Қазақстанның 2014 жылғы ең үздік өнер ЖОО ұлттық рейтингісі

//Егемен Қазақстан.-2014.-11 шілде.- 5 б.

28
Шолпан КАЛАНОВА, президент Независимого казахстанского агентства по обеспечению качества в образовании, профессор, доктор педагогических наук

Национальный рейтинг 50-ти лучших вузов Казахстана – 2014

Ранжирование высших учебных заведений, составление рейтинговых таблиц вузов и отдельных программ обучения этих вузов - явление глобального характера. Рейтинги служат многим целям: удовлетворяют потребность потребителей образовательных услуг в легко интерпретируемой информации о вузе; стимулируют конкуренцию между учебными заведениями; дают рациональную мотивацию для вложения инвестиций; помогают сделать выбор между различными вузами, программами, дисциплинами. Кроме того, при условии правильного понимания и интерпретации рейтинги содействуют определению «качества» высших учебных заведений в каждой конкретной стране, дополняя строгий научный подход к оценке качества, выполняемой государственными органами и независимыми аккредитационными агентствами. Вот почему ранжирование вузов стало неотъемлемой частью общего плана работ по национальной оценке и процессов обеспечения качества образования.

В Республике Казахстан рейтинг является одним из важных элементов Национальной системы оценки качества образования (НСОКО), которая прописана в Государственной программе образования РК до 2020 года. На III-ем Евразийском Форуме Лидеров высшего образования «Успешный университет: пути создания», прошедшем в Назарбаев-Университет 10-12 июня 2014 г., высказывались различные мнения, в том числе и международными экспертами, по поводу рейтингов высших учебных заведений. Министр образования и науки РК Аслан Саринжипов подчеркнул положительную роль рейтингов в развитии конкуренции между вузами и повышении качества. На Парламентских чтениях 16 мая 2014 г. также отмечалась важная роль рейтингов, при этом предлагалось использовать в качестве одного из критериев при расчетах трудоустройство выпускников учебных заведений.

Как известно, начиная с 2008 года, Независимое Казахстанское агентство по обеспечению качества в образовании (IQAA-НКАОКО) ежегодно проводит и публикует Генеральные рейтинги вузов Казахстана, которые по существу являются национальными рейтингами Казахстана, т.к. охватывают многогранную деятельность вузов в масштабе всей страны. Сегодня Независимое казахстанское агентство по обеспечению качества в образовании представляет Национальный (генеральный) рейтинг-2014 50-ти лучших вузов Казахстана, сформированный на основе анализа академических статистических показателей, оценки экспертов и опроса работодателей.

Аудитория национального рейтинга достаточно многочисленна, это абитуриенты и их родители, работодатели, академическая общественность и администраторы вузов, международные организации и государственные органы. Однако мы надеемся, что, прежде всего, результаты национального рейтинга помогут казахстанским абитуриентам сделать правильный выбор между различными вузами, обеспечат рациональную мотивацию для вложения инвестиций в свое будущее. Первоначально использовавшиеся для лучшего информирования общественности рейтинги университетов в наши дни могут рассматриваться как показатель качества их деятельности.

Положительной стороной появления рейтингов является то, что вузы ставят перед собой задачи постоянного улучшения качества своей деятельности, они стали более тесно взаимодействовать с работодателями, усилилась конкуренция вузов за таланты и ресурсы. На заседаниях ученых советов постоянно обсуждаются вопросы по улучшению качества образования. Поскольку национальный рейтинг лучших вузов НКАОКО учитывает многообразие казахстанских вузов, учебные заведения представлены, как и раньше, по следующим направлениям: многопрофильные, технические, гуманитарно-экономические, медицинские, педагогические и вузы искусства.

Представленный рейтинг является многомерным рейтингом, т.к. академические статистические показатели охватывают качество деятельности профессорско-преподавательского состава, состав студентов и результаты их обучения, научную и инновационную деятельность вузов, международное сотрудничество, а также информационную представленность в Интернете.

Методология Национального рейтинга - 2014 г. практически почти не изменилась по

29

сравнению с методологией рейтинга 2013 года. В 2013 г. статистические данные представили 70 вузов, в 2014 г. в национальном рейтинге приняли участие 65 вузов РК. К сожалению, в связи с оптимизацией вузов число учебных заведений, представивших свои данные, в нынешнем году сократилось. Тем не менее агентство своими исследованиями из открытых источников охватило все гражданские вузы Казахстана и один негражданский.

Результаты по каждой анкете по каждому вузу были суммированы, и таким образом были получены интегральные, конечные суммы, по которым определились рейтинговые места в каждой группе вузов.

Методология Национального рейтинга неоднократно докладывалась на международных конференциях и форумах IREG обсерватории Она соответствует стандартам, которые заложены в Берлинских принципах, разработанных международными экспертами IREG-обсерватории (смотрите на сайте http://www.ireg-observatory.org/). Это обеспечивает прозрачность, релевантность и валидность индикаторов.

Поэтому не случайно то, что совсем недавно эксперты Канады предложили опубликовать методологию нашего рейтинга в своей книге о рейтингах высших учебных заведений различных стран мира, которую планируют издать в ближайшее время, а в Шанхайском университете Джао Тонг, методология национального рейтинга НКАОКО явилась предметом научных исследований для докторантки PhD.

В текущем году Агентство провело огромную работу по сбору информации, её уточнению, обработке и корректировке. Важную часть работы составлял аудит достоверности, который был наиболее трудоемким по времени и затраченным ресурсам. Не секрет, что некоторые вузы, заведомо или случайно искажают информацию о вузе по некоторым показателям. Очень важно, что часть информации мы получали из третьих объективных источников. Хотелось бы поблагодарить президента АО «Центр международных программ «Болашак» Ныгыметова Г.С., директора Национального центра тестирования Абдиева К.А. за представленную информацию о стипендиатах «Болашак», результатах ВОУД в разрезе вузов Казахстана, Департамент высшего и послевузовского образования МОН РК, который представил информацию в разрезе вузов по конкурсу «Лучший преподаватель года». В настоящее время только по анкете 1, в которой оцениваются академические ресурсы вуза, мы используем 6 индикаторов и 36 критериев.

Рейтинг академической деятельности вузов рассчитывался по следующим индикаторам: индикатор 1 – качество контингента студентов; индикатор 2 - результаты обучения и число образовательных программ, реализуемых в вузе, индикатор 3 - качество академических кадров: профессорско- преподавательский состав; индикатор 4 – научно-исследовательская и инновационная работа; индикатор 5-международное сотрудничество; индикатор 6 – информационное обеспечение, в котором рассматривается информационное наполнение сайта для абитуриентов, студентов, ППС и всех заинтересованных лиц. По 4–му индикатору большое внимание было уделено публикациям профессуры в рейтинговых зарубежных журналах, которые определяются по базам данных Web of Science (Thomson&Reuters) и Scopus.

Индикатор 6 отражает уровень информационного обеспечения вуза, связанный с наличием сайта. Индикаторы данного критерия учитывают информационное наполнение сайтов, количество веб-страниц, число документов, частоту обновляемости, количество ссылок на сайт и посещений, дизайн и удобство в навигации, представление информации на трех языках: казахском, русском и английском. Был проведен экспертный анализ 70 интернет-ресурсов казахстанских вузов.

В пятерку лучших сайтов вошли сайты Евразийского национального университета им. Л.Гумилева, Казахского национального университета им. аль-Фараби, Павлодарского государственного университета им. С.Торайгырова, Государственного университета им.Шакарима г.Семей и Карагандинского государственного технического университета. По количеству загруженных документов лидируют Евразийский национальный университет им. Л.Гумилева, Карагандинский государственный медицинский университет, Павлодарский государственный университет им. С.Торайгырова.

Все вузы размещают на своих веб-сайтах документы в Word, rar или pdf форматах, которые можно, кликнув, загрузить. При подсчете количества упоминаний были рассмотрены наиболее популярные электронные СМИ: http://www.kazpravda.kz/;http://www.egemen.kz/; http://tengrinews.kz/; http://www.zakon.kz/; http://www.inform.kz/; http://www.newskaz.ru/; http://www.aikyn.kz/; http://www.zhasalash.kz/; http://www.liter.kz/; http://www.nur.kz/

Примечательно, что было выявлено большое количество упоминаний наименований вузов в связи с назначением их выпускников на высокую должность. При освещении новостей о высоких назначениях СМИ предоставляет краткую биографию, где упоминается уровень образования героя статьи. Рейтинг сайтов высших учебных заведений также выставлен на сайте агентства.

По второй и третьей части рейтинга оценка вуза проводилась экспертами и работодателями. Эксперты давали оценку вузам, с которыми они тем или иным образом контактировали и знают их изнутри, работодатели оценивали уровень подготовки выпускников, которые работали на анкетируемых предприятиях. В качестве экспертов от академический общественности выступили ректоры, проректоры вузов, руководители структурных подразделений, которые неоднократно участвовали в процедуре аккредитациии в различных учебных заведениях, заведующие кафедрами, профессура. Всего в анкетировании участвовало, как и в прошлом, году свыше 400 экспертов.

Анкетирование работодателей проводилось различными путями: отправка анкет по почте в министерства, акиматы страны, национальные компании, опрос на местах представителей малого и среднего бизнеса, работодателей, а также посредством электронного анкетирования через е-мейлы. В результате проведенной работе мы получили около 1600 анкет. Выражаем благодарность всем работодателям за участие в исследованиях. Особо хотелось бы отметить активное участие в анкетировании государственных органов страны: это Министерство внутренних дел, Министерство здравоохранения, Министерство обороны, Министерство индустрии и новых технологий, Министерство нефти и газа, Министерство юстиции, Министерство труда и социальной защиты, Агентство РК по статистике, Агентство РК по делам спорта и физической культуре, Агентство по защите конкуренции, Верховный суд, Национальное космическое агентство РК, АО «СП «Байтерек», акиматы г. Астаны, Акмолинской, Актюбинской, Алматинской, Жамбылской, Костанайской, Павлодарской областей. Большую поддержку проекту по оценке вузов оказали следующие национальные компании: «КазМунайГаз», «Казгеология», АО «Казахвзрывпром», «КазМедиа», «КазАвтоЖол», «КазТрансОйл», АО «Национальная компания «КазАтомПром», АО «Национальная компания «Қазақстантеміржолы», представители малого и среднего бизнеса из всех регионов страны.

Как и в прошлом году, компания системных исследований «Фактор» осуществляла обработку полученных данных.

В национальном рейтинге лучших вузов Казахстана 2014 г. представлено 52 вуза страны. Остальные не набрали 20% от максимального количества баллов, поэтому не вошли в Национальный рейтинг, однако они получат информацию по каждому индикатору и критерию, поэтому они будут знать, на какие стороны деятельности необходимо направлять внимание для их улучшения. Интегрированные результаты рейтинга по каждой из трех анкет будут выставлены в виде национального институционального (генерального) рейтинга лучших вузов Казахстана по направлениям на сайте агентства www.nkaoko.kz/rating.

По итогам национального рейтинга 2014 г. лидерами среди многопрофильных университетов, как и в прошлые годы, являются Казахский национальный университет им. аль-Фараби, Евразийский национальный университет им. Л.Гумилева, Южно-Казахстанский государственный университет им. М.Ауэзова, Карагандинский государственный университет имени Е. Букетова.

Аналогично среди технических вузов лучшими, так же, как и в прошлые годы, остались Казахстанско-Британский технический университет, Казахский национальный технический университет им. К.Сатпаева, Казахский национальный аграрный университет, Карагандинский государственный технический университет.

Среди гуманитарно-экономических вузов более высокие рейтинговые показатели уже несколько лет подряд у КИМЭП, Карагандинского экономического университета Казпотребсоюза, а Международная академия бизнеса (новое название – Алматы менеджмент университет), значительно улучшила свои позиции и вошла в тройку лучших гуманитарно-экономических вузов страны.

В группе педагогических вузов лучшими стали Казахский национальный педагогический университет им. Абая, Казахский государственный женский педагогический университет и Павлодарский государственный педагогический институт.

Среди медицинских вузов лучшие по рейтингу – Казахский национальный медицинский университет им. С.Асфендиярова, Карагандинский государственный медицинский университет и Государственный медицинский университет города Семей, при этом последний вуз повысил свой рейтинг академической деятельности за счет научно-исследовательской работы.

Желаем успехов всем вузам, которые попали в Национальный рейтинг лучших вузов Казахстана, и успехов тем вузам, которым в будущем предстоит попасть в него!

Желаем всем абитуриентам и их родителям успехов, правильного выбора вуза и надеемся, что национальный рейтинг лучших вузов Казахстана поможет им в этом выборе!

//Казахстанская правда.-2014.-12 июля.-С. 7

32
Ерсайын ИХСАНОВ,Атырау инженерлік-гуманитарлық институтының ректоры, профессор, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері.

Интеграция – бәсекеге серпін береді

Елбасының бастамасымен жүзеге асып отырған интеграция біріншіден, еліміздің ресурстық-экономикалық потенциалына, географиялық жағдайы мен адам капиталына ерекше мән берсе, екіншіден, Еуразия мемлекеттерімен ынтымақтастықты сатылы және жүйелі түрде тереңдете жүргізуіне мүмкіндік туғызады. Одақ жағдайында еліміз жүргізіп отырған өзекті де, көпвекторлы сыртқы саясат қағидаттары сақталады және оны болашақта дербес жүргізу немесе өзгертулері талассыз күйде қалады.

Барлық деңгейлерде стратегиялық маңызды шешімдер қабылдаған кездегі консенсус тетігі айқын көрсетілген. Ол қайсыбір мемлекеттің үстемдік етуіне жол бермейді. Мәселен, іс жүзінде ұлтүстілік орган болып табылатын комиссия алқасында шешімді консенсуспен, білікті көпшілікпен қабылдау ескерілген. Сондай-ақ, халықаралық ұйымдарға тән арқаулық аспектілер, мемлекеттердің егемендігі, аумақтық тұтастығы, Одаққа мүше мемлекеттер саясатын құрметтеу қағидаттарына орын берілген.

Еуразиялық экономикалық одақ нәтижесінде білім, ғылым саласының өркендеуіне мол мүмкіндік көзі ашылмақ. Құжатта Еуразиялық экономикалық одақтың әрбір мемлекетінде білім беру қызметіне қолжетімді жағдайлар жасалады деп күтілуде. Елбасы Еуразиялық экономикалық одақтың кез келген елінде жастарымыздың сапалы білім алуына толық құқылы екендігін атап көрсетті.

Ғылым мен білімнің әрдайым Президентіміздің жіті назарында екені біздерге жаңа қуат береді. Елбасы өзінің Қазақстан халқына арнаған биылғы Жолдауында «Отандық білім беру жүйесіне инновациялық әдіс, шешімдерді қарқынды енгізуге тиіспіз», – деп атап көрсеткен болатын.

Білім-ғылым интеграциясы негізінде өзге мемлекеттермен тереземіздің тең болуы үшін ғылыми ізденістер мен ғылыми зерттеулерге қаражат та жеткілікті дәрежеде бөлінуде. Еуразиялық интеграция өркениетінің құрамдас бөлігі болып табылатын жоғары оқу орындарындағы білім беру ұлттық экономиканың инновациялық және технологиялық тұрғыдан жедел дамуына да септігін тигізбек.

Қол қойылған шарт аясында үш елдің бір-бірінің дипломдарын танитындығы бекітілді. Расында да, қазірдің өзінде-ақ Ресейде білім алып жатқан қазақ жастары аз емес.

Жоғары мектептің мемлекетаралық мәдениет пен руханияттар келісімін қамтамасыз етуге бағытталған бейбітшілік факторы тұрғысынан да саяси-мәдени құндылыққа айналары ақиқат.

Осымен байланысты, жоғары оқу орындары Қазақстан экономикасын интеллектуалдық зердесі зор, білімі терең маман сұранысымен қамтамасыз етіп қана қоймай, саяси-әлеуметтік даму, ғылыми әлеуетін көтеру міндеттемелерін қоса жүктемек. Сол себепті Білім және ғылым министрлігінің бүгінгі таңдағы көзқарастары жаңа жүйеде жұмыс жасауды талап етіп отыр. Осы ретте қазіргі уақытта қазақстандық жоғары оқу орындарына көшбасшы бола білген «Назарбаев Университет» тәжірибесін басшылыққа алып, халықаралық білім деңгейінің өлшемімен жасақталған білім беру әдістерін басшылыққа алып, оқу үрдісіне енгізу – заманауи қажеттілік.

Бұл бағытта Атырау инженерлік-гуманитарлық институты еліміздегі мұнай-газ кен орындары көп шоғырланған батыс өңірі үшін үлкен сұранысқа ие мұнай және газ ісі мамандары кадрын дайындап келеді. Кәсіби білігі мол, тұлғалық қасиеттері қалыптасқан, қоғам қажеттілігін жете түсінетін институт түлектері «ТеңізШевройл», «Аджип», «Казтрансойл», «Ембімұнайэнерго» ЖШС, т.б. ірі өнеркәсіп орталықтарында қызмет етуде.

Материалдық-техникалық базасы жаңа заман талабына сай институт ғимараттарындағы инновациялық техника жүйелеріне қосылған зертханалар, интерактивті, мультимедия қондыр­ғылары бар аудиториялар студенттердің сапалы білім алуына қызмет етуде.

Модульдік және дуальдық оқыту әдістерімен іргелі кәсіпорындармен бірлесіп жасалған келісімшарттар бағыттарында біраз шаруалар атқарылуда. Студенттер оқу және өндірістік тәжірибелерін «ТеңізШевройл» ЖШС, «Атырау мұнай өңдеу зауыты», «Ембімұнайгаз», «Каспиймұнайгаз» АҚ сынды ірі кәсіпорындарда өткізіп, кейін сұранысқа келісім негізінде

33
жұмысқа орналасу құқығына ие.

«Академиялық ұтқырлық» бағдарламасымен институттың профессорлық-оқытушылар құрамы Ресей, Қытай, Белоруссия, Украина, Польша, Молдова, Әзербайжан, өзге де елдердегі мемлекеттік университеттермен, ғылыми-зерттеу орталықтарымен тәжірибе алмасуда.

Соңғы жылдарда облыс және республика көлемінде ұйымдастырылып жүрген ғылыми конференциялар, сондай-ақ, мәдени-спорттық сайыстардағы студенттеріміздің жоғары көрсеткіштері Елбасы айтқан «жаңа қазақстандық патриотизм» жолында тындырып жатқан келелі істеріміздің айғағы.

Қазақстан ғылымы мен білімінің дамуына айрықша көңіл бөліп, оның әлемдік білім кеңістігіне көтеру жолында ерен еңбек етіп жүрген Елбасы сенімін ақтап, кәсіби маман дайындауға атсалысу білім саласы қызметкерлері алдында тұрған зор жауапкершілік болып табылады. Ойымызды түйіндей келгенде, Еуразиялық экономикалық одақтың құрылуы бәсекеге қабілетті ел болуға берілген зор мүмкіндік дер едім.

Облыс әкімі Қырымбек Көшербаевтың төрағалығымен Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті Қамқоршылық кеңесінің мәжілісі болып өтті. Онда Қорқыт ата атындағы ҚМУ-дың ректоры Қылышбай Бисенов университеттің білім беру қызметіндегі 2011-2014 жылдарда атқарылған жұмыстары және 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму бағдарламасының басым бағыттары турасында баяндама жасады.

Қ.Бисеновтiң айтуынша, соңғы үш жылда ауқымды тірліктер атқарылған. Яғни, білім ошағында біліктілік артып, оқу ордасының базасы нығайып келеді. Мәселен, ғылыми-зерттеу жұмыстарын қаржыландыру мәселесі 2011 жылмен салыстырғанда биыл артқан. Елімізде білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында университетте жасалған көптілді білім беру Тұжырымдамасы негізінде 2012 жылдан бастап 10 мамандық бойынша дәрістер қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жүргізілсе, шет ел тілі мамандығы бойынша екінші шетел тілі ретінде корей, қытай, араб тілдерінің оқу топтары жасақталған. Бұл өз кезегінде студенттердің жан-жақты болып қалыптасуына, сонымен бірге қоғамның сұранысын өтей алатын маман болып шығуына өз септігін тигізбек.

Уақыт талабына сай бәселекестікке қабілетті кадрлар даярлауды мақсат еткен білім ордасы еліміздің бірқатар университтері және 60-тан астам шетелдік жетекші жоғары оқу орындарымен екі жақты келісім шарттар жасасып, тығыз байланыс орнатқан. Биылғы оқу жылында Польша республикасының Лодзь университетінде 30 студент, 3 магистрант, Кореяның Каннам және Кангвон университеттерінде 4 студент білім алып келген. Сондай-ақ, 2013 жылдан бастап Қазан федералды университеті, Қазан мемлекеттік аграрлық университеті мен Қазан ұлттық зерттеу технологиялық университеттерінде де 20 магистрант барып өз біліктіліктерін жетілдірген. Осындай жүйелі жүргізілген жұмыстың нәтижесінде Қорқыт ата атындағы ҚМУ Қазақстанның үздік 20 жоғары оқу орнының ішінде 7-ші орынды иеленіп отыр.

«Сапалы білім беру арқылы мықты мамандар даярлау біздің басты мақсатымыз. Бүгінде университетте бакалавриат мамандықтары бойынша 3136 студент, магистратурада 139 магистрант, докторантурада 18 докторант білім алуда. 2014-2015 жылдары 10 докторант диссертациялық жұмыстарын қорғап, университетіміздің ғылыми әлеуетін арттыруға өз үлестерін қосады деп отырмыз», – деді университет ректоры Қ.Бисенов.

Жоғары оқу орындарында білім алушылармен қатар оқытушылардың да біліктілігін арттыру басты талаптардың бірі. Осы тұрғыда университеттің 77 оқытушысы Ұлыбритания, Испания, Германияның бірқатар қалаларында біліктілік көтеру курсынан өтіп, халықаралық деңгейдегі сертификаттарға ие болған. Ал, 4 оқытушы екі жақты келісім негізінде Ресей Федерациясының Пушкин атындағы Ленинград мемлекеттік университеттерінде үшінші базалық деңгей бағдарламасы бойынша тренерлерді оқыту курсынан өткен. Сонымен қатар, университетте шет елден арнайы мамандар келіп, дәріс беру мәселесі де жолға қойылып отыр.

«Студенттердің әлеуметтік жағдайы да басты назарымызда. Әлеуметтік жағдайы төмен отбасыларынан шыққан жастарға «Бота» қоры – 29 стипендия, «Бөбек» қоры – 6, «Игілік» қоры 18 стипендия бөліп отыр. Ата-анасының қамқорлығынан айырылған 12 студенттің төлейтін оқуақыларына университеттің арнаулы қаржысы есебінен 50 пайыз жеңілдік берілді. Сонымен қатар, биылғы оқу жылында 400 орынды студенттер жатақханасының пайдалануға берілуі студенттердің қуанышын еселей түсті. Алдағы уақытта жаңадан №6 оқу ғимаратының, инженерлік бейіндегі зертхананың, кітап қоймасының және қосымша жылыжайдың құрылысын бастауды жоспарлап отырмыз»,-деген ректор мұнан әрі университет ұжымы алдындағы жүзеге асыруға тиіс мақсат-міндеттерді айтып өтті.

34

Барлығын тыңдаған аймақ басшысы университет ректоры Қ.Бисеновке нақты тапсырмалар жүктеді. «Қоғам сұранысына сай инженерлік кадрларды даярлауға көңіл бөлуіміз керек. Себебі, өңір экономикасы дамыған сайын кадр жетіспеушілігі сезілуде. Осыны басты назарға алуды тапсырамын. Сондай-ақ, қаланы сол жақ жағалауға көшіруді бастаймыз. Осыған орай, университеттің жаңа кампусын салудың жобасын жасауды қолға алға жөн», - деді Қ.Көшербаев. Мұнан соң өңір басшысы облыс әкімінің 300 грантының 150 гранты жергілікті оқу ордасын қолдау мақсатында берілу керектігін де баса айтты.

//Сыр бойы.-2014.- 26 шілде.- 3 б.

35
М.ДАУЫЛБАЙҚЫЗЫ