірімге көмек қолы созылды. Аймақ басшысы Қырымбек Елеуұлы Көшербаевтың қолдауы арқасында, бұл игі іс - жастар ұсыныстарымен жасалатын бастамалардың бастауы деп білеміз.
«Жастарға арналған ғылыми орталық қызметінің жұмысын ұйымдастыру» жобасы аясында «Жас ғалымдар альянсы» қоғамдық бірлестігі, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің жас ғалымдар Кеңесімен бірлесе отырып, 2013 жылдың сәуір айының 26 күні Қызылорда облыстық 10-11 сыныптар арасында «Жас ғалым 2013» ғылыми жобалар жарысы өткізілді.
Жарыстың негiзгi мақсаты оқушылардың ғылыми-зерттеу және оқу-танымдық қызметін ынталандыру. Ой еңбегiнiң беделiн арттыру. Ең талантты және дарынды жас зерттеушiлердi iрiктеу және оларға қолдау көрсету. Қызылорда облысы мен Қазақстан Республикасының ғылыми-интеллектуалдық әлеуетiн қалыптастыруға ықпал ету болып табылады.
Сонымен қатар, «Химия және ғылым» тақырыбында жалпы білім беретін мектептердегі «Химия» пәні бойынша семинар-тренинг өткізілді. Семинар-тренингтің негізгі мақсаты ғылыми жобалар мен жұмыстарды зерттеумен және жазумен айналысатын мектептердегі мұғалімдерге теориялық, әдістемелік және тәжірибелік кеңес беру. Аталмыш шараға 14 жас маман тартылды.
«Еріктілер қозғалысын дамытуға арналған әлеуметтік қызмет жұмысын ұйымдастыру» жобасы аясында «Нұр Отан» ХДП «Жас Отан» ЖҚ Қызылорда облыстық филиалының жанынан төрт ерікті жастар тобы құрылды. Олар: «Таза тіл» ерікті жастар тобы, «Балалар біздің болашағымыз!», «Ақпараттық насихаттық топ», «Ардагерлерді ардақтайық» ерікті жастар тобы.
Еріктілер 2013 жылы 27 сәуір күні бастау алған «Ардагерлерді ардақтайық!» атты кешенді жоспарлар аясында ерікті жастар 2 топқа бөлініп, бір уақытта жұмыстарын бастады. Еріктілер Ұлы Отан соғысының ардагерлерінің үйінде тазалық жұмыстарын жүргізді.
Айта кету керек, «Жастар кадрлық резерві» әлеуметтік маңызды жобасы 2012 жылы пилоттық жоба ретінде жүзеге асырылған болатын, жастар арасында оң резонанс тудырған пилоттық жоба үстіміздегі жылы «Жастар кадрлық резерві», «Жас мемлекеттік қызметкерлер мектебі» әлеуметтік маңызды жобасы қайта іске асырылуда.
Сондай-ақ, жастар үшін «Денсаулық орталығы» қызметін ұйымдастыру, жастарға патриоттық тәрбие беру және азаматтық белсенділігін арттыруға бағытталған әлеуметтік қызмет жұмысын ұйымдастыру, жастар арасында дебаттық қозғалысын дамыту бойынша қызмет жұмысын ұйымдастыру, Қызылорда облысы және Байқоңыр қаласы арасындағы жастардың өзара әрекеттестік және әріптестік қызметінің жұмыстарын ұйымдастыру, «Сыр үміті» сыйлығын салтанатты түрде тапсыру шарасын ұйымдастыру, әлеуметтік роликтер арқылы жастар арасында ақпараттық-идеологиялық шараларды ұйымдастыру жобалар аясында түрлі бағытта шаралар ұйымдастырылып, жастар арасындағы аймақтық ахуалға байланысты саяси – әлеуметтік сараптамалық (бақылау) қызметін ұйымдастыру жобасы аясында әлеуметтік сауалнама жүргізіліп отыр.
«Игілік» корпоративтік қоры арқылы 4 әлеуметтік жобаны қаржыландыру үшін қосымша 12,6 млн. теңге қаржы бөлінді. Атап айтқанда, «Дарын» жастар продюсерлік орталығының ұйымдастыруымен «Қызық орда» атты ақпараттық-танымдық ойын-сауық жастар бағдарламасы түсіріліп, жас көрермендерге жол тартты.
Аталмыш жоба телебағдарлама нұсқасында, бірнеше айдарлардан құралған. Атап айтқанда, «Жастар ньюс», «Жұлдыз Station», «Қызық ТВ» және «Жасырын камера».
Жобаның мақсаты - аймақта жастар саясатының жүзеге асырылуы бойынша атқарылып жатқан жұмыстарды насихаттау, жастардың бойында патриоттық тәрбиені қалыптастыру, туған қаласын, Отанын сүюге баулу болып табылады.
ІV. Облыс әкімінің сөйлеген сөздері
Қызылорда облысының әкімі
Қырымбек Көшербаевтың
жер қойнауын пайдаланушы
компания басшыларымен
өткен кеңейтілген мәжілісте жасаған
баяндамасы
26 сәуір 2013 жыл. Қызылорда қаласы
Құрметті кеңес қонақтары және қатысушылар!
Сіздерді Қызылорда облысының жер қойнауын пайдаланушылардың кеңейтілген кеңесінен сәлем жеткізгім келеді. Біз кеңес жұмысына Мұнай және газ министрі Сауат Мұхамбетбайұлы Мыңбаевтың және басқа да әріптестеріміздің қатысып отырғанына алғысымызды білдіреміз. Мүдделі орталық мемлекеттік органдардың және жер қойнауын пайдаланушы компаниялар басшыларының кеңеске қатысуы пісіп-жетілген мәселелердің кешенді түрде шешіліп, оларды жүзеге асыру жолдарын тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік береді деп ойлаймын.
Біріншіден, Қызылорда облысының минералды шикізат базасын дамытудың перспективасы туралы айтқым келеді.
Бүгінгі таңда Қызылорда облысының мұнай-газ және тау-кен өнеркәсібі оның экономикасы мен игілігінің негізі болып табылады. Бұл салалар облыстың ішкі аймақтық өнімінің 45 пайызға жуығын қалыптастырады. Саланың облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы ерекшелігін, сонымен бірге өңір аумағындағы пайдаланылмаған табиғи байлықтың қорын ескере отырып, бұл іргелік салаларды одан әрі дамытудың мәселелерін шешу мақсатты мәселе болып табылады. Ішкі аймақтық өнімді осы салалардың есебінен 1 пайызға өсіруді қамтамасыз ету басқа салалардың өсімін 15-40 пайызға арттыруға мүмкіндік береді.
2012 жылы Қызылорда облысының жер қойнауын пайдаланушылары бюджетке 500 млрд. теңгеге жуық салық төледі. Жалпы, инвестиция көлемінің 86 пайызы (241 млрд. теңге) көмірсутегі шикізатын өндіру мақсатына жұмсалды. Осы инвестициялар соңғы бес жыл ішінде мұнай өндіру көлемін жылына 11 млн. тонна, 1,5 млрд. текше метрден астам газ өндіру деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.
Қазіргі басты міндет облыстың мұнай өнеркәсібінің өндіру көлемін кемітуге жол бермеу болып табылады. Мұнай өндіру көлемін жылына 10 млн. тоннадан кемітуге жол беруге болмайды, себебі, алдағы 10-15 жыл ішінде мұнай саласы біздің аймақтың ғана емес, бүкіл еліміздің экономикасының локомотиві болып қала береді.
Қызылорда облысына мұнай, ілеспе газ бен конденсаттың жалпы республикалық қорының 5 пайыз үлесі тиеді. Өздеріңізге мәлім, облыста мұнай 20 жылдан астам уақыт бойы өндіріліп келеді. Ал, оның алынатын қоры көбіне-көп пайдаланылды. Бірқатар кен орындарында жер қойнауының 90 пайызы суға толып кеткен. Облыс бойынша алынатын мұнайдың баланстық қоры 126 млн. тоннаны құрайды. Қазіргі қарқынмен өндіру іс жүзінде сарқылып бітті. Алынатын газдың баланстық қоры 35,5 млрд. текше метр, ал конденсаттың көлемі 748,5 мың тонна құрайды. Қолдағы жобалар бойынша газ конденсатын қосқанда, мұнай өндіру көлемі болжамдар бойынша 2020 жылға қарай төмендеп, 4,3 млн. тоннаны құрайтын болады.
Мұнай өндіру көлемінің күрт төмендеуіне жол бермеу үшін оларды өндірудің екінші және үшінші әдістерін барынша тиімді пайдалана отырып, мұнай алудың коэффициентін арттыру қажет. Судың келуін шектейтін тиімді әдістер бар. Айталық, жер қойнауынан мұнайды неғұрлым толығырақ алу үшін ауа, жекелеген химиялық заттар пайдаланылады. Мұнай өндіру көлемі құлдыраған көптеген аудандарда мұндай мүмкіндік 10 және 20 жыл бойы пайдаланылады. Мысалы, сулану деңгейі Қызылорда облысымен бірдей Татарстанда қол жеткізілген мұнай өндіру көлемі сақталып келеді.
Қазақстанның, Ресейдің үздік мамандарын шақырып, басқа елдердің тәжірибелерін зерттеп, инновациялық фирмалармен келісім-шарт жасап, оларды тиімсіз кен орындарына айналған жерлердің мүмкіндігін арттыруға пайдалану мақсатты міндет болып табылады. Ресейдің «РИТЭК» ЖАҚ осындай фирмалардың мысалы болып табылады, ол өзінің инновациялық әдістерімен жуырда жылына 7 млн. тонна мұнай өндіру деңгейіне жетті.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың тапсырмасына сәйкес, біз экономиканың шикізаттық бағытынан арылып, қайта өңдеу өнеркәсібін дамытуға тиіспіз. Осыған байланысты біз Қызылорда облысында төртінші мұнай өңдеу зауытын салу туралы мәселені қарауларыңызды сұраймын.
Бірақ, біздің ойымызша, басты күш-жігерді газ-кен орындарын барлауды шегіне жеткізуге бағыттау қажет деп санаймыз. Сырдария, Шу-Сарысу бассейндерінде көмірсутегі шикізатының болжамдалған қорлары, ал Арал бассейнінде газдың зор көлемдегі ықтимал қорлары анықталды. Бірақ, ірі компаниялар газ өндіруге мүдделі емес, себебі, газдың түпкілікті бағасы барынша айқындалып, шешімін таппай отыр. Облыс аумағында осындай перспективалы газ қорының болуы, сондай-ақ «Бейнеу-Бозой-Шымкент» магистральды газ құбырының аяқталуына байланысты бізде газ жобаларын дамытуға, сөйтіп, шикізатты өндіріп және терең қайта өңдеп, оның тиімділігін қазіргі мұнай өндіруден асып түсетіндей Газ кластерін құруға жақсы негіз бар. Табиғи газ қорының анағұрлым көп болуы пайдалы жұмыс коэффициенті 80 пайызға дейінгі қазіргі заманның бу-газ қондырғысының құрылысын жүргізуге алғышарт жасайды. Жалпы, электр энергиясын генерациялайтын қуаты бойынша Балқаш жылу-электр орталығына тең келетін мұндай станцияларды еліміздің Оңтүстік өңіріндегі әрбір облыс орталығында салуға болады. Мұндай жағдайда станцияның жалпы құны анағұрлым арзан болады, бұл Қазақстанның экологиялық жағынан қауіпсіз жасыл экономикаға қарай бетбұрыс жасап отырған кезеңінде барынша маңызды болып табылады.
Осыған байланысты құрметті Сауат Мұхамбетбайұлы, Қызылорда облысының өндірістік қажеттілігі үшін шикі мұнай мен газды квоталау бойынша ұсынысты қарауыңызды өтінеміз. Бұл мәселенің жылдам шешілуіне Сіз қолдау көрсетеді деп үміттенеміз.
Сонымен бірге Қазақстандағы барлық уран қорының 14 пайызы Қызылорда облысының үлесіне тиеді. Қазіргі таңда 4-ЖШС уран бойынша жер қойнауын пайдаланушылар болып саналады. Уран кеніштерін игеру Жаңақорған ауданында күкірт қышқылын өндіретін кәсіпорын салуға негіз қалады. 2015 жылға қарай облыс 8 мың тонна уран өндіруді жоспарлап отыр. Қазір елімізде тұтастай алғанда 21 мың тонна өндіріледі, демек, қайта өңдейтін өндірістер салу мақсатты болып табылады.
Қызылорда облысында Қазақстандағы ірі «Құрымсақ» ванадий кен орнын игеру өндіру өнеркәсібін дамытудың маңызды бағыты болып табылады. Ол әлемдегі 10 ірі кен орындарының қатарына жатады. Бұл кен орындарындағы ванадийдің сапалық құрамы жоғары, оның Баласауысқандық кен орнына да қатысы бар. Бұл екі кен орындарында Қазақстандағы ванадийдің үштен екі бөлігі шоғырланған. Облыста қазір бұл кен орындарын игерудің тәжірибелік-өнеркәсіптік жұмыстары басталды. Баласауысқандық кен орнында ванадий кенін игеру жылына 15 мың тоннаға жетті. «Фирма Балауса» ЖШС құны 35 млрд. теңгеге жуық жобаны жүзеге асыруда. Жұмыстың алғашқы кезеңі ғана аяқталды. Ванадий кенін сілтілеп өндірудің жаңа технологиясы бойынша тәжірибелік экспериментальды өндіріс іске қосылды.
Аймақта перспективалы кен орындарының барлығын ескере отырып, көмірсутегі шикізатын ғана емес, полиметалл, сондай-ақ сирек кездесетін металл қорларын зерттеу жөніндегі барлау жұмыстарын жеделдетіп жүргізу қажет деп санаймыз.
Екінші мәселе – газбен жабдықтау және Қызылорда облысы тұтынушыларын газбен қамтамасыз ету.
Ірі мұнай компанияларының мұнайдың ілеспе газын өңдеу бағдарламасына жүргізілген талдау көрсеткеніндей, бұл бағдарламаны аяқтау мерзімі бірнеше қайтара негізсіз кейінге қалдырылып келеді.
Өздеріңізге мәлім, мұнайдың ілеспе газын жағу қоршаған ортаны ластаудың басты көзі болып табылады. Ауаға көмірсутегімен бірге едәуір көлемдегі көмір қышқыл газы, азот қалдығы, басқа да зиянды компоненттер тасталады.
Бұл мәселенің экономикалық жағы да бар. Газ көп компонентті, стратегиялық маңызды шикізат, ол мақсатсыз жағылуда. Қызылорда облысының жер қойнауын пайдаланушылары соңғы бес жыл ішінде 7,3 млрд. текше метр газ өндірді, олардың 1,5 млрд. текше метрден астамы бостан-бос жағылды. «Қалған газ қайда кетті?» деген орынды сұрақ туындайды.
Бұл газды жер қойнауын пайдаланушылар өз мақсаттарына жұмсады, яғни, олар жер қыртысына қайта айдалды, пештер мен қазандықтарда жағылды, мұнай құбырлары мен газ-турбина қондырғыларын жылытуға пайдаланылды. Ал, мұндай жағдайда аймақ табиғи газ жетімсіздігін, оның ішінде халық жыл сайын 350 млн. текше метр көлемінде газ тапшылығын қатты сезініп отыр. Іс жүзінде біз өткен жылы «Қазгермұнай» ЖШС-нан ғана 260 млн. текше метр көлемде тауарлы газ алдық.
Сонымен бірге, Арысқұм иініндегі кеніштерден ілеспе газды тиімді пайдалану жобасы негізсіз кешеуілдеуде. Бұл жоба бойынша «Бектас», «Қоныс», «Кеңілік», «Қызылқия» кен орындарынан «Арысқұмға» ілеспе газды жинақтау көзделген болатын. «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ-ның газды кешенді дайындау қондырғысының құрылысын 2014 жылдың аяғына қарай аяқтау маңызды болып табылады, бұл халықты арзан газбен қамтамасыз етіп, экологиялық жағдайды жақсартады, тұрмыстың қолайлылығын жақсартып, аймақтың инвестициялық тартымдылығын арттырады.
Біз алдағы екі жыл ішінде Қызылорда облысының ірі елді мекендерін газдандыруды мақсат етіп отырмыз. Алғашқы кезеңде «Бейнеу-Бозой-Самсоновка» магистральды газ құбырына қосу жүзеге асырылады. 2014 жылдың соңына қарай облыс халқының 70 пайызы тұратын 22 елді мекені газдандырылады.
Бұл міндетті шешу үшін облыстық бюджеттен 920 млн. теңге бөлу жоспарлануда. Бұл қаржыға осы жылдың соңына дейін біз облыстың барлық елді мекендерін қамтамасыз ету үшін 14 автоматты газ тарату станцияларының техникалық-экономикалық негіздемелерін, сондай-ақ, ішкі қалалық газ жүйелері мен барлық жеті аудан және ірі елді мекендердің жобалау-сметалық құжаттарын жасауды жоспарлап отырмыз.
Ақшабұлақ кен орнында газ өндіру көлемі 2013 жылы 350 млн. текше метр көлемінде жоспарланып отыр. Газ тапшылығын жою үшін және оның үздіксіз берілуін қамтамасыз ету үшін біз «Бозой» қоймасында газдың резервтік қорын сақтау мәселесін көтерген болатынбыз. Ол «ҚазТрансГаз» АҚ есебінен 500 млн. текше метр көлемді құрайтын болады.
Магистральды «Бейнеу-Бозой-Шымкент» газының түпкілікті бағасына қатысты мәселе де маңызды болып табылады. Болжам есептер бойынша оның бағасы 1000 текше метріне 12-16 мың теңге болуы мүмкін. Қазір заңды тұлғалар үшін газдың бағасы 7506 теңге, жеке тұлғалар үшін 6644 теңгені құрайды. Бағаның 2-3 есе өсуі облыс халқының әлеуметтік көңіл-күйіне кері ықпал жасайды. Осыған байланысты біз Мұнай және газ министрлігінің облыстың мүддесі үшін қолайлы баға белгілеу мәселесін шешуге қолдау көрсететініне үміт артамыз.
Біз үшін үшінші маңызды бағыт – аймақ экологиясы.
Бұрынғысынша, өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтарды өңдеу проблемасы болып отыр. Мұнай компаниялары іс жүзінде бұл проблемадан өздерін сырт ұстауда. Өндірістік қалдықтарды өңдеу қызметін көбіне-көп технологиясы, өндірістік базасы, тиісті қуаттары жоқ мердігерлік ұйымдарға жүктейді.
Мұндай «өңдеудің» құны тұрақты түрде төмендеп, зиянды құрамының әрбір тоннасына шаққанда 15,5-24 мың теңгені құрайды. Маңғыстау облысымен салыстыратын болсақ, осы аймақта аталған жұмыстардың қызмет ақысы анағұрлым жоғары. Сонымен бірге мердігерлік ұйымдардың тарапынан атқарылған жұмыстардың сапасы мұнай компанияларының назарынан тыс қалады.
Мамандардың пікірінше, бұрғылау қалдықтарының 10-20 пайызы ғана, мұнай қалдықтарының 30-40 пайызы ғана қайта пайдаланылады, ал қалғандары жай ғана көміле салады. Осының салдарынан жыл сайын жүздеген мың тонна өнеркәсіп қалдықтары жинақталуда. Біз бұл жерде мұнай қорының 10-15 жылға жететінін, ал қалдықтардың экологияны әлі де 50 жылға дейін ластайтынын атап өткіміз келеді. Осының салдарынан жайылымдық жерлердің сапасы нашарлап, қоршаған ортаны ластау үдей түсуде. Бұл жағдай іс жүзінде біздің проблемаларымызды келешек ұрпақтың еншісіне жүктеп отырғанымызды көрсетеді.
Осы жағдайға орай, қалдықтарды қайта өңдеу және оны екінші рет қайтара пайдалану жөніндегі тиімді, экологиялық таза өнеркәсіп зауыттарын салу қажеттігі туындайды. Біздіңше, жер қойнауын пайдаланушы компаниялардың қалдықтарды басқару жөніндегі жауапкершілігін күшейту тәжірибесін енгізу қажет деп есептейміз. Бұл жауапкершілікті мердігерлік компанияларға жүктеуге болмайды. Қалдықтарды қалыптастыратын және оны тиісті дәрежеде өңдемейтіндерге жаза қолдану қажет.
Төртіншіден, мұнай-газ жобаларында қазақстандық және жергілікті мазмұнды арттыру туралы.
2012 жылы Қызылорда облысының барлық жер қойнауын пайдаланушыларының жалпы сатып алу көлемі 550 млрд. теңгені құрады. Олардың үштен екісі қазақстандық мазмұнның үлесіне тиеді. Тауарлар сатып алу үлесі 20 пайыз, жұмыстар 75 пайыз және қызметтер 85 пайызды құрайды. Бір қарағанда, цифрлар көңіл жібітеді, бірақ, іріктеп жүргізілген талдау көрсетіп отырғанындай, отандық өнімнің атын жамылып, шетелдік өндіріс тауарлары әкелінеді.
Мысалы, «СырдарияНефтьСервис» ЖШС «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ үшін Қытайдан электр сорғыларын әкелді. Сертификатта қазақстандық мазмұнның көлемі 80 пайыз деп көрсетілгенімен, шын мәнінде ештеңе өндірілген емес. Тағы бір мысал. «СНПС-Айдан Мұнай» консалтингтік және инжиниринг қызметтері үшін «СНПС» корпорациясының әртүрлі бөлімшелерін белсенді түрде тартады. Жыл сайын 1 млрд. теңгеден асатын кен орындарын жасау жөніндегі әртүрлі есептер дайындайды. Мұндай қызметтерді қазақстандық «НИПИ-Нефтегаз» АҚ институты да едәуір арзан бағаға жасай алар еді. Осындай мысалдар аз емес.
Ресми мәліметтер бойынша, «ҚазГерМұнай БК» ЖШС, «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз», «Торғай Петролеум» АҚ-лары кәсіпорындарының өткен жылы тауарлар сатып алу және қызмет көрсету бойынша қазақстандық мазмұн көлемі тиісінше 30, 25 және 16пайызды құрады. Ал іс жүзінде қазақстандық мазмұнның қаншалықты екенін байыпты тексеру ғана анықтай алады.
Бұдан ірі жер қойнауын пайдаланушылар қазақстандық мазмұнды дамыту жөніндегі мемлекеттік саясатты қолдамай отыр деген пікір қалыптасады. Тендерлік шараларды өткізу кезінде алдын ала белгіленген шетелдік өндірушілер мен сервистік компанияларға қосымша параметрлер ұсынылады. Мұндай жағдайда мұнай-газ өндіруші компаниялар өткізген тендерлердің 70 пайызы өткізілмеген деп саналып, оған қатысушылар белгіленген шаралардың тәртібін бұзғаны үшін шығарылып тасталып отырылады. Одан кейін тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді (неғұрлым қаржысы көп) бір көзден сатып алу жүзеге асырылады.
Мұндай жағдайдың өзінде шетелдік жабдықтарды әкелу сервистік орталықтарды құру, жергілікті мамандарды оқыту, сондай-ақ шетелдік мамандарды тарта отырып, кепілді қызмет көрсетуді жүзеге асырумен ұштастырылуы тиіс. Қорыта келгенде, сатып алынатын жабдықтың түпкілікті бағасы оның алғашқы бағасынан анағұрлым қымбат болып шығады.
Мұның басты себебі, конкурстық процедуралар көбіне-көп ашықтық сипат алмайды, оған қатысатын ықтимал жеткізушілерге тең жағдай қамтамасыз етілмейді.
Біздің ойымызша, бұл мәселені шешудің мынадай жолдары бар:
1) өткізілетін сатып алулардың ашықтығын қамтамасыз етіп, тендерлік комиссиялардың құрамына Қазақстанның ұлттық экономикалық палатасы «Атамекен одағы» және басқа облыстың үкіметтік емес ұйымдарының өкілдерін енгізу;
2) Қызылорда облысы әкімдігінің ҚР Мұнай және газ министрлігінің жер қойнауын пайдаланушылар есептерін қабылдау жүйесіне қолжетімділігін ұсыну;
3) Жер қойнауын пайдаланушылардың деректерді тұрақты түрде жаңарта отырып, таяудағы 3 жылға арналған сатып алу жөніндегі жоспарларын міндетті түрде жария ету.
Қазақстандық мамандарды дайындау және қайта дайындау – маңызды мәселе.
Қызылорда облысының мұнай саласында 6 мың адам еңбек етеді. «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» Заңына сәйкес, жер қойнауын пайдаланушылардың шарттарында кадрлардың қазақстандық мазмұны және оларды оқыту шығындары, сондай-ақ, Қазақстанның азаматтары қатарынан қызметкерлердің кәсіби біліктілігін арттыру мен қайта даярлау туралы тұжырымдар көрініс тапқан.
Соңғы үш жыл ішінде «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ, «ҚазГерМұнай БК» ЖШС, «CNPC– Ай-Дан Мұнай», «Торғай Петролеум» АҚ және «ҚуатАмлонМұнай» БК ЖШС компанияларының қазақстандық қызметкерлерді оқыту мен қайта даярлауға жұмсаған шығындары іс жүзінде 4 млрд. теңгеге жуықтайды. Бұл аз ақша емес! Бірақ, компаниялар бұл қаржыны қалай жұмсады?
Кейбір кәсіпорындардағы бірнеше жыл бойы басшылық құрамдағы шетелдік мамандар сол баяғыша өзгеріссіз қалуда. Жыл сайынғы кәсіптік даярлау формальді жүргізіледі, оның ешқандай тәжірибелік маңызы жоқ. Курстарды бітіргендігі жөніндегі біліктілікті көтеру сертификаттары таяу және жақын шетелдерде ғана емес, Қазақстанның өзінде мойындалмайды. Шетелдік жұмысшы күшін алмастыру жоқ, оқу еңбек мәртебесінде және жалақы көлемінде көрініс таппайды. Бұл оқуға бөлінетін қаржының тиімсіз пайдаланылғанының көрінісі болып табылады.
Біз өз тарапымыздан аймақта жұмыс істеп жатқан компаниялардың қажеттілігіне қарай тиісті мамандарды дайындап, кәсіптік-техникалық білім жүйесін дамытудың барлық мүмкін болатын шараларын қабылдайтын боламыз.
Сонымен бірге, бүгінгі таңда бірқатар проблемалық мәселелер бар. Бұл колледждердегі оқу орындарының жетіспеушілігі, жұмыс берушілердің жұмысшы кадрларын дайындаудағы енжарлығы, кәсіби оқу орындары мен облыстың өнеркәсіп кәсіпорындарының әріптестік дамуының әлсіздігі, сондай-ақ кәсіби мектептер мен колледждердің материалдық-техникалық базасын жаңарту қажеттілігі болып табылады.
Осы проблеманы шешудің алғашқы қадамы ретінде «Қазатомпром» ұлттық атом компаниясымен келісім бойынша Қызылорда қаласында 200 орындық жатақханасымен 600 орындық кәсіптік-техникалық лицейдің құрылысын салу екенін атап өткім келеді. Біз оны қазіргі заманғы жабдықпен қамтамасыз етеміз, кәсіби білігі жоғары оқытушыларды, соның ішінде оларды шетелдерден шақыратын боламыз. Мұнай компаниялары өзінің осындай оқу орталығына мүдделі болады деп ойлаймын.
Сонымен бірге біз Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне қолданыстағы заңдылыққа өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде ұсыныс жасадық. Бұл өзгертулер мен толықтырулар жалақы бойынша мерзімі өткен қарыздарға, қазақстандық және шетелдік мамандардың жалақысында едәуір алшақтыққа жол берген шетелдік кәсіпорындардың шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат бермеутуралы болып отыр. Мысалы, біздің учаске шеберінің жалақысы 300 мың теңге, ал шетелдікі 3 млн. теңге. Бұған жол беруге болмайды!
Сіздердің талқылауларыңызға ұсынып отырған соңғы бесінші мәселе – бұл жер қойнауын пайдаланушы компаниялардың әлеуметтік жауапкершілігі.
Өкінішке орай, көптеген жер қойнауын пайдаланушылар корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік ұғымын әлеуметтік міндеттемелерді орындау түсінігімен шатастырып жүр. Бүгінгі әңгіме Корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік туралы болмақ. Бұл жалпы халықаралық деңгейде қабылданған тұжырымдама, оған сәйкес ұйымдар қоғамның мүддесін ескереді, өзіне тапсырыс берушілердің, өнім жеткізушілердің, қызметкерлердің, әлеуметтік саладағы жергілікті қауымдастық пен басқа да мүдделі тараптардың қызметіне ықпал ету үшін жауапкершілік жүктейді. Бұл міндеттемелер заң белгілеген міндеттер шеңберінен асып кетеді, ұйымдар қызметкерлердің және олардың отбасыларының, сондай-ақ жергілікті қауымдастықтың, қоғамды тұтастай алғанда, оның өмірлік сапасын арттыру жөніндегі қосымша шараларды ерікті түрде қабылдайды.
Мұның көрнекті мысалын «Қазатомпром» ұлттық компаниясының әлеуметтік бағдарламасынан байқауға болады. «Ақниет» әлеуметтік әріптестік бағдарламасын жүзеге асырып, облыстың әлеуметтік дамуына қосқан үлесі үшін «Лукойл оверсиз сервис» компаниясына айрықша алғыс білдіргім келеді. Бағдарлама бойынша ауылдық жерлерде мүгедектердің, көпбалалы отбасылардың және тұрмысы төмен тұрғындардың шағын бизнесті ашу үшін қайтарымсыз гранттар беру көзделген.
Мен бүгін облыстағы орын алған проблемаларға егжей-тегжейлі (мектепке дейін оқу мекемелерінің өткір жетіспеушілігі, орта мектептерде үш ауысыммен оқыту, спорт және мәдениет мекемелерінің жоқтығы, коммуналдық жүйелердің тозуы және басқа да мәселелер) тоқталғаным жоқ. Олардың барлығы көпшілікке аян. Бірақ, осының барлығы міне, жиырма жылдан бері қарқынды түрде көмірсутегі шикізаты өндіріліп жатқанына қарамастан, халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайы нашарлаған аймақта орын алып отырғаны таңғалдырады.
Осыған байланысты мен барлық жер қойнауын пайдаланушыларды бизнестің корпоративтік әлеуметтік жауапкершілігінің жалпы қабылданған ережелерге көшіп, облыс халқының әлеуметтік стандартқа бейімделген өмір сапасын жақсартуға қатысты өздерінің үлестерін қосуға шақырамын.
Yздік халықаралық тәжірибе бойынша ірі компаниялар аймақтың әлеуметтік мәселелерін жақсартуға сатылған өнімнің кем дегенде 3 пайызы деңгейіндегі қаржысын бөледі. Бұл қаржы аймақтың әлеуметтік дамуына, кадрлар дайындауға, персоналмен жұмыс істеуге, отбастарына әлеуметтік көмек көрсетуге, қызметкерлердің жеңілдіктеріне, ардагерлерді қолдауға, еңбекті қорғауға және экологиялық қауіпсіздікке бөлінеді.
Инвестор біздің жер қойнауынан көл-көсір пайда ала отырып, олармен бірге халықтың өмір деңгейін арттыру жөніндегі қамқорлықпен бөлісуге міндетті екенін ұмытпаулары қажет. Олар үшін басқа жол жоқ!
Сөзімді аяқтай келе, Қызылорда қаласының даму перспективасы туралы бірер сөз айтқым келеді. Өздеріңізге мәлім, қаланың бекітілген дамуы жөніндегі бас жоспарында Сырдарияның сол жағалауында мұнайшылардың шағын ауданының құрылысын жүргізу белгілеген болатын. Оның барлық инженерлік инфрақұрылымы мемлекеттік бюджет есебінен салынады. Биылғы жылдың өзінде әлеуметтік инфрақұрылымның алғашқы нысандары іске қосылады. Болашақта ол жерде бірнеше тұрғын үй кешендері, қонақ үйлер, бизнес орталықтары, тағы басқалар салынады.
Осыған байланысты барлық жер қойнауын пайдаланушыларға жоспарға сәйкес өздерінің қызметкерлері үшін өзіндік әлеуметтік нысандар салуға жер учаскелерін алу ұсынылады. Бұл жерде әңгіме тұрғын үй кешендері, орталық офистер, балалар бақшасы, мектептер, денсаулық сақтау және спорт нысандары жөнінде болып отыр.
Құрметті кеңеске қатысушылар!
Міне, бүгін сіздермен бірге талқылаған, олар бойынша нақты шешім қабылдауды қажет ететін мәселелердің негізгілері осылар. Оларды тиімді шешуде Сіздердің қолдауларыңызға үміт артамын.
Зейін қойып тыңдағандарыңызға рахмет!
Қызылорда облысының әкімі Қырымбек Көшербаевтың
қаласының активімен өткен
жиналыста сөйлеген сөзі
27 сәуір 2013 жыл. Қызылорда қаласы
Құрметті мәжіліс қатысушылары!
Қызылорда қаласы облысымыздың орталығы, Еліміздің алғашқы астанасы болған. Сондықтан бас шаҺардың болашақтағы инфрақұрылымының, сәулеттік келбетінің заманауи талаптарға сәйкес дамуы, әлеуметтік экономикалық өсуі үлкен маңызға ие және жауапты шара болып табылады.
Өздеріңізге белгілі, осы мерзімге дейін қаланың даму мәселелері бойынша өткізілген мәжілістерде, қаланы аралау барысында бірқатар тапсырмалар беріліп келеді.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өзінің халыққа Жолдауында айтып өткеніндей, «дамыған қоғам тәртіп пен реттіліктен басталады: қауіпсіздіктен, ұқыпты ауладан, таза көшелер мен жайдары жүздерден».
Енді шешімін таппай отырған мәселелерге толығырақ тоқталсақ:
Бірінші. Қала сәулеті.
Қызылорда бұрынғы келбетінде қала бере алмайды – бұл қабылдауды қажет ететін аксиома. Әрбір мөлтек аудан, көше, жаяу жүргіншілер жолдары, ғимараттардың келбеті бірыңғай сәулет стилінде жасалынып, түстердің үйлесімділігі сақталуы тиіс. Әрбір мөлтек ауданның өз орталығы және тұрғындардың демалу орындары болуы қажет. Болашақта Қызылорда шет аймақтарсыз қалаға айналуы керек. (Әлеуметтік шекара сияқты орталық пен теміржолдың арғы беті)
Ал қазіргі қала жағдайы қалай? Қала сұр түсті, көптеген орталық көшелердің өзі жарықтандырылмаған, бірыңғай сәулет жарасымдылығы мен даму концепциясы жоқ. Қала сәулетіне қарамастан әркім не және қалай салғысы келсе сала береді. Қала сәулетшісі жоқ сияқты. Осыған байланысты, әрбір құрылыс жобалары мақұлданудан өтетін, менің басқаруыммен қала құрылысы кеңесі құрылды.
Екінші. Баспана мәселесі.
Соңғы жылдары қаламызда тұрғын үйлердің құрылысы белсенді түрде жүруде, өткен жылы ғана қаржыландырудың барлық түрлері арқылы 174 мың шаршы метр тұрғын үйлер салынған. «Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын жаңғыртудың 2011-2020 жылдарға арналған» бағдарламасы аясында 2011-2012 жылдары республикалық бюджеттен 1,2 млрд. теңге қарастырылып, 53 көпқабатты тұрғын үй жөндеуден өтті. Алайда атқарылып жатырған жұмыстардың сапасы көп жағдайда сын көтермейді.
Мысалы, «Сыр-Дария» жаңа мөлтек ауданында тұрғындар үйлеріне кіріп үлгірмей-ақ, үйлердің шатырлары мен сыртқы әрленуі бұзылған, кіреберіс жолдары мен көлік тұрақтары қарастырылмаған. «Ақмешіт» мөлтек ауданында орналасқан, аталмыш бағдарлама бойынша жөндеу жұмыстарынан өткен 21-ші үйдің келбеті жөндеу жұмыстары жүргізілмеген үйлердің келбетінен ажыратылмайды. Осындай жөндеу жұмыстарына пәтер иелерінен ақы төлеу талап етілетіндіктен тұрғындар тарапынан туындайтын наразылық себебі түсінікті (кәріз жүйелері суға толы, шатырлардан су ағады, сылақтар құлаған). Атқарылып жатырған жөндеу жұмыстарының сапасын кім бақылайды? Қала әкімі, мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасы немесе құрылыс басқармасының бірі құрылыстағы ұқыпсыз мердігерлерді жауапқа тартты ма? Осындай мердігерлерді жіберілген кемшіліктерін қайта жөндетуге өздерінің есептерінен міндеттеу қажет.
Көптеген тұрғын үйлердің жанында көлік тұрақтары мен тротуарлар жоқ, сондықтан да көлік иелері автокөліктерін балалар ойын алаңдары мен жол бойына қоюға мәжбүр. Балалар кейде подездерден тікелей жолға жүгіріп шығады?!
Үшінші. Маңызды мәселелердің бірі – жолдарды жөндеу.
Қызылорда қаласы бойынша 2007-2012 жылдар аралығында жолдарды күрделі және орташа жөндеу жұмыстарына 10,0 млрд. теңгедей қаржы жұмсалған. 2013-ші жылы жолдарды жөндеу жұмыстарына облыстық бюджеттен 4,0 млрд. теңге қарастырылған. Сонда да, көлік жолдарының қазіргі жағдайы нашар. Себебі құрылыс, асфальт сапасы дұрыс емес, кейбіреулер бөлінген қаржыны қалталарына басып алған. Кейбір көшелерден адамдар өте алмайды. Қалыптасқан тек жолдағы тесіктерді жамау жұмыстарынан бас тарту қажет. Осыған байланысты, қала әкімдігіне барлық көлік жолдарын толық жөндеуге арналған бесжылдық жоспарды дайындауды тапсырамын. Қала тұрғындары қай көше және қашан жөнделетіндігі туралы ақпараттандырылсын, жөндеуден өткен көшелерді жыл сайын қайталап жөндеуге жол берілмесін.
Жолдарды жөндеу жұмыстарын тұрғындарға ыңғайсыздық тудырмай жүргізу қажет. Қала көшелерінің жартысын жауып тастаған, кейде мердігерлердің қаржыландыру мен техникалық мәселелеріне байланысты жөндеу жұмыстары апталап-айлап тұрып қалады, ешқандай құжаттар жоқ (кім салып жатыр, тапсырыс беруші кім, құрылыс қашан басталды және аяқталу мерзімі қашан?), тұрғындардан келтірілген ыңғайсыздық үшін кешірім сұрау секілді қарапайым нәрселерді айтпай-ақ қояйын. Сіздерден басқа қалада ешкім жоқ секілді, елсіз мекенде жұмыс жасап жатырған сияқтысыздар жол мердігерлері мырзалар!
Қозғалысты тежейтін жұмыстардың бәрі (жолдарды жөндеу жұмыстары, жылу жолдарын, су және кәріз жүйелерін ауыстыру) қысқа мерзімде атқарылуы тиіс.
Жөндеу жұмыстарынан кейін ешкім жолдарды қазбасын! Желілерді жүргізу немесе ауыстыру қажет болса, топырақты тесетін арнайы техниканы қолдансын (траншеясыз әдіс). Өз кезегінде мердігер атқарылған күрделі жөндеу жұмысына 5 жылдық кепілдік, орташа жөндеу жұмысына кем дегенде 2-3 жылдық кепілдік беруі міндетті.
Төртінші. Тұрғын үй коммуналдық шаруашылықтың жағдайы.
Тұрғын үй коммуналдық шаруашылықтың жағдайы мәз емес. Суық судың екінші қабаттан жоғары көтерілмейтіндігіне, ыстық судың мүлдем жоқтығына, кәріз жүйесі өз қуаттылығының тек жартысына ғана жұмыс істейтіндігіне тұрғындар үйреніп кеткен.
Коммуналды шаруашылықты сауықтыру жұмыстарын негізсіз созып жіберген. Мысалы, судың өзіндік құнын құрайтын негізгі шығын түрі – электр энергиясын сатып алуға жұмсалған шығындар. Ескірген сорап станциялары жылына бүкіл водоканал тұтынатын электр энергиясының 30 %-ын тұтынады. Жаңғырту арқылы электр энергиясын тұтынуды 30-40 %-ға азайтуға болады. Соңғы 20 жыл ішінде тұрғын үйлердің жылу беру жүйелерін жуу мен опрессовка жұмыстары мүлдем жүргізілмегендігі анықталды. Неліктен? Тұрғындардың барлығы су мәселесі қашан шешілетіндігін білгісі келеді.
Немесе келесі мысал - жылу-электр отралықтарында газотурбиналық қондырғылар құрылысы. Бу қазандықтарында энергетикалық ресурстарды екінші мәрте қайтара пайдалана отырып, жылу-электр орталығы (ТЭЦ) жұмысының тиімділігін 15-20 %-ға арттыруға мүмкіндік бар. Осылайша, электр энергиясының өзіндік құнын төмендетіп, коммуналдық шаруашылықтардың экономикалық көрсеткіштерін арттыруға болады. Есте сақтаңыздар, тұрғындар билікті ең алдымен коммуналдық ұйымдардың жұмысы арқылы бағалайды.
Бесінші. Әлеуметтік блок.
Мұнда сұрақтар саны өте көп, мысал ретінде білім беру мәселесін алайық.
Қалалық білім беру бөліміне қарасты 52 жалпы білім беретін мектеп бар. Оның ішіндегі 8 мектеп бейімделмеген ғимараттарда орналасқан, 4 мектеп пешпен жылытылады, сумен қамтамасыз ету де тиісті деңгейде емес, 15 мектеп жөндеу жұмыстарын талап етеді. Қалалық білім беру мекемелері оқулықтармен 87 %-ға қамсыздандырылған.
2012-ші жылдың ҰБТ нәтижесі бойынша 735 мектеп бітірушісі өту балын жинай алмаған, олардың ішінде 221 бітіруші екі деген баға алған.
Қаланың он бір мектебінде орташа балл 32-62-ні құрайды. Жиырма мектептің көптеген оқушылары «2» деген баға алған. Отыз жеті мектепте оқушылардың көп бөлігі тестілеуден өту балын жинай алмаған. Бұл ең төменгі көрсеткіш.
«Алтын белгі» атағына үміткер 88 оқушының тек 21-і ғана (24 %) өз білімдерін дәлелдеген. Үздік аттестатқа үміткер 78 оқушының тек 6-уы ғана (8%) білімдерін дәлелдеді.
Өз білімдерін дәлелдей алмаған бұл кімнің балалары және олар қандай «үздік» оқушылар?
Қала мектептерінде қандай білім беріледі? Бұл жерде әрбір мектеп бойынша үлкен жұмыстар атқарылуы тиіс. Мектептердің әрбір директорын кәсіби біліктілікке аттестаттаудан өткізу қажет. Әрбір мектеп директоры оқушылардың үлгірімі мен білім беру сапасына жауапты. Бұдан бөлек, әрбір мұғалімнің біліктік деңгейін көтеруді қолға алу керек.
Қосымша білім беру мүлдем ұйымдастырылмаған. Қызылорда қаласы бойынша қосымша білім берумен тек екі мыңнан астам оқушы ғана қамтылған, бұл барлық оқушылардың 5 пайызына да жетпейді (олардың ішінде, «өнер мектебінде» - 412 оқушы, оқушылар сарайында – 400 оқушы, оқу-методикалық орталығында – 1280 оқушы).
Қосымша білім беру орталықтарын мектептерде, колледждерде және жоғарғы оқу орталықтарында ұйымдастыру керек, осыған орай босатылатын немесе бос тұрған мемлекет иелігіндегі ғимараттарға тағы да сараптама жүргізу қажет. Оқушылардың сабақтардан тыс уақытта келіп дайындалатын ұйымдарды ашу мен орналастыруға кез-келген мүмкіндіктерді іздестіру керек. Осы Жоғарғы оқу орындары мен колледждер мемлекеттік, немесе мемлекеттің қолдауымен құрылған емес пе? Жауапты адамдар осыны естерінен шығармасын.
Енді балабақша мәселесі туралы. Қалада мектепке дейінгі білім беру орталықтарының саны – 99, оларда 10 мыңға жуық бала тәрбиеленуде. Балабақша кезегінде 20,5 бала тұр.
18 балабақшаның 3-уі мемлекетке қайтарылған, қалған 15 балабақшаны да балаларға қайтаруға тырысу керек. 3 балабақша жедел түрде жөндеу жұмыстарына мұқтаж. Жеке балабақшалар мен кіші орталықтарды ұйымдастыруды қолдау қажет. Мектепке дейін білім берудің дұрыс ұйымдастырылмағандығы – мектептегі үлгірімсіздіктің басты себебі.
Денсаулық сақтау саласының басты мәселесі – ауруханалар мен емханалардың жетіспеушілігі.
Балалар ауруханасының және перзентхананың төмен материалды-техникалық базасы күрделі мәселе болып отыр. Балалар ауруханасының бөлімшелері бұрыңғы балабақша, жеке үй, пансионат ғимараттарында орналасқан. 250 орындық облыстық балалар ауруханасы арнайы бейімделмеген ғимаратта орналасқан, санитарлық нормалар мен ережелерге сай емес.
210 орындық қалалық перзентхана ғимараты 1970-ші жылы салынған, қазір апатты жағдайда тұр. Жыл сайын қалада шамамен 7 мың бала дүниеге келеді. Соңғы 5 жылда аталған ғимарат қолдануға жарамсыз деп есептелінеді. «Қазатомөнеркәсіп» АҚ есебінен жүргізіліп жатқан жаңа перзентхананың құрылысы тым созылып кетті (сапасыз жобалау және ұқыпсыз мердігерлер). Олармен құқық қорғау органдары айналысуда. Осыған байланысты, қолда бар перзентхананың ғимараттары мен іргетасын күрделі жөндеуден өткізу қажет.
Тағы бір мәселе - балаларға стоматологиялық қызмет көрсетудің жетімділігі, балалардың 98 пайызында тіс кариесі бар. Бұл асқазан-ішек жолдары ауруларының себебі болып табылады.
Қаладағы балалар дәрігерімен қамтамасыз етілу деңгейі бар болғаны 8 %-ды құрайды (хирург, окулист, невропотолог, эндокринолог, травматолог, психиатр, отоларинголог).
1964 жылы салынған, санитарлы нормаларға сай емес, арнайы бейімделмеген 5 ғимаратта орналасқан жедел жәрдем қызметтерінің де материалды-техникалық базасы төмен.
Алтыншы. Қоғамдық көлік жұмысы.
Маршрутты таксилер мен автобустардың жартысы санитарлық және техникалық нормаларға сай емес. Жүру кестесін түсіну мүмкін емес, кейбір жүргізушілер аялдамада 15 минуттай тұрып, содан кейін өз уақытын қуып жету үшін және бәсекелестер басып озбауы үшін көліктерін үлкен жылдамдықпен жүргізе бастайды. Табыс табу мақсатында маршрут жүргізушілері кез келген жерге тоқтап, жолаушыларды лық толтырып алады. Кейде жолаушылар мүлдем бірінің үстіне бірі мінеді. Қоғамдық көліктер көп жағдайда жол-көлік оқиғаларының себепшілері болып жатады. Мысалы, 2012-ші жылы қоғамдық көліктердің қатысуымен 5 жол-көлік оқиғасы орын алды, 4 адам жарақаттанып, 1 адам қайтыс болды.
Қоғамдық көліктің қозғалысы схемасын тиімді қылып ұйымдастыру қажет, газды пайдаланатын мемлекеттік автобус паркін құру мүмкіндігі де бар. Бұл транспорттық қызметтің сапасына және қала экологиясына оң әсерін тигізеді. «ҚазТрансГаз» АҚ-мен көліктерге газ құю бекеттерінің құрылысын ұйымдастыру қажет. «Байқоңыр» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясымен бірігіп, қоғамдық көліктердің қозғалысын ұйымдастыру мәселесін қарастыру керек, оның ішінде жаңа заманауи аялдамалар салу, жаңа автобустар алу және орталық диспетчерлік қызметті ұйымдастыру. Автобус қозғалысын ұйымдастыру міндетті түрде мүгедек адамдарға кедергісіз ортаны құру талаптарына сай болуы тиіс. Ал автобус аялдамаларында, тұрғындар қолайлығы үшін, төмендетілген бағамен тауарлар сататын шағын дүкендер ашу қажет.
Жетінші. Қала тұрғындары мен қонақтарының мәдениетті демалу мүмкіндігіне аса назар аударған жөн.
Осы мақсатта демалуға лайықты, арнайы көркейтілген орындарды қалыптастыру қажет. Қазіргі таңда қолымызда не бар? Барлық кинотеатрлар жабылып, мейрамханаларға айналған. Қала саябақтары мен парктерінде орындықтар жеткіліксіз, көп жағдайда олар бұзылған, қоқыс тастайтын жәшіктер де жоқ. Халық арасында «Арбат» деп аталынатын Ыбрай Жахаев атындағы жаяу жүргінші көшенің жағдайы да көз қуантпайды. Бұл жерде, басқа елдердің ұқсас көшелеріндегідей, кіші сауданы дамытуға болар еді. Мысалы, ролик конькилерін, велосипедттерді жалға беру, ойыншықтар мен кәдесыйларды (сувенирларды) сату, музыканттар мен суретшілерге осы көшенің бойында жұмыс істеуге рұқсат беру. Неліктен қалалық Ішкі істер басқармасы қызметкерлері автокөліктерді облыстық әкімдік ғимараты орналасқан осы көшеге қоюға рұқсат береді? Бұл не деген элита пайда болған?
Сырдария өзенінің жағалауын қаланың ажарына айналдыруға болады. Қазіргі таңда бұл жер қирап жатыр: тесіктер мен шұқырлар көп, қорғау шарбақтары құлаған, жарықтандырылмаған. Көп қаржы жұмсамай-ақ, кеспе тас төсеп, жарықтандыру жүргізіп, орындықтар қойып, көгалдандыру жұмыстарын жүргізуге болады. Сол кезде ғана өзеннің жағалауы қала тұрғындарының сүйікті демалыс орнына айналар еді. Қала әкімі Нәлібаев Нұрлыбек Мәшбекұлына сәйкесті жобаны дайындауды тапсырамын.
Сегізінші. Қала аулалары.
Қала тұрғындарынан Пәтер иелерінің кооперативі (КСК) жұмысы, балалар ойын алаңдары мен спорт алаңдарының жағдайы бойынша көптеген шағымдар келіп түсуде. Қала тұрғындары, қауіп төндіріп тұрған ескі талдарды шауып тастау секілді, бір қарағанда қарапайым өтініштерін білдіріп жатады. Нұрлыбек Мәшбекұлы! Сіздің назарыңызды аударамын, облыс әкімдігіне шағымдардың келіп түсуі – қала әкімі аппаратының қажетті деңгейде жұмыс атқармайтындығының белгісі.
Менің тапсырмам бойынша біздің қызметкерлер көптеген қала аулаларын аралады. Слайдта олардың жағдайын көре аласыздар: жартылай қираған ойын алаңдарының ағаш және темір конструкциялары балалар денсаулығы үшін қауіп төндіреді. Жақында ғана қолдануға берілген ойын алаңдарының жағдайы да сын көтермейді, қираған әткеншектер, жыртылған немесе жылжып кеткен алаң төсеніштері, шемішкі мен қоқыс қалдықтары.
Бұндай сұрақтар қала деңгейінде шешімін табуы тиіс. Әрдайым облыс бюджетінен қаржы сұраудың қажеті жоқ. Аталмыш сұрақтардың шешімі тек облыс деңгейінде қарастырылатын болса, онда қала әкімдігі не үшін қажет?!
Шынын айтқанда, бұл мәселені шешу қиын шаруа емес. Қаланың барлық кәсіпкерлеріне (қалада дәмхана, мейрамхана, сауда орталықтары, мұнайшылар мен басқа да кәсіпкерлер жеткілікті) хабарлап, әрбіріне бір ауладан бекітіп қою қажет!!! Әлеуметтік жауапкершілік шеңберінде кәсіпкерлерден балалар ойын және спорт алаңдарын жөндеу жұмыстарын жүргізуді ұсыну қажет. Біз бәріміз бір қалада тұрамыз, сондықтан да әрбір тұрғын қаланың көркеюіне өз үлесін қосуы тиіс. Менің ойымша, осындай шақыруға көпшілік үн қатады. Тұрғындар алаңды кім салып бергенін біліп жүруі үшін, қала әкімдігіне тек арнайы компанияның аты жазылған тайқтайшаларды дайындау ғана қалады. Осы шақыруға қосылмағандардың тізімін маған беріңіздер.
Тоғызыншы. Жекеменшік тұрғын үй құрылысын дамыту мақсатында керекті инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз етілген жерлерді бөліп беру мәселесін шешу қажет. Алдыңғы жылдары жер телімдерін бөлу «Саяхат» мөлтек ауданында жүргізілген. Адамдар үйлерін салды, бірақ сонда да электр энергиясы уақытша желі бойынша беріледі, үйлердің айналасы батпақ. Бұл не деген мазақ?
Сонымен қатар, қалада қолданылмай жатырған жер телімдері жеткілікті. Көпшілік жерді арзанға алып, енді ешнәрсе жасамай отыр. Сатып жіберуге ыңғайлы сәтті күтіп отырған болар?! Елбасының тапсырмасы бойынша жақында осындай қолданылмай тұрған жерлерге үлкен мөлшерде салық салынатын немесе иелерінен тартып алынатын болады. Жер – бұл инвестиция тартудағы маңызды экономикалық актив. Қала әкіміне қолданылмай жатырған жерлердің толық түгендеу жұмыстарын 2013 жылдың бірінші қыркүйегіне дейін жүргізуді тапсырамын.
Тағы да бір өте маңызды жағдай! Жер телімдерін бөлу процесін ашық түрде жүргізіп, әрбір жасырын комиссияларды жоюмыз қажет. Қоғамдық бақылау тәжірибесін еңгізуге интернет жүйесі толықтай мүмкіндік береді. Жер телімдерін алушылардың кезектілік тізімін қала әкімдігі сайтына, қажет болса, жергілікті газеттерге жариялаңыздар.
Оныншы. Қаланы көгалдандыру.
Қаланы көгалдандыру мәселесі әлі де қажетті деңгейде қолға алынбағандығы ешкім үшін құпия емес. Қазіргі кезде Қызылорда қаласының аумағы өсіп кеткені соншалықты, Сырдария өзені мен магистралды каналдар оны жан-жағынан қоршап тұр. Осындай қолайлы жағдайларда қала тұрғындары жасыл желекке батуы тиіс емес пе?! Ал бізде, аймақ климатына тамаша бейімделетін қарағаш пен теректердің жапырақтары судың жетіспеушілігіне байланысты сарғайып, солып жатыр. Жыл сайын қалада мыңдаған көшет отырғызылады, алайда судың жетіспеуіне байланысты, немесе бей-берекесіз жайылған малдардың, я болмаса кейбір адамдардың кесірінен отырғызылған көшеттердің жартысынан көбісі жойылады. Осылайша, көгалдандыруға қарастырылған миллиондаған қаржы далаға кетеді. Талды тек егіп қана қоймай, оған күтім жасалу қажет.
Қазіргі кезде бүкіл әлем ғалымдарымен тез өсетін және құнарлығы төмен топыраққа бейімделетін талдардың көптеген сорттары шығарылуда. Мысал ретінде Павловния тез өсетін талын алуға болады. Ол өзіне ерекше күтімді қажет етпей-ақ, тақыр жерді 7 жыл ішінде орманға айналдыра алады екен.
Гүл, тал, гүлзар (газон) егудің тәжірибесін зерттеп білу қажет. Қала әкімдігінің міндеті – жергілікті компаниялар арасынан, қала тұрғындары үшін, аталған жұмыстарды жүргізуге қызығушылық білдірген компанияларды табу. Бұл әлемдегі ең табысты бизнестердің бірі. Қазір қаланы көгалдандырумен Тараз қаласының кәсіпкерлері айналысады.
Астана қаласы мысалы бойынша, «Жасыл белдеу» деп аталатын, қаланың айналасына мыңдаған гектар көшеттер отырғызуымыз қажет. Бұндай белдеу тек қана аймақ экологиясына оң әсер етіп қоймай, шаңды дауылдар мен қатты аяздан да қорғайды. Қала әкімі Нәлібаев Н. М. және облыстық табиғи ресурстар басқармасының басшысы Бекжанов Еркебұланға осы мәселе бойынша ұсыныс жасауды тапсырамын.
Он бірінші. Қоқыс мәселесі.
2009-шы жылмен салыстырғанда, 2012-ші жылы тұрмыстық қоқыс-қалдықтарының көлемі үш есеге өсіп, 198 мың текше метрді құраған.
Қоқыс қалдықтарын қаламыздың кез-келген жерінде кездестіруге болады – орталық болсын, шет аймақ болсын. Қоқыстың көптілігі соншалықты, қоқыс жәшіктері немесе арнайы контейнерлердің өзі де көмектеспейді. Қазіргі кезде, үлкендердің немқұрайлығына байланысты қоқыс арасында ойнап жүрген балалар қалыпты жағдайға айналып бара жатыр. Әрбір қала тұрғыны тазалықты сақтамайынша, қалада тазалық орын алмайды. Бұл ғаламдық мәселе! Біздің қала мәдениетіміз әлі де дамымаған деуге болады. Жерлестеріміздің біразы өкінішке орай, масылдық көзқарастан әлі де арылмаған сияқты.
Көпқабатты тұрғын үйлердің алдындағы толып қалған қоқыс контейнерлері қоқысты шығарумен айналысатын компанияның дұрыс жұмыс атқармайтындығының айғағы. Желді күндері қоқыс қалада «ұша» бастайды. Қаладан шығарылған қоқыс көп жағдайда тиісті орындарға жеткізілмей, жүргізушіге ыңғайлы жерлерге лақтырылады, мысалы Сырдария өзенінің жағасына. Бұл мәселені ретке келтіретін уақыт жетті. Ұсыныс -меншік түрлеріне қарамастан, әрбір субъектіні іргелес жатқан аумақтарды көркейту және көгалдандыруға міндеттейтін, қарсы жағдайда арнайы шаралар қабылданатын ережені қабылдау қажет. Қалалық маслихаттың депутаттары осындай шараны қолдайды деп ойлаймын.
Он екінші. Базарлар
Қала базарларында не болып жатырғаны бәрімізге белгілі: қоқыстар, кептелістер, антисанитария. Базар маңайларынан өтіп бара жатырған жүргізушілерге толып қалған автокөлік кептелісінен өту оңай емес. Ескі базар алдындағы аялдаманың дәл жанында кәуапханалар ашылған, жолдың бойында ет, нан, тағы да басқа өнімдерді сатумен айналысатын сатушылар орналасқан. Осы жерде жеке автокөліктерінің жүк салғыштарынан заттар сатып отырғандар баршылық, заңсыз мигранттар, одан қалды, қаңғыбас иттер де осы жерде. Бұның бәрі қаланың қақ ортасында!
Базар иелеріне қатаң шарттар қою қажет,олар бүгінгі мәжіліске қатысып отыр немесе олар базар аумағын санитарлық нормаларға сай ретке келтіріп, заманауи сауда орталықтарын ашады, немесе қала сыртына көшіріледі. Базарлардың қазіргі қалпында қала беруіне жол бермейміз!
Айтарым- наразы сатушылардың жиналысымен бізді қорқытып қажет емес – біз бұның бәрінен бұрын өткенбіз, жүйкелеріміз де мықты. Мен ескерттім! Қорытынды жасаңыздар!
Он үшінші. Қоғам қауіпсіздігі.
Ағымдағы жылдың 4 айында Қызылорда қаласында 2503 қылмыс тіркелген. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда тіркелген қылмыстар деңгейі 4 пайызға өскен. Ең көп тараған қылмыс түрлері: тонау, алаяқтық, қоғамдық жерлерде жасалған қылмыстар, бұзақылық, бөтен мүлікті ұрлау. Жасөспірімдер арасындағы қылмыстың деңгейі де жоғары.
Облыстық бюджеттен ішкі істер органының материалды-техникалық базасын нығайтуға 3 жылда 8 458 млн. теңге бөлінген. 3 жылда 117 автокөлік беріліп, 170 бейнебақылау камералары орнатылған. Ішкі істер департаментімен атқарылып жатқан жұмыстардың нәтижесін қашан байқаймыз?
2013 жылдың І тоқсанында 383 адамды ит қауып, олар дәрігерлердің көмегіне жүгінген.
2012 жылдың мамыр айында Қызылорда қаласының тұрғыны иттің қабуы салдарынан құтырма ауруына шалдығып, қайтыс болды. 2013 жылдың 6 мамырында Талсуат ауылының тұрғыны Ақшолпан Өтепбергенова «Құтырмаға күдікті» диагнозымен қайтыс болған. Ал 8 мамыр күні А. Өтепбергенованың қызы Гаухар Өтепбергенова облыстық жұқпалы аурулар ауруханасына «Құтырманың алғашқы кезеңі» диагнозымен жатқызылған.
Және соңғысы. Қызылорданың даму перспективалары туралы
Қазіргі кезде Қызылорда қаласының әуежайын қайта құрастыру жобасы дайындалуда, нәтижесінде аймақтық әуежай халықаралық әуежай мәртебиесіне ие болады.
Жаңа мөлтек ауданның құрылысы қарастырылған, Сырдария өзенінің сол жағын дамытудың бас жоспары әзірленген. Барлық инженерлік инфраструктуралардың құрылысы бюджет арқылы жүргізілетін болады. Ағымдағы жылы алғашқы әлеуметтік нысандар пайдаланылуға беріледі (Назарбаев интеллектуалды мектеп, перинаталды орталық және басқалары).Болашақта бірнеше тұрғын үй комплексі, қонақүйлер, бизнес орталықтары салынатын болады. Қазіргі кезде өзеннің сол жағындағы жерасты су деңгейін зерттеу жұмыстары аяқталып келеді. Қалаға кіреберіс газ құбырының құрылысы мәселесі де өз шешімін тапты.
Қаланың заманауи экономикасын құру және дамыту өте маңызды тақырып. Қалада келесі өндірістік зонаның дамуы жоспарлануда: шыны зауыты, асфальт-бетон және кірпіш зауыты, ірі жылыжай шаруашылығы т.б. Әлеуметтік саланы да дамыту жалғасуда, жаңа окнологиялық диспансер, мұз алаңы бар спорт сарайы, бірнеше мектеп, қонақүйлер мен супермаркеттер ашылады деп жоспарлануда. Бұл жобаға әсіресе мұнайшылар үлесін қосуға міндетті.
Өз кезегінде, қалада кіші және орта кәсіпкерліктің даму деңгейі төмен, әсіресе қызмет көрсету саласы. Сауданың даму деңгейінің өзі де заманауи адамның мұқтаждығын қанағаттандырмайды. Жаңа өндірістік мекемелер және тұрғындарға қызмет көрсету кәсіпорындарын ашатын кәсіпкерлерді біз әрдайым қолдаймыз. Қала экономикасын дамыту жаңа салық базасын құруға мүмкіндік береді, сәйкесінше, қала мәселелерін шешу үшін қаржының қосымша көзіне айналады.
Атқарылатын жұмыс көп. Қала әкімдігі, барлық мемлекеттік органдар, кәсіпкерлер және қала тұрғындары бірігіп, өз қаламызды заманауи, әсем, қауіпсіз және өмір сүруге жайлы етуге ықпалымызды тигізуіміз қажет.
Құрметті мәжіліске қатысушылар!
Мәжілісті қорытындылай келе, бүгінгі айтылған тапсырмалар мен ұсыныстар негізінде Қызылорда қаласы әкімдігі атқарылатын негізгі міндеттер мен мақсаттар айқындалған іс-қимыл жоспарын бекіту керек. Бұл іс-қимыл жоспары жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады, әрі үнемі менің бақылауымда болады.
Назарларыңызға рахмет.
Қызылорда облысының әкімі
Қырымбек Көшербаевтың облыстық бизнес-форумда
сөйлеген сөзі
30 мамыр 2013 жыл. Қызылорда қаласы
Құрметті форум қонақтары!
Құрметті қатысушылар!
Қызылорда кәсіпкерлері форумына қош келдіңіздер!
Шақыруымызды қабыл алып арнайы келгендеріңіз үшін баршаңызға алғыс айта отырып, форум жұмысына сәттілік тілеймін!
Елбасымыз мемлекетіміздің 2050 жылға дейін әлемдегі ең жоғары дамыған 30 елдің қатарына енуін ұлттық саяси даму стратегиясына негіз ете отырып, осы уақыт ішінде бағындырылуға тиіс жеті басымдықты белгілеп берді.
Ұлттық экономиканың жетекші күші саналатын кәсіпкерлікті жан жақты қолдауға басымдық берілді. Бизнестің тынысын тарылтатын әкімшілік кедергілерді азайтып, 2030 жылға дейін шағын және орта бизнестің экономикадағы үлесін ең аз дегенде 2 есеге өсіру туралы меже қойды.
Бұл межеге жету үшін облыста шағын және орта кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар белсенді іске асырылуда. Атап айтсам, «Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы», «Бизнестің жол картасы-2020», «Өнімділік-2020», «Жұмыспен қамту- 2020» және тағы да басқа бірқатар бағдарламалар.
Үдемелі индустриялық - инновациялық даму бағадарламасы шеңберіндегі Индустрияландыру картасына жалпы құны 138,8 млрд. теңгені құрайтын 23 жоба енгізіліп, жаңадан 2000-ға жуық жұмыс орындарының ашылуы күтілуде.
«Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы шеңберінде 114 жоба субсидияланып, 10 жобаға инфрақұрылым желілері жеткізілді.
Шағын және орта кәсіпкерлік саласы мемлекет тарапынан көрсетілетін жан жақты қолдау шаралары нәтижесінде соңғы 7-8 жылда шағын және орта кәсіпкерліктің белсенді субъектілерінің саны 1,5 есеге, онда жұмыспен қамтылғандар саны 2 есеге, өндірілген өнім көлемі 4,4 есеге өсіп отыр.
Проведенный анализ показал, что, несмотря на достигнутые успехи, сектор малого и среднего предпринимательства не использует весь существующий потенциал и не играет отведенной ему роли в решении экономических и социальных задач. Об этом свидетельствует тот факт, что на протяжении ряда последних лет структура малого и среднего бизнеса практически остается неизменной.
Проблемы, препятствующие динамичному развитию малого и среднего предпринимательства в Казахстане, остаются в основном неизменными на протяжении ряда лет: нехватка кредитных ресурсов, проблемы с залоговым обеспечением кредитов, противоречия в нормативно - правовых актах, слабое взаимодействие с государственными органами и т.д. Малый и средний бизнес по-прежнему сильно подвержен различным внешним и внутренним факторам, испытывает жесткую конкуренцию со стороны импортеров.
Учитывая сложившуюся не очень хорошую ситуацию в области, мы привлекли для разработки стратегии социально-экономического развития области группу ученых с мировым именем во главе с академиком Абелем Аганбегяном.
В целях предварительного обсуждения хода разработки Стратегии в области состоялась презентация проекта Стратегии, в ходе которого были подробно обсуждены слабые и сильные стороны текущего состояния социально-экономического развития Кызылординской области.
Наша область с ее полезными ископаемыми, уникальным геоэкономическим положением является одним из привлекательных для инвесторов регионов Казахстана. Через ее территорию проходят международные транспортные коридоры “Западная Европа – Западный Китай”, железнодорожная магистраль, соединяющая европейскую часть континента с азиатской.
Учитывая, что самая протяженная часть этой автомагистрали «Западная Европа – Западный Китай» проходит по территории нашего региона, а также наличие уникального комплекса «Байконур» и зон рекреации, планируется создание туристического кластера.
Мы предлагаем включить город Байконыр в перечень объектов международной выставки ЭКСПО-2017. Это даст мощный толчок динамичному развитию города Байконыр. Здесь будут расположены центр альтернативных источников энергии, центр инновационных технологий, промышленная зона, аквапарк, планетарий и другие уникальные объекты.
В комплексе, это приведет к увеличению притока туристов и в конечном итоге к продвижению бренда «Байконур». Город будет включен в республиканскую программу развития моногородов.
Также в городе Кызылорда для создания и развития стартапов создается технопарк. На наш взгляд, технопарк станет источником реализации инновационных проектов, что даст импульс развитию малого и среднего предпринимательства в целом. Это направление работы прошу поддержать и активно продвигать филиалам банков второго уровня в нашей области.
С этого года начата реализация программы «Акниет» компании «Лукойл Оверсиз». Мы верим, что реализация этой программы окажет существенное влияние на развитие предпринимательства на селе.
Одним из ключевых вопросов развития предпринимательства является обучение. В этом году мы хотим работу в этом направлении поручить акимам районов и города Кызылорда. Предлагаю во всех районах области создать центры поддержки предпринимателей.
Открытие Центра обслуживания предпринимателей и Коворкинг-центра является только началом работ по поддержке развития предпринимательства.
В дальнейшем реализация новых проектов в промышленной площадке и индустриальной зоне организованных в городе Кызылорда выведут область из сырьевого сектора в несырьевой.
Отныне вопросам развития малого и среднего бизнеса будет уделятся пристальное внимание со стороны акимата области. Надо усилить координирующую роль общественных объединений предпринимателей, в первую очередь Национально-экономической палаты «Союз Атамекен». Совместными действиями мы должны значительно улучшить ситуацию с развитием предпринимательства в области. Я лично возьму на контроль этот вопрос.
Надеюсь, что благодаря нашим совместным усилиям ситуация в экономике нашего региона кардинально изменится в ближайшие годы. Добро пожаловать на Кызылординскую землю. Желаю успехов в работе.
Құрметті кәсіпкерлер, бүгінгі Форумды бизнестің дамуын тежейтін өзекті мәселелерді анықтау және шешу үшін мемлекеттік органдар мен бизнес құрылымдардың интеллектуалды күштерін нығайту мақсатында ұйымдастырып отырмыз.
Осыған орай, кәсіпкерлік саласын дамыту туралы ой-пікірлеріңізді ортаға салып, нақты ұсыныстар беруге шақырамын.
Қызылорда кәсіпкерлері форумына қош келдіңіздер.
Қызылорда облысының әкімі,
саясаттану ғылымдарының докторы Қырымбек Көшербаевтың
өлке жастарына арнаған лекциясы
31 мамыр 2013 жыл. Қызылорда қаласы
ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒАЛАМТОР
Құрметті студенттер мен оқытушылар!
Отанына жанашыр Сыр жастары!
Берген уәдеге сәйкес және қалыптасып қалған дәстүр бойынша өз өлкемізде, Еліміз бен дүниеде болып жатқан өзгерістер жайында пікір алмасу үшін тағы да жиналдық.
Жастарға арнаған сөзінің бірінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев: “Біздің жастарымыз оқуға, жаңа ғылым мен білімді игеруге, жаңа машықтар алуға, білім мен технологияны күнделікті өмірде шебер де тиімді пайдалануға тиіс. Біз бұл үшін барлық мүмкіндіктерді жасап, ең қолайлы жағдайлармен қамтамасыз етуіміз керек” деген болатын.
Біздің жастарды қолдауға арналған барлық шараларымыз, соның ішінде осы секілді кездесулеріміз Мемлекет басшысының сол тапсырмасынан шығады.
Бүгінгі әңгіме де жастардың білім мен технологияны күнделікті өмірде шебер де тиімді пайдалана білуіне ықпал ету мақсатын көздейді. Нақтырақ айтсақ, тақырыбымыз – мүмкіндіктері күн сайын кеңейіп, экономика, ақпарат, ғылым мен білім, жалпы әлеуметтік саланың дамуына ықпалы артып, жеке адам мен қоғамның қауіпсіздігіне деген әсері күшейіп келе жатқан, өздеріңіз күнделікті қолданатын Интернет туралы болмақ.
Осыдан оншақты күн бұрын ғана Гуглдың негізін қалаушылардың бірі, әрі оның басшысы Эрик Шмидтің “Жаңа сандық дәуір” атты кітабы жарық көрді. Интернеттің ықпалы бар барлық саланың мамандары асыға күткен бұл кітап – Интернет пен оның төңірегіндегі технологияларды сараптай келе, қоғам, мемлекет пен бизнестің болашағына жаңа көзқарас ұсынады.
Осы кітапты тауып алып, оқуға кеңес беремін.
Шмидтің айтуынша, адамзат Интернетті өз қолымен жасаса да, оның табиғаты мен болмысын терең түсінбейді. Бір кездері үлкен бөлмеге әрең сиятын бір компьютер мен екінші тура сондай компьютер арасында байланыс орнатып, шағын ғана ақпарат жеткізу үшін жасалған құрал еді. Енді, міне, кез келген жерден табылатын, мүмкіндігі шексіз тарихта бұрын-соңды болмаған ерекше құбылысқа айналды. Ол әр секунд сайын көлемі өсіп, мазмұны өзгеріп, тоқтаусыз мутация негізінде өз бетінше дамиды. Ол адам өміріне керемет пайдалы құрал, сонымен бірге ақылға сыйымсыз зиян әкелетін құбыжық та болуы мүмкін. Қазір біз сол пайда мен ықтимал кеселдің алғашқы белгілерімен ғана таныса бастадық.
Интернет – адамзат тарихындағы анархияға негізделген ең үлкен эксперимент. Жүздеген миллион адам минут сайын мыңдаған терабайт көлемдегі ақпаратты өз қолдарымен жасап, ортаға салады, оны еркін пайдаланады. Ол мәліметтің өзі де, оның жасалып таратылуы мен тұтынылуы да бірде-бір елдің заңымен реттелмейді. Осындай еркін ақпарат пен еркін әрекет алаңы өз алдына бөлек виртуалды әлем қалыптастырды.
Осы күнге дейін Интернет арқылы қаншама нәрсені оқып білдік, көрдік, естідік, сол арқылы қанша жақсы адаммен таныстық, қанша тамаша жаңалыққа қол жеткіздік, қанша асқақ арман мен қиял туды, қандай үлкен жұмыс істеліп, жобалар іске асты.
Жақсы-ақ, бірақ еш бақылаусыз, қазақша айтқанда бейберекетсіз, жөнсіз, жосықсыз әрекеттің салдары туралы да ұмытпаған дұрыс. Тексерілмеген ақпарат, дәйексіз пікір, кез келген адамды ретсіз қаралау, дәлелсіз жала жабу – соның басы ғана. Онлайн алаяқтықтың түр-түрін жасауға болатын, ұят пен абыройды ұмытқан ойын-сауық табуға болатын, бұзақы да, баскесер қылмыскер де еркін кіріп, басқаларға ақыл айтатын, ешкім бақыламайтын, қадағаламайтын орта іздеген адам Интернетке келеді.
Ерте ме, кеш пе, осы орта кеңейе түскен сайын біздің Интернет туралы түсінігіміз де өзгеруі тиіс. Өйткені, ол күнделікті өмірді тек жеңілдететін, көңіл көтеретін, уақыт өткізетін қызыққа толы, зияны жоқ құрал ғана емес, өміріміздің кез келген саласына тікелей қатысы бар, жеке басымыздың еркіндігі мен қауіпсіздігіне де ықпал ететін күшке айналып келеді.
Бұл технологияның арқасында адамдардың қиялы мен мүмкіндіктеріне тосқауыл қоятын ресми шекара, географиялық қашықтық, тіл білмеу, ақпарат жетіспеушілігі секілді шектеулер маңызын жоғалта бастады. Оның адам өміріне дендеп кіруі тарихта бұрын-соңды болмаған әлеуметтік, мәдени және саяси трансформацияға әкелмек. Жаңа технология негізіндегі өзгерістердің бұрын да болғаны рас, бірақ бұл жолғы өзгерістер адамзат атаулын толық қамтып, шын мәнінде ғаламдық құбылыс болмақшы.
Мұның негізгі себебі – ақпараттық технологиялардың таралу жылдамдығында. XXІ ғасырдың алғашқы он жылы ішінде ғана дүние жүзіндегі Интернетке қосылған адам саны 350 миллионнан 2 миллиардқа дейін өсті. Ал ұялы телефон байланысын пайдаланатын адам саны осы аралықта 750 миллион адамнан 5 миллиардқа жетті. Қазір бұл көрсеткіш 6 миллиардқа тең.
Жер жүзі халқының басым бөлігі бір ғана ұрпақ ғұмырының аясында ешқандай ақпаратқа қолы жетпей отырған жағдайдан адамзат тарихында жасалған барлық ақпарат пен мәлімет қорын еркін аша алатын күйге жетті. Ол ақпаратқа жол ашатын құралдар бір қолдың алақанына сиятыны кімді болсын таңғалдырмай қоймайды.
Егер технология осы қарқынмен дами беретін болса, алдағы 5-10 жылдың ішінде жер бетіндегі 8 миллиард халықтың Интернетпен толықтай қамтылатыны анық. Байланыс әлдеқайда қолжетімді, ал жылдамдық аса жоғары болатыны да сөзсіз. Көп ұзамай-ақ, Интернет ең шалғай ауылдар мен елді-мекендерді қамтып, миллиондаған адамдардың қолына дәстүрлі телефоннан бұрын жетеді. Мұның барлығы әрбір жеке адамның және жалпы қоғамның әлдеқайда тиімді, әрі өнімді жұмыс істеуіне, интеллектуалдық және шығармашылық мүмкіндіктерді шексіз кеңейтуге мүмкіндік береді.
Технологиялар мен олардың негізінде пайда болған құралдар көпшілікке қолжетімді болған сайын, олардың мүмкіндіктері де кеңейе береді. Осы саланың мамандарына жақсы таныс Годон Мур тапқан заңдылыққа сәйкес, кез келген компьютердің күшін анықтаушы процессорлардың жылдамдығы әрбір 18 ай сайын екі есе көбейіп отырады. Яғни, 2025-ші жылғы компьютер қазіргі супер компьютерден 64 есе жылдам болады деген сөз. Өздеріңіз білетіндей, қазіргі уақыттағы ақпарат тасымалдайтын ең жылдам құрал – талшықты-оптикалы кабель. Ақпарат ағынының көлемі мен жылдамдығына қатысты тағы бір заңдылық бойынша, талшықты-оптикалы кабель арқылы жүретін трафик мөлшері әрбір 9 ай сайын екі есе ұлғайып отырады.
Технологиялық қуат пен жылдамдықтардың экспонентті түрде өсуінің нәтижесінде виртуалды әлем физикалық әлеммен жарыса дамитын, тәуелсіз ортаға айналып келеді. Соның салдары ретінде жеке адамдар да, қоғам мен мемлекет те екі әлемде қатар жұмыс істеп, өмір сүруге үйренеді. Қазірдің өзінде, жұмысқа қабылданатын адам туралы немесе әріптес компания туралы шешім қабылдамас бұрын, Интернетте ол туралы не бар, не жоқ екендігі анықталады. Яғни, әркім өзінің “онлайн профайлының” таза, әрі тартымды болуын ойлауы қажет. Абайсызда айтылған сөз немесе пікір, жазылған комменттер, салынған суреттер мен видео файлдар, тіпті балалықпен, ойнап жасалған қылықтар, кірген веб-сайттар, жіберілген электронды хаттар Интернетке бір түскеннен кейін ешуақытта жойылмайтынын есте сақтау керек. Осы ақпаратты асықпай жинап, жүйелеп, қордалап жатқан компаниялар ертең-ақ “профайл” сатуды, қажет болса, керекті нұсқадағы профайл жасауды, біреулердің жеке профайлдарын жүргізуді кәсіпке айналдырады.
Компаниялардың шығарған өнімі мен оның сапасы туралы пікір, даму тарихы, қызметкерлерінің не айтып, не қоятындығы, қаржылық жағдайы – осының барлығы минут сайын жиналатын, сол компанияның виртуалды профайлының құрамдас бөліктері болмақ. Сондықтан бизнес қауымдастық физикалық өмірдегі табысы мен тыныштығы үшін виртуалды әлемдегі келбетін басқаруға және жүйелі түрде дамытуға тырысады.
Мемлекеттер болса, осы күннің өзінде ақпараттық саясат, дипломатия, қауіпсіздік салаларында екі деңгейлі бағыт ұстануға мәжбүр. Алдыңғы қатарлы елдердің сыртқы саясат пен қауіпсіздікке жауапты мекемелерінің құрамында онлайн дипломатия мен кибер қауіпсіздікке жауапты бөлімдер пайда болуда.
Интернеттегі “кері қайту” немесе “жою” пернесінің болмауы – жеке өмір, саяси билік, құпия, тарихи сана секілді категорияларды қайта қарауға шақырады.
Сондықтан да, виртуалды орта физикалық әлемнің көшірмесі немесе шағылысқан нұсқасы болады дейтіндер қателеседі. Өйткені, олар бір біріне тең дәрежеде тәуелді, сөйте тұра бейтарап дамитын параллель әлемдер.
Кейбір мамандар виртуалды ортаны “бесінші билік” деп атап, біз білетін “төрт биліктің” қатарына қояды. Мұның өзі онлайн ортаның барлығы санасуға мәжбүр болатын, аса маңызды саяси және әлеуметтік институт екендігін көрсетеді.
Интернеттің адамзат тарихындағы ең үлкен эксперимент екендігі айтылды. Ол эксперименттің нәтижесі қандай болады немесе қандай болуы тиіс деген сұраққа жауап жоқ. Аталған үлкен эксперименттің аясында саяси билік, бизнес, білім беру мен мәдениет және тағы басқа көптеген салаларды қамтитын сала-сала бойынша шағын эксперименттер қатар жүріп жатыр.
Соның ішінде лингвистика да бар. Бүгінгі Интернетті ішінара бөлетін, бөлімдерін бір-бірінен ажырататын бір ғана құрал бар, ол – тіл. Алайда, шектеу мен шекара атаулыға үзілді-кесілді қарсы виртуалды орта бұл шектеуді де ысыруға бекінді. “Википедия” мен “Гугл аудармашы” секілді құралдар әлемнің кез-келген тілдеріне айқара есік ашып, олардың дамуына жағдай жасауға дайын екендерін айтты.
Мәселен, Википедия атты ғаламдық ашық энциклопедия 285 тілде жұмыс істейді. “Ол кім? Бұл не?” деген сұрақтарға жауап беретін, барлық тілдегі мақала саны 37 миллионнан асады. Ол мақаланың барлығын жазған мемлекеттер немесе арнайы редакциялар емес. Мақала авторлары – өз тіліндегі білім мен ғылымның дамуына жанашыр қатардағы қолданушылар. Яғни, мұндағы тілдің дамуы мемлекеттің немесе тілге жанашыр шағын ғана топтың күшімен іске аса алмайды. Ол үшін өз тілінде сөйлейтін, жазатын, әрі ол тілде жаңа мазмұн жасап, таратуға атсалысатын ел керек. Википедиядағы тілдер санатында мақала саны миллионнан асқан 7 тіл бар, мақала саны 100 мыңнан аса алаған 45 тіл бар. Яғни, бүгінгі әлемде толыққанды білімі мен ғылымы бар 50 шақты ғана тіл бар деген сөз.
Қазіргі ең танымал аударма құралы болып табылатын “Гугл аудармашы” қызметі 64 тілді қамтиды. Тізімдегі 64 тілдің арасында емін-еркін, тегін аударма жасалады. Соның арқасында жекелеген сөз, сөз тіркесі, сөйлем ғана емес, бүтіндей мақала мен кітаптар немесе веб-сайттарды әп-сәтте аударып оқуға болады. Ірі тілдердің арасында тіпті мәтін емес, дауыс арқылы аудару мүмкіндігі бар. Әрине, аударып тұрған машина болғандықтан аударма сапасы 100 пайыз болмауы мүмкін, алайда бұл аударма кез келген мәтіннің мағынасын түсінуге әбден жеткілікті. Соның арқасында, осы платформаға кірген 64 тілдегі мазмұн бірін-бірі байытуда. Бұл әсіресе шағын тілдерді тез алға жылжытатын тамаша құралға айналды. Өкінішке орай, оның ішінде қазақ тілі жоқ. Көпшілік әдеттегіше – “Бұған кім кінәлі? Мемлекет қайда қарап отыр?” дейді. Бірақ Гугл аудармашыға кіріп үлгерген 64 тілді итермелеген, ол үшін арнайы бағдарлама қабылдап, күш салған бірде-бір мемлекет жоқ. Оны жасаған – сол тілде сөйлейтін халықтар. Аталған қызмет қолдайтын тілдер қатарында қазақ тілі пайда болуы үшін тілге жаны ашитын әр адам Гугл аудармашыға кіріп, бір сөйлем болса да аударып, өз қолымен салуы қажет. Аудармасы кез келген басқа тілге байланған миллиондаған қазақша сөйлемдер пайда болса, машина өзінің жұмысына қажетті қазақ тілінің алгоритмін құрып алады. Басқаша айтқанда, бұл технология тілдерді табиғи сұрыптау платформасына айналды. Яғни, артында іздеушісі бар, оны белсенді пайдаланатын ортасы бар тілдер сұрыпталып, жаңа замандағы өмірге бейімделіп келеді.
Тілші ғалымдардың есебінше, дүние жүзінде 6 000-ға жуық тіл бар екен. Бұл дерек XX ғасырдың екінші жартысында жарияланған, сол кездің өзінде “жыл сайын жүздеген тілдер өліп жатыр” деп дабыл қағылды. “Қазір әлемде қанша тіл қалды?” деген сұраққа “Википедиа” мен “Гугл аудармашы” секілді тілдік эксперименттер анық жауап бере алады. Әлем тілдері арасындағы бәйгеге ат қосуға жарайтын 285 қана тіл қалды. Соның 70 шақтысының ғана бәс тіккен жанкүйері бар.
Осындай қатал, бірақ әділетті жарыс нәтижесінде келешекте қолданыста болатын тілдер сұрыпталып, даму мен бәсекенің кезекті сатысына өтпекші. Қазақ тілі оның ішінде бола ма деген сұраққа анық жауап беру қиын. Ол қазақ тілінде сөйлейтін, тілдің келешегі үшін еңбек етуге, соған уақыт пен күш салуға дайын қауымға ғана байланысты.
Ниет болып, сауат жетсе, бұл заманның ақпараттық технологияларын ана тіліміз бен төл мәдениетімізді дамытудың озық құралына, халқымызды ұлттық нышандар төңірегінде топтастырудың, Қазақстандағы өмір салтын көрші елдер үшін тартымды етудің платформасына айналдыруға әбден болады. Қазақша Википедианың соңғы екі жылдағы қарқынды дамуы соның бір мысалы. Қоғамдық бастама ретінде тіл жанашырларына үндеу тастау арқылы екі жыл ішінде ғаламдық энциклопедиядағы қазақ тіліндегі мақала саны 7 мыңнан 200 мыңға дейін өсті. Соның арқасында аталған энциклопедияның ай сайынғы қазақша қаралатын бет саны 200 мыңнан 10 миллионға дейін жетіп, тілдер санатында ана тіліміз 127-ші орыннан 29-шы орынға дейін көтерілді. Яғни, қазақтілді ақпарат пен мазмұнға деген сұраныс өте жоғары. Тек, онымен жүйелі түрде жұмыс істейтін кәсіпқой орта қалыптасуы керек.
Өкінішке орай, қазіргі қазақстандық интернеттің ахуалы, соның ішінде қазақ тіліндегі веб-сайттардың жағдайы әлі де көңіл көншітпейді.
Қазақстандықтар ең жиі кіріп қарайтын алғашқы он веб-сайттың қатарында әлі де бірде-бір отандық ресурстың болмауы соның айғағы.
Интернет кез келген технология секілді пайдасы мен ықтимал зияны, артықшылықтары мен кемшіліктері қатар жүретін күрделі құбылыс. Барған сайын қоғам мен мемлекеттің барлық салалары осы технологиямен тығыз байланысты, бір-бірімен астасып жатқан жаңа қалыпқа түсіп келеді. Сондықтан қазіргі кезеңде, бұл технологияның сала-сала бойынша пайдасы мен кеселін сараптап, пайдасын арттырып, кем тұсының әсерін кемітуге ұмтылған ұтымды көрінеді.
Қай салаға назар аударсақ та, Интернет пен оның төңірегіндегі технологиялардың әсерін байқау қиын емес. Бұқаралық ақпарат құралдары мен медиа салада дәстүрлі үлкен ақпарат көздерінің тасада қалып, алдыңғы шепке блогерлер мен онлайн медиа ресурстардың шыққанын көреміз. Көп елдердің саяси мәдениетінде қалыптасқан дәстүрлер бұзылып, Интернетке сүйенетін белгісіз адамдар тәжірибелі саясаткерлердің жолын кесіп, алға шығуда. “Фейсбук” арқылы біріккен бір топ адам өздерін партизандар деп атап, ресми билік пен әскерге қарсы шабуыл ұйымдастыруда. Енді бір белсенділер Интернет арқылы саяси науқандар ұйымдастырып, реформалар талап етеді. YouTube (Ютюб) секілді видео платформалардың арқасында кішкентай ғана елдегі алыс елді-мекеннен шыққан әуесқой музыканттардың атағы атақты жұлдыздардан да асып түсіп жатыр. Жастары 20-дан енді ғана асқан, шаштары ұйпа-тұйпа, бірақ компьютердің тілін жақсы білетін жас кәсіпкерлер алпауыт компаниялардың алдын орап, миллиардтаған қор жинауда.
Технофилдер, яғни технологиялық жаңалықтарға жаны құмар адамдар мұның барлығын жақсылықтың нышаны деп қабылдайды. Смартфондар мен әлеуметтік желілер олардың қабылдауында тек прогресске бастайды. Интернет олардың пікірінше, ақпарат құралының да, дүкеннің де, жалпы бизнес ортаның, тіпті мемлекеттің де қызметін өз бетінше атқарып кете алады.
Алайда, басқа да көзқарас бар.
Кейбір мамандардың пікірінше, технология жетегінде кете беру – күрделі дағдарысқа апармай қоймайды. Олардың айтуынша, бұл технология жүздеген жылдар бойы қалыптасқан дәстүрлі мемлекетті, өзіндік ережелері мен ішкі бәсекеге негізделген бизнесті, тәжірибе мен кәсіпқойлыққа негізделген медиа мен мәдениетті тығырыққа тірейді.
Шекаралары мен сол шекара аясындағы заңдарға негізделген ұлттық мемлекет моделі бүліне бастады. Телевидение мен баспа секілді дәстүрлі ақпарат құралдарының арасында кеңейіп, өсіп-өніп жатқанын табу мүмкін емес. Керісінше, жұмысын қысқартып, тоқтап жатқандарының саны күн сайын артып келеді. Осы уақытқа дейін әлемдегі геосаяси арасалмақты анықтап келген дәстүрлі қару-жарақтың да күші енді күмәнді. Сөйте тұра, ғаламдық дәрежедегі ұйымдасқан қылмыс, заң мен дәстүрге қарсы арандатушылық өміріміздің ажырамас бөлігіне айналып келеді. Дәстүрлі мәдениет пен салт жұтылып барады. Біз білетін әлеуметтік тұрақтылықтың негізі болып отырған, қазіргі өркениет иек артатын басты принциптер мен құндылықтар шайқала бастады. Ертеңін болжау қиын, анық кескіні мен сұлбасы жоқ жаңа қоғам қалыптасып келеді.
Технофилдерге қарсы топтың айтуынша, Интернет о баста кез келген ереже мен заңға, қоғамдық институттарға деген қарсылықтың белгісі ретінде пайда болды. Оны ойлап тапқан адамдар бұл қоғамнан мүлде бөлек ережелермен өмір сүретін, әлеуметтік қарым-қатынастар басқаша түзілетін, дәстүрлі түсінікке сыймайтын әлем жасағысы келді. Сондықтан да, осындай ниетпен жасалған технология біз білетін қоғамның астына қойылған баяу бомба ретінде жұмыс істейді.
Технофилдер бұған жауап ретінде қазіргі мемлекеттер мен институттардың тиімсіздігін айтып, соның дәлелі ретінде ғаламды шарпыған экономикалық дағдарысты, әр жердегі соғысты мысалға келтіріп, “мұндай қоғамның керегі қанша” дейді. Бұл сөздің де жаны бар шығар. Дегенмен де, бар нәрсені ысырып тастап, анархия мен хаостың құшағына ену де бассыздық болар еді.
Ғаламдық экономикалық ережелердің кемістігі дағдарысқа ұшыратып, көптеген мемлекет үкіметтерінің қызметі ойдағыдай нәтиже бере алмай жатқаны да рас. Алайда, солай екен деп, халықаралық ереже, заң мен мемлекет атаулыны жоққа шығаруға болмайды. Қалай болғанда да, жол салу, әлеуметтік саланы дамыту, қоғамдық тәртіпті сақтау, әлсіздерді қамсыздандыру секілді маңызды қызметтерді атқаратын тетік керек. Мұның барлығы виртуалды әлемде атқарылуы мүмкін емес. Егер мемлекет әлсіреп, мұның барлығы жоғалатын болса, өркениет бітпес дау мен тартыстың құрбаны болады. Қазақстан секілді дамушы елде мұндай сұрақтарды көтеру орынсыз көрінуі мүмкін. Алайда, соңғы жылдары мемлекет пен дәстүрлі қоғамдық институттарға қарсылық ретінде оқтын-оқтын ұйымдастырылатын хаккерлік шабуылдар бұл мәселеге қазірден мұқият қарап, алдын алу шаралын ойластыруға міндеттейді. Америкалық хаккерлер Иранға қарсы, Қытай хаккерлері Гуглге қарсы, халықаралық қылмыскер топтар кез келген елдегі компанияларға қарсы виртуалды шабуылдар жасауда. Интернетте отырған кез келген адам осындай шабуылдың құралы немесе құрбаны болып кетуі әбден мүмкін. Сондықтан көпшілікті ескертіп, сақтандыру абзал деп ойлаймыз. Қазақстан ондай шабуылдардан әзірше ада, бірақ дүниенің түкпір-түкпіріндегі бүтіндей қалалар бір сәтте жарықсыз қалып, үлкен банктердің қауіпсіздік жүйелері бұзылып, қала ішіндегі инфрақұрылымға зақым келіп жатқандығы туралы барған сайын жиі естиміз.
Мұндай шабуылдар кейде ақша, кейде ермек іздеген, кейде өзара жарысқан, кейде фанатикалық идеяға берілген жеке адамдардың қолымен жасалады. Олардың барлығы да өздерін бұл қоғамдағы ереже мен заңға бағынбайтын жаңа қоғамның көсемдері деп таныстырады.
Құрметті жастар!
Жалпы технологиялардың, соның ішінде Интернеттің пайдасы туралы көп айтылып та, жазылып та жүр. Біздің осыдан бінеше ай бұрынғы кездесуіміз де технологиялардың пайдасы мен беретін мүмкіндіктеріне арналғаны естеріңізде болар. Жаңалыққа құмар болу, оларды игеру, оларға тамсану адам табиғатына тән қасиеттер, соның арқасында адамзат алға басып келеді. Бірақ көз тартатын отқа тым жақын келген көбелек секілді күйіп қалу қаупін де естен шығармаған жөн.
Миллиардтаған адам Интернет желісіне қосылған сайын жүйенің тілін білетін адамдардың қолындағы күш ұлғая береді. Ол күш тек игілік қана емес, зиян жасаудың да құралы болмасына ешкім кепіл бола алмайды.
Көп жағдайда ол зиян қасақана жасалмай, технологияның ішкі табиғаты мен құрылысынан да келуі мүмін. Мәселен, ақпарат тарату саласындағы жаңалықтар бір қарағанда өте пайдалы көрінгенімен, көп адамға байқала бермейтін, әйтсе де қоғам үшін өте маңызды кемшіліктері де бар. Атап айтқанда, жылдам әрі жеңіл ақпаратқа сүйенетін Интернет ресурстар жоғары журналистік кәсіби деңгей талап ететін материалдар туғызбайды. Өкінішке орай, бұқаралық ақпарат құралдарын “төртінші билік” мәртебісіне көтерген ірі медиа институттардың заманы өтіп барады. Оның орнына шағын, мүмкіндіктері өте шектеулі, тек жеңіл-желпі әрі лезде таратылатын ақпаратпен жұмыс істейтін “ергежейлі” журналистика келді. Мұндай жұмысқа маманданған редакциялар кәсіби деңгейі жоғары журналистер тарта алмайды, өз пікірін де, қатер төнген адамын да қорғауға дәрменсіз. Ең бастысы – қоғамды алға сүйрейтін, әділдік пен заңдылықты қорғайтын, қажет болғанда билікті де қамшылайтын сапалы зерттеулер мен мақалалардан қол үзіп барамыз.
Бәріне бірдей күйе жағуға болмайды. Алайда, айтпасқа тағы да амал жоқ – Интернет төңірегіндегі журналистика, қазақша айтқанда, өсек-аяң мен сыбыс, негізсіз қаралау мен дәлелсіз әшкереге, арзан күлкі мен анайылыққа негізделген ойыншық болып барады. Бұл тек біздің елге ғана емес, дүние жүзіне тән құбылыс. Осының салдарынан журналистика кәсіп ретінде беделден айырылып, қауқарсыз күйге түсуі ықтимал.
Кәсіби журналистика мен үлкен медианың институт ретінде жойылуы, жеке адамға да, қоғамға да, мемлекетке де пайда әкелмейтіні анық.
Бір қызығы, бұл мәселелер қоғам үшін маңызды тақырып ретінде қажетті деңгейде осы күнге дейін талқыланып жүрген жоқ. Барлығы бірдей онлайнға қосылған ортадағы жеке адам мен қоғамның қауіпсіздігі, мұндай қоғамдағы зияткерлік меншік пен авторлық құқық, сауда-саттық ережелері, түрлі байланыс және фото-видео түсіретін құралдарды қоғамдық орында пайдалану тәртібі секілді сұрақтардың өзектілігі уақыт өткен сайын артып келеді.
Осыдан бірнеше жыл бұрын Фейсбук секілді әлеуметтік желілердің әсерінен Таяу Шығыс аймағында басталған революциялар толқыны енді, міне, толастамай жүріп жатқан азаматтық соғысқа ұласты. Езгідегі халықтарға еркіндік әкелетін құтқарушы құрал деп Интернетті жаппай мадақтау енді саябырсыды. Өйткені, ол құрал бар саяси жүйені жоқ қылуға көмектескенімен, бұрынғыдан артығын құрастыруға пайдасы шамалы болып шақты. Мұның барлығы да байыппен қарауды, тыңғылықты зерттеуді қажет ететін күрделі мәселелер.
Алайда, дәл қазір біздің ондай зерттеу жасаудың өзіне дайындығымыз шамалы көрінеді. Өйткені, қолымыздағы осы салаға қатысты түсінік пен терминалогияның өзі өтіп жатқан процестерді сипаттауға жеткіліксіз. Мәселен “технология” сөзі, өте көп салада бірдей қолданылады. Бірақ уақыт, қашықтық, масштаб түсініктеріне мүлде жаңа көзқарас ұсынатын жаңа құбылыстар біз білетін технология ұғымына сия ма? Қазақша “тор” немесе “желі”, орысша “сеть”, ағылшынша “network” (нет-уорк) деп жүргеніміз Интернеттің ғаламдық ауқымы мен табиғатын қамти ма? Интернетке қатысты “әлеуметтік” деген сөз жиі қолданылады, “әлеуметтік желі”, “әлеуметтік бизнес”, “әлеуметтік платформа” деп жатамыз. Бірақ осы тырнақшаның ішіндегі “әлеуметтік” құбылыстар әлеуметтің көп бөлігіне түсініксіз, қорқынышты, тіпті қауіпті екендігін ойлаймыз ба? Мүмкін оларды “әлеуметтік” емес “төңкерістік” деген орынды болар?!
Интернетке қатысты жиі қолданатын “ашық” деген сөз де жалған пікір қалыптастыратын сыңайлы. Осы технологияларды шығаратын және дамытатын адамдар мен компаниялардың өздері қаншалықты ашық? Apple, Google, Facebook, Mіcrosoft секілді “ашықтық” пен “еркіндікті” насихаттайтын компаниялар өздері туралы, қолдарындағы технологиялары жайлы ақпаратты ашып, еркін таратуға қаншалықты дайын?
Техникалық саламен тығыз байланысты құрал болуына қарамастан, Интернеттің әлеуметтік, саяси және экономикалық маңызы туралы өте жиі айтылады. Мұның себебі неде? Интернеттің қоғамға тигізетін әсерін зерттеуші ғалым, Гарвард университетінің профессоры Нико Миленің айтуынша, қазіргі ақпараттық технологияның дамуын анықтайтын үш негізгі құрал – компьютер, Интернет және ұялы телефонның техникалық негіздері 1960-1970 жылдары қаланды. Ол кезде әлемді мемлекеттік жүйе мен ресми құрылымдарға, қалыптасқан қоғамдық институттарға қарсы қозғалыс шарпыған еді. Ол қозғалыс жеке адамның еркіндігі мен мүддесін бәрінен де жоғары қойды. Аталған технологияларды құрастырған ғалымдар мен инженерлердің көпшілігі сол қозғалысқа жанашыр, мемлекетке қарсылық мәдениетіне жақын болғаны мәлім. Бірақ, бұл орта ұрандап алаңға шыққан жоқ, олар қарсылығын идеялары мен жобалары арқылы көрсеткісі келді. Сондықтан да, мемлекет пен үлкен бизнесті, қоғамдық институттарды әлсіретіп, билікті жеке адамға алып беру философиясы бұл технологиялардың табиғатына айналды. Алайда, уақыт өте қолдарындағы құралдардың шын күшін сезінген компьютер тілін білетін көсемдер билікті барлығына таратып бермей-ақ, өз қолдарында шоғырландыруға болатындығын көрді. Өйткені шынайы билік пен күш Твиттердің қалай жұмыс істейтінін немесе оны қалай пайдалануға болатындығын білуде емес, ол технологияның астары мен түпкі мақсатын түсініп, бағыттай алуда.
Осы негізде ақпарат пен мазмұнды жасайтын, оны тарататын және жүйелеп, сақтайтын жаңа алпауыттар пайда болды. Нәтижесінде, әлемдік кино мен видео нарығын билейтін үлкен теле және кино компаниялардың орнына “Ютуб” пен “Нетфликс”, үлкен дыбыс жазу студияларының орнына “АйТюнс”, үлкен баспалар мен кітап сататын дүкендердің орнына “Амазон” келді.
Бұл құралдар бізге өте ыңғайлы, әрі тартымды көрінеді. Стив Джобс секілді оны жасаған адамдардың есімдерін аңызға айналдырамыз. Сөйтіп жүріп, өзіміздің сол құралдарға тәуелді болып шыққанымызды байқамай да қаламыз. Жарысып жүріп “АйФон” сатып аламыз, оның ішінде жиналған ақпаратты басқа телефонға көшіру мүмкін емес, сондықтан біраздан кейін екіншісін, одан кейін үшіншісін аламыз. Оның ішіндегі кейбір ойындар мен контенттің “АйПадқа” арналғадығын көріп, оны сатып аламыз. Сурет пен видеоны басқару ыңғайлы болу үшін “МакБук” пен “АйМак” керек болып шағады, оны аламыз. “АйТюнсті” пайдалану үшін өзіміз туралы бар құпияны өз еркімізбен, қуана-қуана жазып береміз. Осының барлығына қыруар ақша төлейміз. “Ал осы дұрыс па?” – деп күмән айтатын адам кемде-кем.
Қазіргі мемлекет атаулының адамдарды осылайша үйіріп қоюға шамасы жетпейтінін мойындауымыз керек.
Түрлі саладағы мамандар ірі технологиялық компаниялармен жұмыс істеудің қиын екендігін, олардың барған сайын тәкәппарланып, қатайып бара жатқандығын айтуда. Тил Постман есімді әлеуметтанушы осы тақырыпқа арналған “Технополия” атты кітап жазды. Оның пікірінше, бұл технологиялар бастапқыда адамға көмекші құрал, тиімділікті арттыру тетігі ретінде келеді. Көп ұзамай ол технологиялар мәдениетіміздің ажырамас бөлігі, ойымыз бен іс-әрекетіміздің діңгегі болады. Келесі кезекте мәдениет те, мемлекет те, қоғам да кез келген әрекетін сол технология арқылы бағалап, соған қарап ой түзейтін жағдайға жетеді. Постман мұны технополия дейді.
Технополиялық билік заңмен реттелмейді. 1995 жылы Құрама Штаттардың конгресі Интернеттің архитектурасы мен оның таралу ережелерін бекіткен “Телекоммуникациялық акт” қабылдады. Бұл құжатта Интернетке қатысты бірде-бір реттеу, бақылау не қадағалау тетігі көрсетілмеген. Өйткені, ол кезде құжатты қабылдаған бірде-бір адам оның не екендігін түсінбеді. Осылайша АҚШ-тан бастау алған Интернет барлық елдерге бірдей талаппен тарай бастады. Осы сәттен бастап ол ешкімге бағынбайтын, бір жерден басқарылмайтын, үйлестіруге келмейтін ерекше жүйеге айналды. Оны қайта қарау немесе реттеу туралы ұсыныстар еркіндік пен демократиялық құндылықтарға қарсы әрекет деп бағаланады. Сондықтан да, 1995 жылы қабылданған актіні “онлайн кеңістіктің тәуелсіздік декларациясы” деуге болады.
Құрметті жас достар!
Жоғарыда айтылғанның барлығы өздеріңіз күнде көріп, пайдаланып жүрген Интернет атты құбылысқа қатысты, оның мемлекет, қоғам және жеке адам өміріне тигізер әсері туралы жан-жақты көзқарастың жиынтығы.
Бүгінгі дәрістің мақсаты – Сіздерді де ойлануға шақыру, осы тақырып төңірегіндегі пікірталасқа тарту. Тұрақты пайдаланушы ретінде Интернеттің не екендігі туралы әрқайсысыңыздың өз пікірлеріңіз бар екенін білеміз. Бірақ тез әрі кең етек жайып, өмірлеріңіздің барлық салаларына дендеп кіріп келе жатқан технологияға азаматтық жауапкершілікпен, мемлекетшіл сергектікпен, ұлтжанды ұстаныммен тереңірек қарауға шақырғымыз келеді.
Қызмет бабы да, өмірлік тәжірибе де, азаматтық және әкелік жауапкершілік те бізді осыған міндеттейді.
Сіздер өмір сүретін кезеңдегі тарихи уақыттың жылдамдығы тым шапшаң, бақылап, үйреніп, игеріп отыруға міндетті жаңалығы тым көп. Соған сәйкес мүмкіндігі мен қауіп-қатерлері де зор. Сіздерден тез бейімделуді талап ететін өзгерістердің көп бөлігі бүгін сөз болған Интернетпен байланысты болары да анық.
Интернет – адамзат қоғамы эволюциясының кезекті даму сатысы. Байқасақ, қоғам дамуындағы әрбір жаңа кезең алдыңғысынан әлдеқайда шапшаң жылдамдықпен келеді. Өмірімізді лезде өзгертіп жатқан жаңалықтар мен олардың жылдамдығы бір жағынан үлкен үміт пен сенім ұялатса, екінші жағынан үрей мен алаңдау туғызады. Қазіргі Интернет – бұл адамзаттың тек үштен бірі ғана қосылған, бар күші мен шын бейнесін көрсете қоймаған жұмбақ. Жақын келешекте ақпараттық технологиялар электр шамы секілді кез келген бұрыштан табылмақшы. Ықтимал қауіп пен қатерлеріне қарамастан, оның таралуын тоқтату да, тежеу де мүмкін емес. Бара бара, мемлекет те, бизнес те, жеке адамдар да кез келген әрекетін ақпараттық технологияға негіздеп, Интернетпен байланыстыруға тырысады. Ресми билік те, кәсіпкерлер де, қоғамдық ұйымдар да, қылмыскерлер, лаңкестер мен діни экстремистер де оны өзіне керекті жолмен пайдалануға тырысады. Бірақ бұлардың ешқайсысы да оны бақылап, қадағалай алмайды.
Жоғарыда айтылған алаңдаушылыққа қарамастан, онлайнға қосылған көпшілік үшін Интернет пайдалы болады деген үміт зор. Көпшілік ашылған зор мүмкіндіктерді тиімді пайдаланып, өмір сапасын көтера алуы тиіс. Мемлекеттер мен ірі компаниялар жауапты да, сауатты әрекет етсе, қазірден белгілі қауіп-қатерлерді айналып өтуге әбден болады. Бірақ, қалай болғанда да, барлық адамдардың онлайнмен байланысты тәжірибесі бірдей жақсы болады деу қиын. Дамыған елдерде тұратын, ат төбеліндей ауқатты адамдар оның бар жықсылығын көріп, жаман жағын сауат және дәулет күшімен айналып өтеді. Орта қол көпшілік конструктивті онлайн қауымдастықтың негізін қалауы тиіс. Интернеттің күшімен адамның күнделікті өмірін жеңілдетудің, саясат пен бизнесті кемел, әрі ілгері етудің жаңа жолдарын ойлап тауып, оны іске асыратын да, интернетке негізделген орта және шағын бизнесті ұйымдастыратын да осы топ болмақшы. Қазір Интернетке қол жеткізе алған 2 миллиард адам осы аталған екі топқа кіреді.
Алдағы жылдары қосылатын 5 миллиардқа жуық адам үшін Интернетке ортақтасу ерекше маңызды оқиға болады. Өздері тұратын елдердің технологиялық тұрғыдан кенже дамуы мен табыстарының төмен болуы салдарынан бұлар сапалы ақпарат пен білімге, өмір сапасын көтеруге қажетті басқа да онлайн қызметтерге қол жеткізе алмай келді. Сондықтан да бұл адамдар үшін Интернет шын мәнінде өмір салтын өзгертетін тәжірибе болмақ. Сонымен бірге, Интернеттегі анайылық, талғамсыздық, әділетсіз бәсеке, түрлі қылмыс пен қоғамдық төңкерістер, революциялар да жаңадан қосылған ортада кең етек жаяды. Сондықтан да, онлайн сауаттылықты көтеруге мемлекет те, қоғам да, мектеп те, ата-ана да атсалысуы керек.
Қорыта айтқанда, адамдар бір уақытта екі әлемде өмір сүруге мәжбүр болатын қоғам туралы біз не білеміз?
Біріншіден, техника мен технология қоғамда жаппай үстемдік құрады деген пікірдің бекер екендігін айту қажет. Адам мен компьютер арасындағы еңбек бөлінісі күшейе түседі, машинаның шексіз жады мен жылдамдығы адамның физикалық мүмкіндігі жетпейтін күрделі есеп, сандық сараптама, аса көп көлемді мәлімет негізінде қабылдануы тиіс шешімдерге қатысты ұсыныстар үшін кеңірек қолданылады. Бірақ, машиналарды қай жерде және қалай пайдалану туралы шешімді тек адам қабылдайды.
Екіншіден, Интернеттегі виртуалды әлемнің үстемдік құра қоюы да екітілай. Бірақ, онлайн және физикалық орта арасындағы қарым-қатынас күрделеніп, осы қалыпта қалмайтыны да анық. Мемлекет те, түрлі индустрия өкілдері де, жеке адамдар да өздерін еркінірек сезінетін ортаны күшейтуге тырысады. Жеке адамдар виртуалды ортаны, ал мемлекеттер қалыптасқан жағдайды сақтап, мүмкін болса, онлайн әлемінің ықпалын шектеуге күш салады. Мемлекетке қарсы топтар Интернетті негізгі әрекет алаңы, қарсылық құралы ретінде пайдаланады. Бірақ, онлайннан тыс ортадағы қалыптасқан әдеп пен заңға қайшы кез келген әрекетке мемлекет қатал тойтарыс береді. Екі орта арасындағы қайшылықты шамадан тыс өрістету тепе-теңдікті бұзып, ауыр зардапқа әкелуі де ықтимал.
Үшіншіден, қажетті тепе-теңдікті сақтау үшін мемлекеттің өзі бастамашы болып, ішкі және сыртқы саясатты виртуалды және физикалық деңгейде қатар алып жүруге мәжбүр болады. Екі ортадағы құндылықтар мен көзқарастардың әр түрлі болуына орай, екеуіне арналған мемлекеттік саясат бір-біріне кереғар болуы да мүмкін. Мәселен, онлайндағы пікір мен сөз бостандығы дәстүрлі ақпарат құралдарына бірдей тарай бермейді. Дәстүрлі сыртқы саясатта, мемлекеттер бір-біріне одақтас бола тұра, онлайн кеңістікте өзара кибер шабуылдарға баруы мүмкін.
Жалпы алғанда, Интернеттегі қызмет түрлері мен ұялы байланыс секілді құралдардың және оны тұтынатын адам саны артқан сайын, әрбір жеке адамның еркіндігі мен қолындағы күші артады. Бірақ, ол күш тегін келмейді.
Әр адам жеке басының құпиялары мен қауіпсіздігіне қатысты қатал шарттарға мойынсұнуға мәжбүр болады. Өйткені, біз қолданатын ыңғайлы құралдар әрқайсысымыздың не айтып, не қойғанымызды, қайда барғанымызды, кіммен кездескенімізді тіркеп, жинақтайды. Ол ақпараттың өзімізге қарсы қолданылмайтындығына кепіл жоқ. Кез келген мемлекет ең әуелі осы мүмкіндіктерді заңдастырады. Осындай ақпарат көптеп жиналған сайын, оның заңды немесе заңсыз жолмен таралу ықтималдығы да арта береді.
Түптеп келгенде, жаңа қоғам екі өркениеттің – бірі мыңдаған жылдар бойын қалыптасқан дәстүрлі орта, екіншісі әлі қалыптасып болмаған виртуалды әлемдердердің бір-бірімен астасып жатқан қоспасы болмақ. Олар өзара бейбіт, сөйте тұра бірін-бірі шектейтін тепе-теңдікте дамиды. Виртуалды әлем адамдарға еркіндік пен жаңа мүмкіндіктер ұсынатын ашық орта болса, заң мен дәстүрлі ережелерге сүйенетін физикалық орта онлайндағы анархия мен хаосты тежеуші күш болады. Сонымен бірге, ақпараттық технологиялар дәстүрлі қоғамдағы көптеген мәселелердің әлдеқайда жеңіл, әрі тиімді шешімдерін ұсынатын көмекші қызмет атқарады.
Осылайша екі өркениет арасындағы тепе-теңдік пен өзара шектеу идеясы – тұрақты дамуға мүмкіндік беретін жаңа қоғамдық келісім платформасы болуы ықтимал. Сондықтан үміт пен болашаққа деген сенім ұялататыны – керемет техникалық құралдардың өзі емес, олардың қоғам мен адам өмірін жақсартуға, қоғамдағы әділдік пен ізгілікке қоса алатын үлесі.
Назарларыңызға рахмет!
Выступление
акима области Кушербаева К.Е.
на совещании по некоторымвопросам социально- экономического развития
4 июня 2013 года
Уважаемые коллеги!
Как Вам известно, в настоящее время ведется разработка Стратегии развития Кызылординской области на период до 2020 года. Над проектом работает группа казахстанских и российских ученых под общим руководством академика Российской академии наук А.Г.Аганбегяна.
Завершить эту работу мы должны в августе текущего года. Однако, очевидно, что в отраслях экономики и социальном развитии области имеется ряд проблем, требующих безотлагательного обсуждения, выработки конкретных действий и принятия адекватных мер.
Первое.
Область сказочно богата! Буквально напичкана полезными ископаемыми: медь, нефть, газ, ванадий, цинк, золото и т.д., и т.д.
Под ногами у нас такое богатство, а люди живут непросто.
В районах собственные доходы бюджета составляют 12-17% (кроме Сырдарьинского - около 40%), остальное - дотирует областной бюджет.
Да, разрабатываемые нефтяные месторождения истощаются. Но это не значит, что мы должны сложить руки и как данность принять этот факт.
Сейчас нефть добывается на глубине до двух километров. На некоторых месторождениях есть нефть более глубокого залегания - до 3 км, но нет соответствующего разрешения на добычу на этой глубине.
Например, «КазГерМунай» планирует вести стабильную добычу до 2017 года. Потом объемы пойдут на убыль. Компания готова добывать из более глубоких пластов, но нужно разрешение уполномоченного органа.
И такое месторождение не одно! Кто этим занимается? Ведь мы об этом уже говорили!
Поручаю управлению предпринимательства и промышленности, региональной инспекции геологии и недропользования, совместно с компаниями-недропользователями в срок до 15 июля т.г. предметно изучить этот вопрос. Предметно! По всем основным месторождениям! И представить результаты анализа с предложениями по увеличению объемов добычи по каждому месторождению. Может быть, за счет более глубокой добычи, может быть, за счет применения новых технологий. Работайте совместно с «КазМунайГазом» и Министерством нефти и газа, Комитетом по геологии. Привлекайте всех, кто нам нужен! В июле рассмотрим этот вопрос на отдельном совещании. Амрееву Г.М. – на контроль!
Актуальным остается вопрос нефтепереработки. Необходимо нефтеперерабатывающее предприятие, ориентированное на наш внутренний рынок. Большое предприятие строить, возможно, нецелесообразно, но строительство мини-НПЗ в поселке Джусалы или в Кызылорде, наверное, было бы наилучшим решением.
Надо развивать производство нефтегазового оборудования. Нефтегазовое машиностроение Глава государства отнес к приоритетным отраслям в плане индустриально-инновационного развития страны. Этим оборудованием Кызылординская область может снабжать и соседние нефтедобывающие регионы.
Проработку этих вопросов поручаю заместителю акима области Амрееву Г.М.
Галым Махмутбаевич, до 25 июня т.г. внесите конкретное предложение по нефтепереработке и конкретное предложение по производству нефтегазового оборудования. Пошагово спланируйте наши действия по решению этих задач!
И еще один важный вопрос развития нефтегазовой отрасли.
Как мы уже говорили, необходима ускоренная разведка газовых месторождений, перспективных остаточных бассейнов с целью начала промышленной газодобычи.
В месячный срок жду предложений по алгоритму работы в этом направлении: кто, что и в какие сроки должен делать, чтобы выйти на необходимый нам результат. Поручаю заместителям акима области Амрееву Г.М. и Алибаеву Н.Н. подготовить проекты писем во все заинтересованные госорганы и нацкомпании, от которых зависит решение этих вопросов.
Параллельно надо добиться решения вопроса установления Министерством нефти и газа конкретной цены закупки на газ.
Необходимо разобраться с объемами добычи урана. Мне предоставляют разную информацию - то 8000 тонн к 2015 году, то 6700 тонн к 2019 году по всем рудникам (Северный Карамурын, Иирколь, Северный Хорасан (Хорасан 1, Хорасан 2).
По заключению специалистов, в руде ванадиевых месторождений тоже содержится уран и это может быть до 4000 тонн в год! Если это так, мы должны уже сегодня прорабатывать вопрос извлечения этого урана. Эту работу параллельно должны вести и СПК «Байконур», и управление предпринимательства и промышленности.
Принимая во внимание, что объемы добычи в любом случае будут увеличиваться, надо думать о его переработке, о строительстве завода. Возможно, о создании предприятия по выпуску оборудования.
Здесь мы должны работать вместе с НК «Казатомпром». Управление предпринимательства и промышленности, региональная инспекция геологии и недропользования, до конца этого месяца разберитесь с объемами добычи, проработайте возможность организации переработки. Это первое. Второе – совместно со специалистами подготовьте предложения о возможности извлечения урана из руды на ванадиевых месторождениях. Срок – 1 июля т.г.
Заместителю акима области Амрееву Г. М. поручаю организовать рабочий визит (программа) в область Председателя Правления АО НАК «Казатомпром» В.С. Школьника.
По ванадию.
Это очень важная для нас отрасль! В мире только два предприятия занимаются производством ванадия (в США и в Европе). Наша область может обеспечивать до 10% всего объема ванадия, производимого в мире! Мы уже начали опытно-промышленное освоение этих месторождений. На Баласаускандыкском месторождении осуществляется запуск опытно-экспериментального производства по новой технологии выщелачивания ванадиевой руды.
Наряду с извлечением пятиокиси ванадия возможно получение молибденового концентрата, алюмокалиевых квасцов и редкоземельного концентрата. Со временем целесообразно производить феррованадий. На базе ванадия можно наладить выпуск ванадиевых аккумуляторов для солнечных и ветровых электростанций.
Но, мы не можем тормозить из-за отсутствия инвестиций. Потенциальные инвесторы, которые заявили о своем желании работать на этих месторождениях, должны быстрее решать вопрос привлечения необходимых финансовых ресурсов. Это не только их интересы, но и интересы области! Параллельно управлению предпринимательства и промышленности совместно с СПК «Байконур» необходимо вести переговоры и с другими инвесторами.
Перечень вспомогательных и смежных производств, которые могут быть организованы на базе основного ванадиевого производства, у нас есть, мы их знаем. Но этого недостаточно! Мы должны разработать и принять Дорожную карту, которая будет предусматривать конкретные мероприятия, сроки, ответственных исполнителей. Ее разработка поручается исполняющему обязанности начальника областного управления предпринимательства и промышленности Султангерееву Р. и заместителю Председателя Правления СПК «Байконур» Сейдаханову И. Координация за заместителем акима области Г. Амреевым.
Второе. О некоторых вопросах развития сельского хозяйства.
Например, рисоводство.
Несмотря на то, что эта наша традиционная отрасль, проблем здесь очень много.
Поэтому заместителям акима области Нуртаеву Р.С. и Годуновой Н.Н. поручаю в недельный срок внести предложение о целесообразности создания специальной рабочей группы, которая будет этим заниматься на системной основе, причем не замыкаться только на местных специалистах.
Рентабельность экспорта риса в рисоводческих хозяйствах почти нулевая.
Урожайность у нас составляет 30-35 центнеров с гектара, в Краснодаре – свыше 70 центнеров. Местный сорт на 15% дешевле, чем культивируемый, например, в том же Краснодарском крае (стекловидный).
У нас есть научно-исследовательский институт рисоводства им. И.Жахаева, который имеет суперэлитные сорта. Их использование позволяет получать до 70 центнеров с гектара (по крайней мере, 50-55 ц/га гарантированно). Но у института нет техники, чтобы их производить. Надо помочь с оснащением техникой!
Заинтересованные министерства говорят нам об отсутствии четкого порядка и механизма бюджетного финансирования реконструкции и модернизации субъектов научно-технической деятельности. Мы не можем с этим согласиться!
В разделе государственной программы «Агробизнес – 2020» выделяются денежные средства на разработку и укрепление материально-технической базы научно-исследовательских учреждений, подведомственных Казагроинновации, но мы их не видим. Надо работать на опережение.
Значит надо выработать этот механизм, подготовить соответствующий проект постановления Правительства РК, согласовать его в заинтересованных республиканских госорганах. Как нам надо, так и написать! И решить вопрос выделения средств из республиканского бюджета! Поручается заместителю акима области Нуртаеву Р.С., начальнику областного управления сельского хозяйства Дуйсебаеву Т.Т. и директору Казахского научно-исследовательского института рисоводства им. И.Жахаева Омирзакову Серикбаю Ыдырысовичу. Срок – 1 августа текущего года. Информируйте о ходе проведения этой работы. (Материал должен быть подготовлен вплоть до проекта постановления Правительства РК, материалов совещания у Первого Заместителя Премьер-Министра Б.А.Сагинтаева, вступительное слово, заключительное слово, проект протокола, список приглашенных.)
О качестве производимого нами риса.
Дробленость риса составляет 12-15%, даже до 20%. Хорошим считается показатель 4%, в Краснодаре производят рис 7%-ной дробленности.
По заключению специалистов, высокий процент дроблености – результат недостатка фосфорных удобрений и плохого оборудования, так как перерабатывается рис у нас в большинстве на небольших заводах китайского производства.
Выращивается рис в основном мелкотоварными хозяйствами. При уборке его скашивают и оставляют на несколько дней на полях (примерно на 3 дня), чтобы высох, после чего перевозят в небольшие хранилища. Эти хранилища не оборудованы ни датчиками влажности, ни датчиками температуры, не имеют лабораторий. Скорее это просто склады! Отсюда – большие потери.
В тоже время в области есть два крупных элеватора - ТОО «Агрохолдинг «Байконур» (бывшее ТОО «Жалагашский элеватор») и ТОО «АПК «Алтын камба», г.Кызылорда), которые могут обеспечивать необходимые условия хранения и переработки риса.
Во-первых, надо придумать и внедрить условия, чтобы сельхозтоваропроизводителям было выгодно сдавать рис на крупные элеваторы.
Во-вторых, продумать вопрос их модернизации.
Поручается СПК «Байконур» совместно с областным управлением сельского хозяйства (Дуйсебаевым Т.Т.) в месячный срок внести соответствующие предложения.
По удобрениям. Приобретение удобрений в сельском хозяйстве субсидируется. Тогда в чем проблема? Или наши сельхозтоваропроизводители не получают субсидии, или просто не соблюдают агротехнологию?
По мнению специалистов, только за счет применения удобрений (сульфата аммония) можно поднять урожайность до 50 центнеров с гектара и улучшить качество риса.
Управление сельского хозяйства в срок до 20 июня т.г. должно разобраться с этим вопросом и совместно с областным управлением предпринимательства и промышленности изучить возможность налаживания производства сульфата аммония, например, на базе сернокислотного завода. На коммерческий проект с удовольствием предприниматели пойдут.
В целом по развитию рисоводства, специалисты считают целесообразным планомерно сокращать посевы за счет повышения урожайности. Однако, на наш взгляд, делать это надо постепенно, не забывая о том, что на полях трудятся сотни людей, которые могут остаться без работы. Поэтому мы должны сперва подумать об их трудоустройстве, а потом об уменьшении площадей посевов.
Безусловно, надо снижать себестоимость производства риса и улучшать качество. Это позволит аграриям поднять цену реализации, а значит и доходы. По цене на рис надо поработать! Наша политика должна быть агрессивно активной!
Рисовую шелуху целесообразно использовать в качестве сырья для производства древесно-стружечных плит. Есть пример в Жанакорганском районе! Не надо ничего изобретать! Купить готовый завод и поставить! Отходы этого производства – перерабатывать на корм скоту.
И еще. Необходимо обеспечить более глубокую переработку риса. Наладить производство рисового масла, рисовой соломки.
Первому заместителю Председателя Правления СПК «Байконур» Асхату Сулейменову предлагаю рассмотреть у акима области План развития Агрохолдинга «Байконур».
Областному управлению сельского хозяйства, СПК «Байконур» поручается начать работу по разработке специальной программы развития рисоводства на основе государственно-частного партнерства. Утвердим ее в августе текущего года.
По животноводству.
При наличии хороших возможностей для создания стабильной кормовой базы животноводство у нас развито еще плохо. Например, такой ценный корм, как люцерна вывозится за пределы области, потому что нет скота. Нонсенс!
Удельный вес племенного скота в области составляет сегодня всего 1,5%! Надо – хотя бы – 20-30%.
Как мы уже убедились, покупка импортного племенного скота неэффективна. Например, в одном из наших хозяйств падеж закупленного крупного рогатого скота голштино – фризской породы составил 22%.
Конечно, молочно-товарные фермы надо создавать рядом с городами, чтобы был сбыт, и ставку делать на наши породы скота.
Какая выгода от приобретения племенного скота?
Например, элитная верблюдица (с верблюжонком) стоит 500 000 тенге. Дает 15 литров молока в день.
Один раз в два года (730 дней) приносит приплод. 60 дней не дает молока. 670 дней дает молоко. 4 литра молока в день необходимо верблюжонку. 11 литров х 670 дней = 7370 литров.
Из этого молока произвести шубат, средняя цена 300 тенге за литр х 7370 литров = 2 211 000 тенге.
Расходы на содержание верблюда небольшие: на 60 дней 2 тонны сена и отруби = 100 тысяч тенге, два человека пасут 20-25 верблюдов.
Если самим выращивать корма, еще дешевле.
Прибыль получается – около 2 млн.тенге с одного верблюда (за два года) только за счет молока, а еще привес верблюжонка. При этом верблюдица дает молоко 12-15 лет. Кроме того, мясо: 400 кг в убойном весе х 900 тенге (оптовая цена) = 360 000 тенге.
Да еще на каждого племенного верблюда государство выделяет субсидии.
Необходимо перерабатывать верблюжью шерсть, для чего организовать ее заготовку, может быть, создать предприятие по производству одеял и одежды.
Аналогичная ситуация по лошадям и по овцам. Непородистый скот дает 25 кг мяса с одной головы, племенной – 40 кг.
Сейчас в области осталось всего 800 тысяч овец (малопородистых). На 15% меньше, чем год назад! Для того, чтобы приостановить сокращение поголовья необходимо организовать закуп скота. Как это сделать в условиях современной рыночной экономики? Необходимо найти решение вопроса!
Поручается управлению сельского хозяйства совместно с акимами районов изучить этот вопрос и внести конкретное предложение к 10 июля т.г.
И еще. Племенные овцы должны пастись на обводненных пастбищах. В области почти все колодцы и скважины заброшены. Порой их трудно даже найти. Мы должны начать их восстановление. Это не так дорого, но нужен механизм финансирования, взаимодействия государства и бизнеса.
Водохозяйственная система орошения во многих местах бесхозная и тоже заброшенная. Например, на левом берегу Сырдарьи в Казалинском райне. Надо выяснить – кто собственник? Помочь восстановить!
В этой связи прошу управление сельского хозяйства совместно с акимами районов в двухмесячный срок провести ревизию всех объектов водоснабжения для нужд сельского хозяйства. Итоги доложить 3 июля т.г. Управлению сельского хозяйства и управлению природных ресурсов дать предложения по Программе развития водных ресурсов.
В целом по отрасли производство в основном мелкотоварное, а значит низкопроизводительное! Поэтому надо работать с сельхозтоваропроизводителями по созданию крупных хозяйств!
Практически отсутствует промышленная переработка мяса, молока. Хотя бы себя давайте прокормим! В целом область кормит себя не более, чем на 40 %. Например, производство яиц составляет всего 6 штук на человек, при норме 200.
В Жанакорганском районе ТОО «Тату агро» поставили хороший завод по переработке овощей. Современная итальянская технология позволяет перерабатывать все виды овощей и фруктов. Мощность предприятия – 600 тонн в сутки! Посадили томаты на площади 200 гектаров капельного орошения, в результате произвели 16000 тонн томатов, а могут производить и 600 000 тонн, в 37,5 раз больше.
Однако, имеются проблемы, которые надо помочь решить:
производство энергоемкое, не хватает электроэнергии, нужен трансформатор;
не обеспечивается постоянная подача воды, но есть подземные источники, а значит, можно пробурить вторую скважину.
Кто этим занимается? Галым Махмутбаевич? Султанбек Таупбаевич? СПК «Байконур»? Управление предпринимательства? Талгат Турсынович (Дуйсебаев)? Асылбек Омирбекович (Шаменов)? Внесите предложения!
Талгат Турсынович (Дуйсебаев), проанализируйте продовольственный баланс области и внесите предложение по мерам обеспечения региона продовольствием и созданию перерабатывающих предприятий. При этом мы должны говорить об укрупнении. Очевидно, что снизу предложений не будет, поэтому в сфере АПК инициатива должна идти из Кызылорды, из центра. Мы можем не только полностью обеспечивать нашу потребность, но и кормить соседние регионы. Предлагается рассмотреть этот вопрос на совещании в первой декаде июля т.г. До этого управление сельского хозяйства должно выступить локомотивом инициатив!
Третий и очень важный вопрос - поддержка товаропроизводителей области.
Полная загрузка действующих предприятий является хорошим резервом роста региональной экономики и мы должны его использовать.
Поэтому, Галым Махмутбаевич, Ринат Калдыбекович прошу проанализировать загрузку всех крупных и средних предприятий области и посмотреть, чем мы можем им помочь. Интересы в данном случае у нас обоюдные. Необходимо всю номенклатуру продукции привести в соответствии со стандартами!
Мы должны увеличивать содержание местных предприятий в реализуемых социальных и инфраструктурных проектах, а также в закупках добывающих компаний. Все наши бюджетные закупки должны учитывать производство наших товаропроизводителей и быть ориентированы на их поддержку.
Я уже говорил об этом. Например, запланированная газификация населенных пунктов области и г. Кызылорды потребует поставок значительного объема труб. Ранее на газификацию областного центра трубы приобретались у компаний из других регионов республики. При этом наши производители (ТОО «Куат» и ТОО «КМК кемикал») выпускают полиэтиленовые трубы высокого качества и даже поставляют продукцию российским потребителям, но загружены лишь наполовину.
Строительство водопроводов – это также дополнительная потребность в трубах. Кроме того, даже с точки зрения экономической эффективности при строительстве водопроводов и газопроводов целесообразно использовать именно полиэтиленовые трубы (экономичнее, надежнее, долговечнее). Так почему же мы покупаем металлические?
Поручаю Алибаеву Н.Н., Шаменову А., Наметше С. учесть данные требования в технических заданиях и проектно-сметной документации.
Другой пример. Завершается строительство автодороги «Западная Европа – Западный Китай». Как Вы знаете, по нашей области проходит 812 км этой трассы. Многие, даже иностранные компании уже нацелились на этот лакомый кусок!
Мы заинтересованы в том, чтобы сюда пришел наш бизнес. На международных (междугородних) трассах каждые 50 км должны находиться АЗС и кафе, каждые 90-100 км – отели, а также сервис и стоянки для большегрузных машин. Это много новых рабочих мест и поступления в бюджет! Акимы районов должны это учитывать!
Управлениям предпринимательства, туризма, архитектуры, пассажирского транспорта и автомобильных дорог, департаменту автомобильных дорог совместно с акимами районов и города Кызылорды внести согласованное предложение по развитию придорожной инфраструктуры. Дайте конкретный перечень проектов, которые там будем размещать. Срок – 1 июля. Ответственные: заместители акима области Н.Алибаев и Г.Амреев.
Еще один пример. Нефтесервисная компания «Fracjet» - динамично развивающееся предприятие, работает во многих регионах Казахстана и России. В России успешно конкурирует с ведущими мировыми сервисными компаниями. Растет на 40% ежегодно в Казахстане и в 2-3 раза в РФ.В 2014 году планирует увеличить объем работ до 80 млн. долларов, из них половина – в России.
Есть риски, что предприятие может перекупить иностранная компания, работающая в Казахстане, чтобы избавиться от конкурента. Надо защищать! Нам важно, чтобы это была местная компания.
Возможно «Fracjet» сможет дать рекомендации по нашим нефтяным месторождениям в плане увеличения добычи.
Галым Махмутбаевич! Пригласите руководство компании «Fracjet» в облакимат, внесите согласованные предложения.
По компаниям, работающим на железнодорожную отрасль.
Здесь нужен комплексный подход. У нас четыре таких предприятия. Мы должны продвигать их интересы, увеличивать объемы производства!
В частности, надо помочь «Аралвагон» получить лицензию на сложные работы (КТЖ). Совместно с руководством компаний продумать вопрос развития тепловозоремонтного депо АО «Камкор локомотив», вагоноремонтного депо ТОО «Ремпассажирвагон» (филиал Алматинского вагоноремонтного завода), и ТОО «Камкор вагон» (ремонтирует товарные вагоны в Казалинском районе).
Нужно создавать рабочую группу.
Управление предпринимательства и промышленности (Султангереев Р.), детально изучите проблемы предприятий, внесите предложение по их решению и подготовьте специальное совещание. Проведем его в конце июня.
К сожалению, у нас практически нет легкой промышленности. В то же время швейная фабрика «Озык» в г. Кызылорде производит спецодежду и спецобувь высокого качества. На предприятии работают высокопрофессиональные специалисты, но совершенно отсутствует маркетинговая служба, никто целенаправленно не занимается вопросами сбыта. В результате компания проигрывает большинство тендеров, в которых участвует. Почему это никого не интересует? Где поддержка со стороны отдела предпринимательства города Кызылорды? Здесь нужна обычная консалтинговая помощь и поддержка!
Необходимо использовать весь потенциал предприятия, загрузить, обеспечив заказами нефтяных и других компаний, работающих в регионе.
Четвертое – здравоохранение.
Здесь у нас, наверное, наиболее сложная ситуация.
Средняя продолжительность жизни – 69 лет (в т.ч. мужчины – 65 лет, женщины - 73 года). Такой показатель в развитых странах был достигнут 50 лет назад – в начале 60-х годов!
Зависит он, безусловно, от целого ряда факторов - уровня развития здравоохранения, питания, качества воды, социально-бытовых условий жизни, культуры здоровья, экологических условий, условий труда и т.д. По большинству из них у нас дела обстоят не лучшим образом!
Отсюда и высокая заболеваемость. При этом лидирует рак желудка и пищевода.
А ведь структура болезней – это наше лицо, все на нем сразу видно, что едим, что пьем, чем дышим!
Важным преимуществом области является высокий уровень рождаемости – 26,2 (по итогам 2012 г.) на 1000 чел. населения (23,07 – по республике). Даже несмотря на отрицательное сальдо миграции, в области хороший прирост населения.
В то же время младенческая смертность – на протяжении многих лет оставалась одной из самых высоких по Казахстану.
Необходимо целенаправленно заняться снижением младенческой смертности. Меры по решению этого вопроса уже нашли отражение в Дорожной карте развития здравоохранения, из бюджета будут выделены соответствующие средства, но и результат мы спросим с Вас, Иран Маратович!
Вопросы снижения смертности, заболеваемости онкологическими заболеваниями, туберкулезом, а также улучшения качества медицинских услуг поручаю держать на ежедневном контроле заместителю акима области Альназаровой Акмарал Шарипбаевне.
И последнее.
Как видите, проблем много. Поэтому выход один - надо ускориться! Наши темпы развития должны опережать темпы развития Казахстана!
Население области (более720 тыс. человек) составляет 4,3% населения республики. При этом ВРП области составляет всего 3,9% от ВВП Казахстана. То есть уровень экономического развития области ниже среднереспубликанских показателей.
ВРП на душу населения в области на 10% ниже, чем в среднем по стране.
В итоге область занимает:
- по ВРП на душу населения - 9-е место среди регионов Казахстана,
- по среднедушевым доходам – 11-е место,
- по обороту розничной торговли на душу населения – 10-е место.
Удельный вес инвестиций в основной капитал в структуре ВРП почти в полтора раза выше, чем в среднем по Казахстану. А при этом, среднедушевой доход и потребление на 30% ниже, чем в среднем по республике.
Если мы хотим жить лучше - надо мобилизовать все наши ресурсы!
При ежегодном росте ВРП не менее 8% и 2%-ном росте численности населения, реальный рост экономики составит 6% (при 4-6% по республике).
За этими цифрами – благосостояние наших людей! Мы должны идти быстрыми темпами!
Результатом всех мер в отраслях экономики должны стать:
Во-первых, рост денежных доходов населения и на этой основе наращивание потребления;
Во-вторых, опережающее социальное развитие региона. Социальные показатели должны расти быстрее экономических, чтобы соответствовать им.
Для этого надо утроить доходы бюджета!
Сегодня мы должны понять, за счет чего?! Развитие каких отраслей может дать такой результат? Какие возможности? Если надо привлекайте специалистов!
Заместителю акима области Годуновой Н.Н. поручается изучить этот вопрос и внести соответствующее предложение. Срок – 20 июля т.г.
При этом, наряду с расширением налоговой базы, основными критериями должно быть создание рабочих мест и сохранение социально-политической стабильности
.
Достарыңызбен бөлісу: |