«Мәдениет және өнер» институтының директоры

1. 
   «Чудеса Казахстана» Изд. «Аруна» 2001 г.
   
2. 
   «Национальные орнаменты » Изд. «Аруна» 2001 г.
   
3. 
   «Казахски ювелирные украшения » Изд. «Аруна» 2001 г.
   
4. 
   «Ою-орнектердің (бояуын өзің теп!) » құлыншақ Астана 2003ж.
   
5. 
   «Ер қаруы- бес қару » Баспасы «Аруна» 2001 г.
   
6. 
   «Ювелирное дело » С:В Простаков «Феникс» 2000г. Учебный курс
   
7. 
   «Ювелирное дело» С:В Простаков «Феникс» 2003г. Начально-профессиональное образование.
   
8. 
   «Справочник по ювелирному делу» С.Н. Зубриллина 2003г.
   

1. Сүйекті және мүйізді көркемдеп өңдеу сипаты.

2. Сүйекті мүйізді қолдан жасау және жаттанды өңдеу.

Дәріс мақсаты:

Студенттін белсенділігін арттырып, өзін-өзі дамытуға баулу; өткен материалдары қайталау арқылы білімін шыңдау; қосымша шикізаттың көркем бұйым жасау курсы бойынша қажетті білімді тәжірибе жүзінде меңгеру.

Сүйек – адам өміріне тигізетін пайдасы көп, алар орны бөлек, сән өнері (декоративное искусство) дегеніміз бейнеле өнері тәрізді пластикалық өнердің үлкен бір ауқымды саласы. Кең түсінікте сән өнері ұғымы архитектураға (архитектуралық өрнек, бедерлі- мүсін, витраж т.б.) қатыстылығына қарай монументті сән өнері болып, тұрмысқа қажетті көркем дүние өндіруіне қарай сән және қосалқы өнер немесе, сәндік қолөнер болып бөлінеді. Сәндік қолөнер жасалу тәсіліне қарай кесте, кілем, сырмақ, құйма қалыптама т.б. болып, қолданылатын материалына қарай сүйек, металл, ағаш ұқсату және басқа болып жіктеледі. Өнердің бұл түрлерінің бәрімен де қазіргі таңда арнайы білім алған қолөнер шеберлері, яки, маман суретшілер шұғылданады. Сәндік қолөнер шеберлері туындыларын көптен өндірумен көркем-кәсіп ортандары айналысады. Әдетте, механикалық тәсілмен көптеген өндірілген туындылар тікелей қолмен жасалған заттардың сапасынан көркемдік деңгейі төменірек болып келеді.»

Сүйекті өңдеу үшін шеберхана температурасы тұрақты, жел соқпайтын, ауасы ылғасыз, құрғақ, қоналқы үйден оқшалау болуы керек. Сүйек ою шулы жұмыс әрі керек-жарағы да, кұрал-сайманы да көп. Сүйек оюға жарық кұйылымның да әсер бар. Өткір кұралдарды ұстаудың қауіпсіздік ережелері бар. Бедерлеп ою тікелей қолдың күшімен жасалады. Қазақтың ұлтық ою-өрнегі арасында «бұтақ», «бүлдірген», «гүл», «жапырақ», «райхан», «өрік», «шырмауық» т.б. аталатын бар. Сол еңбекте ою-өрнектің ойып, жапсырмалап, сырып өрнектелетін шеберді оюшы деп, ал осы өңірдің зер төгіп, кестелеп жасалатын нұсқаларымен айналысатын ісмерлерді өрнекші деп айтатындығы дұрыс көрсетілген. Ел ішінде ағаш, киіз тәрізді материалдарды ойып, тесіп, бедерлеп сүйек, металл жасаған сәндік жосықтарды ою дейді де, ал кестелеп, термелеп, жонымалап шығарған ою ырғақтарын өрнек дейді.

Бесікте ерте кезден қазақ халқының тұрмысында киіз үй мүлкінің бірі болып есептелсе, қазірдің өзінде де маңызын жойған жоқ. Бесік – арнаулы геомериялық өрнектер арқылы ерекше түр салынып, өнбойына бірнеше қалайлынанып келтіріп дайындалатын аса бағалы бұйым. Бұрыннан атам қазақ киіз үйдің жиһаз және бала бөлеуге үшін қолданған. Қазақ қолөнерінде бесік өте кеңінен қолданылады. Халық шеберлерінің қолынан шыққан бесік бұйымдардың ою-өрнекпен безендірілмегені өте аз кездеседі. Бесік қолданбалы қолөнер бұйымдарының тұтыну және эстетикалық мән-мағынасын аша түседі. Сондықтан қолөнер шеберлері жасаған заттардың әрқайсысының қалай әшекейленіп, өрнектелгеніне жіті зер салған жөн. Ою-өрнек өнері ежелгі замандарда қалыптасып, халқымыздың тарихымен, тұрмыстағы әдет –ғұрып, салт-дәстүріне сай дамып, түрленіп жетілдіріліп отырған. Қазірде бесік зәулім ғимараттарға өзіндік сұлулық әрі ұлттық нақыш келтіріп тұруы үшін қолданады. Елбасымыздың ұзақ мерзімді «Қазақстан - 2030» бағдарламасында көрсетілгендей тарихи мұраларды сақтау мен оларды кейінгі ұрпаққа міндеттеді. Осыған байланысты көркем сәндік қолөнері бесік халықтың тұрмыстық қажеттілігіне, яғни бала өсіру пайдаланады. Сонымен бірге мұражайларға, оқу орындарының ішін көркейту мақсатымен қоса жас ұрпаққа, жалпы бүкіл қазақ қауымына ата – бабаларының «найзаның ұшымен, білектің күшімен» сақтап қалған Отанына деген, олардың өзіне деген құрметі есебінде тәрбиелік маңызы бар ұлттық құндылықтардың бірі ретінде ілініп қойылады. Бұған қоса ол әсемдік жағынан ерекше көзге түседі.

1. Сүйекті не үшін қолданды?

2. Бесікті қандай материалдан жасайды?

3. Ағаштың қандай түрлері бар?