Мазмұны кіріспе I. ӘДебиеттерге шолу 1 Мүмкіндіктері шектеулі адамдар және олардың сипаттамасы Мүмкіндіктері шектеулі адамдардың мәселелерін шешуші аспектілер

1.4 Қазақстан Республикасы Туризм және Спорт министрлігі
бойынша Спешил Олимпикс тобына
қатысушыларға арналған оқу-жаттығу бағдарламасы
 Облыстағы мүгедектіктің және мүгедектерді оңалтудың қазіргі жай-күйі

2006 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша облыстағы барлық санаттағы мүгедектердің

саны 47768 немесе барлық тұрғындардың 3,1%-ға жуығын құрайды, оның 1 топтағы
мүгедектері – 4466, 2 топтағы мүгедектері 
– 24201 адам, 3 топтағы – 14120 адам, мүгедек балалар 4981, оның ішінде Ұлы Отан
соғысының мүгедектері – 1513 адам. 
2005 жылы алғаш рет мүгедек деп танылғандардың барлығы 4531адам, бұл 2004
жылмен салыстырғанда мүгедектіктің 63 адамға төмендеді.
Мүгедек бала санатында 2004 жылғы 12 аймен салыстырғанда 2005 жылғы 12 айда
алғаш рет мүгедек деп танылғандардың 73 адамға төмендеу үрдісі байқалды.
2005 жылғы 9 айда
2004 жылғы 9 айда
1 топ
471-11,9%
564-13,1%
2 топ
2167-54,9%
2419-61,4%
3 топ
1310-33,2%
955-25,5%
Мүгедек бала583
656
2005 жылы 1-2 топтағы ауырлығы бойынша мүгедектік 66,8% дейін (2004 жылғы –
74,5%) төмендеді. Алғаш рет куәландырылған 3 топтағы мүгедектерінің өсуі 2005 жылы
2004 жылмен салыстырғанда 7,7% құрды.
Ересек тұрғындардың арасындағы алғашқы мүгедектіктің құрылымында 1 орында –
қатерлі ісіктер – 24,4%, 2 орында – қан айналымы жүйесінің аурулары – 19,9%; 3 орында –
дененің әртүрлі мүшелері зақымдалған – 13,7%, 4 орында - көз ауруы бойынша -8,5%. 
Балалар арасындағы алғашқы мүгедектіктің құрылымында 2005 жылы 1 орында –туа
біткен даму аномалиясы - 32%, 2 орында – жүйке жүйесінің аурулары – 19,2% (2004 жылы –
16,7%), 3 орында – психикалық бұзылу – 14,6% (2004 жылы – 15,5%).
Облыста 2 оңалту бөлімдері жұмыс істейді: Чернобыль АЭС және Семей ядролық
полигонының радиациялық әсерінің зардабымен адамдар үшін Семей қаласында және 1
қалалық ауруханананың базасындағы Ұлы Отан соғысының мүгедектері мен қатысушылары
үшін Өскемен қаласында.
Шығыс Қазақстан облыстық онкодиспансердің торокальдық бөлімінде жыл сайын
қатерлі ісік және ісік алдындағы өкпе аурумен 180-190 аурулар тексеруден және емделуден
өтеді, оның ішінде 35-40 ауыруға оперативтік емдеу жүргізіледі.
2005 жылы барлық жеке оңалту бағдарламасы 16534 адамға әзірленді, бұл
куәландырылғандардың барлық санынан 80,5% құруда, оның 1569 – балалар /26/.
Мүгедектерді әлеуметтік оңалту мүгедектердің әлеуметтік мәртебесін, олардың
әлеуметтік-тұрмыстық және әлеуметтік-ортағ бейімделуін қалпына келтіруге бағытталған.
Ол мүгедектерді әлеуметтік қамсыздандыруды, оларға қажетті әлеуметтік қызметтер
көрсетуді, оларды көмекші (компенсаторлық) техникалық құралдармен қамтамасыз етуді,
мүгедектердің әлеуметтік, көлік және рекреациялық инфрақұрылым объектілеріне қол
жеткізуін қамтамасыз етуге, ақпараттық ортаны пайдалануға тең мүмкіндіктер тұғызады,
материалдық және әлеуметтік-психологиялық қолдау көрсетуді және т.б. қамтиды.
Бүгінгі таңда облыста мүгедектерге қызмет көрсету үшін 12 қарттар мен мүгедектерге
арналған интернат үйлері жұмыс істеуде, оның 8 қарттар мен мүгедектерге арналған жалпы
үлгідегі интернат үйлері, 3 ақыл есі кем және психоневрологиялық аурулар үшін, 1-ақыл есі
кем балалар үшін интернат үйі болып табылады. Интернат-үйлерде 2485 адам тұрады, оның
1530 – мүгедек.
Жалғызілікті қарттар мен мүгедектерге үйде қызмет көрсетуді 3 аумақтық орталық пен
41 бөлімше жүзеге асырады, олардың қамқорында 4718 адам бар. Облыс орталығында тірек-

қозғалыс аппараты ауру зардабымен балалар үшін 120 төсек орынды 1 балаларды оңалту
орталығы жұмыс істейді /27/.
Әлеуметтік тапсырыс шеңберінде Семей қаласындағы «Тоқтамыс» балаларды оңалту
орталығы өз қызметін жүзеге асыруда, онда орталық жүйке жүйесіне зақым келтірілген
(балалар церебралді паралич, тынысы бұзылу синдромымен орталық жүйке жүйесінің туа
біткен зақымдануы) балаларға арнаулы ем беріледі, сондай-ақ тірек-қозғалыс аппаратына
зақым келтірілген, жанбас балтыр буындарының дисплазиясымен, сколиоз, майтабандық,
мойын қисықтығымен балаларды қалпына келтіру емдеуімен айналысады.
Қалпына келтіру жұмыс «Адели» костюмдерін қолданумен «Дипрокор» әдісін, сондай-
ақ «Бұлшық еттердің тонусы мен моториктерін биомеханикалық түзеу» әдісін пайдаланумен
негізделеді.
«Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау
туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мүгедек-балалары бар отбасыларға үйде
әлеуметтік көмек көрсету бөлімшелері құрылуда. Бөлімшелердің негізгі міндеттері бөгде
адамның күтіміне мұқтаж мүгедек-балаларды анықтау, оларды әлеуметтік дағдыларға, өзіне
өзі қызмет көрсете алу дағдыларына үйрету, демалысын ұйымдастыру, ата-аналар мен
отбасы мүшелерін мүгедек балалармен араласуға және оларды күтуге үйрету, медициналық
және құқықтық консультациялық көмек көрсету болып табылады. Облыс бойынша барлығы
1972 балаға қызмет көрсететін осындай 17 әлеуметтік көмек бөлімшелері жұмыс істеуде.
Мүмкіндігі шектеулі 1262 балаға, оларды тәрбиелеуге және оқытуға 63,4 млн.теңге сомада
материалдық көмек көрсетілді.
Облыс қалаларында тасымалдаушылар қаражаттарының есебінен көз көру бойынша 1-2
топтағы мүгедектерге тегін жол жүру ұсынылуда.
2006 жылы сурдоқұралдар бөлу мен сурдокөмек көрсетуге 25252,0 мың теңге сома,
тифлоқұралдар бөлуге 5226,0 мың теңге сома жоспарлануда.
Нашар еститін мүгедектерге берілетін сурдоқұралдардың тізбесі ұлғайтылды. 2005
жылы нашар еститін мүгедектер үшін 625 есту аппараттары (оның ішінде мүгедек-балалар
үшін – 115), 40 телефакс, 107 көпфункционалды дабылдатқыш жүйесі, 622 мәтінді
хабарлайтын және хабар қабылдайтын ұялы телефон сатып алынды.
Нашар көретін мүгедектер тифлоқұралдармен қамтамасыз етілуде. 2005 жылы нашар
көретін мүгедектер үшін 400 таяқша, 92 тифломагнитола, 2 оқитын машина, 275 арнаулы қол
сағаттары сатып алынды.
2005 жылы 7658,0 мың теңге сомаға 213 мүгедек арбашалар сатып алынды, 2006 жылы
8,0 млн.теңгеге арбашаларды сатып алу жоспарлануда.
Жүріп-тұруы шектеулі, көру немесе есту кемістігі бар адмадарға тиісті
инфрақұрылымды ыңғайлау талап етілді. Мүгедектердің тұрғын үйді, қоғамдық және
өндірістік ғимараттарды, көлікті, мәдени-көріністік ұйымдар мен спорт кешендерін қоса
алғанда, әлеуметтік инфрақұрылымына қиналмай қол жеткізуі мүгедектердің өмірінде елеулі
өзгерістер тұғызады.
Облыста мүгедектердің ақпараттық ортаға толық қолы жете бермейді. Радио мен
теледидардағы ақпараттық және көркем хабарлардың көпшілігіне нашар көретін және нашар
еститін мүгедектердің қолы жетпейді, кітапханалар арнаулы қаріп пайдаланылатын
әдебиеттермен қамтамасыз етілмеген.
Мүгедектерді қоғамға кіріктіру мақсатында сондай-ақ, кәсіптік оңалту шаралары да
қажет.
Облыста 11 мүмкіндігі шектеулі балалар үшін түзеу кабинеттері, 7 психологиялық-
медициналық-педагогикалық комиссия жұмыс істейді.
Түзеу кабинетінде түрлі профильді мамандардың қатысуы кешенді көмек көрсетуге
мүмкіндік тұғызады.

Сонымен қоса шешілмеген проблемалар да бар. Білім беру ұйымдардағы түзеу жүйесі
мүмкіндігі шектеулі балалардың талаптарын қанағаттандырмайды, оның барлығы 20-30%
ғана логопункттерге, түзеу мектептері мен бақашаларға барады /28/.
Негізінде түзеу кабинеттерінде, психологиялық-медициналық-педагогикалық
комиссияларда жеке бөлмелері жоқ.
Облыста мүмкіндігі шектеулі балаларды ерте анықтау және түзеу жүйесі жоқ,
медициналық мекемелерде скрининг ұйымдастыру мәселесі шешілмеген.
Психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссиялар мен әлеуметтік қызмет
мекемелері бірлесіп мүгедек-балаға психологиялық, медициналық және түзеу-педагогикалық
және әлеуметтік көмек көрсетудің мүмкіншіліктері мен талаптарын уақытында анықтау
жөніндегі жұмыс жүргізуде. Сонымен қоса облыстық психологиялық-медициналық-
педагогикалық комиссиялары дамуы бұзылған 5 мыңнан астам балалар мен жасөспірімдерге
консультация берді және зерттеді.
Өскемен қаласындағы № 8 кәсіби техникалық мектеп базасында парасаты
бұзылған мүгедек балаларды, жетім балаларды және жасөспірімдерді кәсіптік оқыту, оңалту
орталығы ашылды, одан басқа ауыр соматикалық ауруымен (қант диабеті, бронхиалды
ентікпе) балаларды сауықтыру орталығы жұмыс істеуде. Серебрянск қаласында мінез-құлқы
ауытқымалы балалар үшін интернат-мектебі жұмыс істейді. Білім берудің түзеу
ұйымдарының жүйесін контингентінде 2245 бала бар 16 интернат-мектептер құрады.
Балалар үйі мен интернат-мектептердің жүйесі – 12, контингентінде 2386 адамы бар.
Өскемен қаласының Балаларды оңалту орталығынан тірек-қозғалыс аппараты бұзылған
балалар № 19 жалпы білім мектебінде оқиды.
Ерекше мұқтаж балалар мен жасөспірімдерді жалпы білім беру мекемелерінде
бірлестіріп тәрбиелеуді, оқытуды және оңалтуды ұйымдастыру тәжірибесінің талдауы
қоғамдағы инклюзивтік білімнің жоғары қажеттілігін, педагогикалық және әлеуметтік
тиімділігін және инклюзивтік процестердің кері жүрмейтіндігін көрсетеді.
Оңалту бағдарламасының шеңберінде № 21 арнаулы мекеп жанындағы ақыл-есі
дамуына зақым келтірілген балалар үшін сыныптар ашылды.
Шығыс гуманитарлық институтының базасында дамуында проблемалары бар
балаларды зерттеу жөніндегі әлеуметтік түзеу зерттеу жұмысы ұйымдастырылды. 
Ұзақ жылдар ағымында мүгедек балалар облыстық, республикалық және халықаралық
деңгейдегі «Спешиал Олимпикс» спорт жарыстарына тартылуда.
Мүгедектерді кәсіптік оңалту мәселелеріне көп назар аударыла бастады. Ағымдағы
жылы жұмысқа орналасуға көмектесуге жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар
бөлімдеріне 173 мүгедек өтініш берді, оның ішінде тұрақты жұмысқа орналасқандары – 77
адам, 73 мүгедек төлемді қоғамдық жұмысқа жіберілді, 8 - әлеуметтік жұмыс орындарға.
Жүзден астам мүгедекке кәсіптік оңалту және психологиялық көмек көрсетілді, оқуға 25
мүгедек жіберілді, оның 11 мына мамандықтар бойынша оқуын аяқтады: шағын бизнес
кәсіпкері, аспазшы-кондитер, электр есептеуші машинаның техник-операторы, бағалаушы
сараптамашы.
Мүгедектер кәсіптік дағдыларына және денсаулық жағдайына сәйкес төлемді қоғамдық
жұмыстарға қатысады. Бар жағдайлар мен қажеттіліктерден шыға отырып оларға мұрағат
құжаттарымен, құжаттарды компьютерлік өңдеу, киім мен аяқ киім тігу және жөндеу,
кітапхана қорын қайта жандандыру, азық-түлік өндірісінде және сату саласындағы жұмыстар
ұсынылады.
Сонымен қоса мүгедектер қоғамдық бірлестіктерінің арнаулы кәсіпорындары
мүгедектерді жұмысқа орналастырудың жолы болып табылады.
Облыста мүгедектер қоғамы, «Биби-Ана» балалы мүгедек әйелдер қоғамы, «Алтын-Ай»
мүгедек әйелдер қоғамы, Қазақ зағиптар қоғамының және Қазақ саңыраулар қоғамының
облыстық филиалдарының оқу-өндірістік кәсіпорны жұмыс істейді, онда 500 жуық мүгедек
еңбек етуде. Бұл кәсіпорындар қызметінің негізгі түрлері тігін өнімдерін, тоқыма, картонаж,

электртехникалық, пластмасса бұйымдарын өндіру, жиһаз жасау, жөндеу-құрылыс
жұмыстары және т.б. болып табылады.
Облыстағы мүгедектіктің қазіргі заманғы жағдайының және мүгедектерді оңалту
жөніндегі шаралардың жай-күйін талдау мүгедектерді әлеуметтік қорғауды
ұйымдастырудағы оң өзгерістермен бірқатар шешілмеген проблемалардың да бар екенін
дәлелдейді /29/.

жүктеу/скачать 372,53 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: