Международный центр культур и религий комитета по делам религий министерства культуры и спорта республики казахстан

В своем выступлении Глава государства отметил, что благородные идеи Съезда лидеров мировых и традиционных религий находят широкую поддержку в мировом сообществе – как в религиозных, так и политических кругах.

Нурсултан Назарбаев подчеркнул, что за годы независимости в Казахстане создана успешная модель сосуществования различных конфессий.

– Сейчас в стране действует 3312 мечетей, храмов, молитвенных домов, синагог и других культовых сооружений. У нас издаются 47 средств массовой информации религиозного направления. В стране работают почти 500 иностранных миссионеров. Паствы всех религий, действующих в нашей стране, – члены одной большой казахстанской семьи. Мы все вместе созидаем новую страну, где нет места раздору и распрям, – сказал Президент Казахстана.

Глава государства также обратил внимание на важность широкого диалога для выработки новой парадигмы безопасности и развития.

– В её основе должны быть принципы равноправия, взаимного уважения, признания интересов друг друга, сотрудничества, толерантности и взаимопонимания. В ХХI веке альтернативы диалогу во всех сферах – политической, экономической, культурной, духовной – не существует. Сегодня человечество располагает большими материальными, научно-техническими и интеллектуальными возможностями. Никакого прогресса не будет, если люди не научатся жить в мире и духовном согласии друг с другом, – сказал Нурсултан Назарбаев.

Президент Казахстана отметил, что духовные и политические лидеры могут сообща сделать мир более нравственным и толерантным.

– Всем противоборствующим сторонам надо сесть за стол переговоров и выработать соглашения о прекращении насилия, защите мирных граждан, мирном решении всех противоречий. В любой стране и межгосударственных отношениях должны быть решительно отвергнуты силовые методы решения любых политических противоречий. Важно призвать политических лидеров всех ведущих держав остановить разрастание пропасти недоверия в современном мире. Всё это должно стать частью новой архитектуры безопасного и гармоничного мира, – сказал Глава государства.

В завершение Нурсултан Назарбаев обратился ко всем присутствующим политикам и общественным деятелям с призывом использовать свои возможности для прекращения войн и конфликтов, восстановления доверия в глобальной политике.

В ходе заседания также выступили Генеральный секретарь ООН Пан Ги Мун, Президент Финляндской Республики Саули Ниинисте, Президент Папского Совета по межрелигиозному диалогу Святого Престола, кардинал Жан-Луи Торан, заместитель Генерального секретаря Всемирной исламской лиги Абдрахман бен Абдаллла аз-Зейд, Митрополит Франции Эммануил Адамакис и Генеральный секретарь Всемирной ассамблеи сближения исламских мазхабов Мохсен Мохаммади Араки.

Кроме того, своим мнением по основному вопросу повестки дня поделились Главный сефардский раввин Израиля Ицхак Йосиф, Генеральный секретарь Организации исламского сотрудничества Ияд Амин Мадани, председатель Института по исследованию индологии и межрелигиозного диалога Самир Шантилал Сомайя, Генеральный секретарь Всемирного сообщества буддистов Фаллоп Тайиари, а также министр по делам ислама Королевства Марокко Тауфик Ахмед.

***

В своем выступлении Президент Казахстана подчеркнул, что создание Совета религиозных лидеров на предыдущем IV Съезде стало закономерным результатом доверия, сложившегося между всеми участниками форума в Астане.

– Убеждён, что Совет религиозных лидеров сыграет важную роль в укреплении общемировых духовно-нравственных ценностей, достижении взаимопонимания и согласия между религиями и культурами.

Текущее развитие мира показывают всё более растущую потребность в таком уникальном механизме глобального межконфессионального диалога, – сказал Глава государства.

Нурсултан Назарбаев обратил внимание, что за три года, прошедших с момента предыдущего Съезда, мир столкнулся с новыми попытками посеять рознь между людьми на почве религиозных различий.

– Стало больше военных и внутренних конфликтов, в которых стороны активно используют фактор религиозной принадлежности людей.

Нас не может не беспокоить тот факт, что один из таких конфликтов – в Йемене – разразился вблизи главных мусульманских святынь, колыбели исламского мира – Мекки и Медины. Акции ряда экстремистских группировок вызывают вражду между последователями различных конфессий и раскалывают многие общества в Азии и Африке. Тревогу вызывают сообщения о повреждении храмов при обстрелах городов и сёл на Востоке Украины, – сказал Президент Казахстана.

Глава государства также подчеркнул переход на более опасную стадию угрозы глобального терроризма, получившей форму акций «исламского государства».

– Под воздействием псевдорелигиозных взглядов боевики намеренно разрушают объекты культурного наследия тысячелетних цивилизаций в Ираке и Сирии. Они устраивают и тиражируют через Интернет кадры чудовищных публичных казней приверженцев других религий, журналистов и волонтёров, – сказал Нурсултан Назарбаев.

Президент Казахстана отметил, что все религии мира призывают к сдержанности и терпению, прекращению войн и конфликтов, миру и согласию между людьми.

– Попытки использовать ислам для оправдания любых форм экстремизма и терроризма – кощунственны. В это сложное время призываю всех религиозных деятелей удвоить призывы к своей пастве о мире и согласии, толерантности и прощении, – сказал Глава государства. Нурсултан Назарбаев подчеркнул, что любой народ жив и велик до тех пор, пока умеет ценить и сохранять единство.

– Народ Казахстана един благодаря своей мудрости. И слава, и сила нашего народа – в дружбе, взаимопонимании, согласии и единстве, толерантности. Это самые высшие ценности лидирующей тридцатки развитых стран, в число которых стремится войти наша страна. Ради этой благородной цели мы реализуем Стратегию «Казахстан-2050» и приступили к реализации Пяти институциональных реформ. Наш План нации – 100 шагов по модернизации Казахстана направлен на создание достойных условий жизни всех казахстанцев вне зависимости от их этнических и религиозных различий, – сказал Президент Казахстана.

Глава государства отметил, что наша страна будет всемерно поддерживать Совет религиозных лидеров в его работе по продвижению идей и решений Съездов мировых и традиционных религий.

Президент Казахстана обратил внимание, что роль религии как духовной первоосновы является бесценной.

– Считаю, что Совет мог бы стать автором и проводником идей духовной регенерации человечества в XXI веке. Актуальным направлением работы Совета могло бы выступить инициирование мер по противодействию религиозному экстремизму и терроризму. Предложения Совета, одобренные и поддержанные предстоящим Пятым Съездом, помогли бы в предостережении от неправедных действий людей, заблуждающихся в вопросах веры. Ваше коллективное мнение о неприемлемости для истинных верующих ненависти, нетерпимости, жестокости и несправедливого отношения к ближним может стать решающим фактором сдерживания любых раздоров и распрей, – сказал Глава государства.

Нурсултан Назарбаев выразил убежденность, что реализация предложений начнётся уже в ходе диалога с политическими деятелями, участвующими в работе Пятого Съезда лидеров мировых и традиционных религий.

В завершение Президент Казахстана пожелал всем участникам встречи плодотворной работы.

В ходе заседания также выступили президент Папского Совета по межрелигиозному диалогу Святого Престола Ж.-Л. Торан, митрополит Минский и Заславский, Патриарший экзарх всея Беларуси Павел, Генеральный секретарь Всемирной ассамблеи сближения исламских мазхабов Аятолла М.Араки, заместитель Генерального секретаря Всемирной исламской лиги А.бен Абдалла аз-Зейд, Главный сефардский раввин Израиля И.Йосиф.

Участники встречи одобрили проект Декларации V Съезда лидеров мировых и традиционных религий, а также определили, что следующее Третье заседание Совета религиозных лидеров и очередной VI Съезд пройдут в 2018 году.

***

В ходе встречи Нурсултан Назарбаев и Пан Ги Мун обсудили работу проходящего Съезда лидеров мировых и традиционных религий, а также рассмотрели пути дальнейшего укрепления сотрудничества.

Президент Казахстана обратил внимание, что участие Генерального секретаря в работе нынешнего Съезда серьезно повышает его значение.

В свою очередь, Пан Ги Мун поблагодарил Нурсултана Назарбаева за приглашение принять участие в столь значимом мероприятии, на котором собрались лидеры мировых религий.

Астана қаласында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V съезі ашылды. Әлемдік дін өкілдерінің лидерлері жиналған алқалы жиынға Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев қатысып, сөз сөйледі. Елбасы діни лидерлер кеңесі жалпы әлемдік рухани-адамгершілік құндылықтарды нығайту, діндер мен мәдениеттердің арасындағы өзара түсіністік пен келісімге қол жеткізу ісінде маңызды рөл атқаратынын атап өтті. Әлем дамуының қазіргі барысы жаһандық конфессияаралық диалогтың осындай бірегей тетігіне деген сұраныс өсіп келе жатқанын көрсетіп отырғанын тілге тиек етті.

Дін лидерлерінің алқалы басқосуында Қасиетті Тақтың дінаралық диалог жөніндегі Папа кеңесінің президенті Ж.Л.Торан, Минск және Заславск митрополиті, күллі Беларусь Патриархтық Экзархы Павел, Дүниежүзілік Ислам мәзхабтарын жақындастыру ассамблеясының бас хатшысы Аятолла М.Араки, Дүниежүзілік Ислам Лигасы бас хатшысының орынбасары А.бен Абдалла әз-Зейд, Израильдің сефардтық бас раввині И.Йосиф сөз сөйлеп, әлемдегі діни мәселелер бойынша пікір алмасты.

Шара аясында Елбасы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы Пан Ги Мунмен кездесті.

Пан Ги Мун әлемдік діндер көшбасшылары жиналған осындай маңызды іс-шараға қатысуға шақырғаны үшін Нұрсұлтан Назарбаевқа алғыс айтты.

Кездесуге қатысушылар Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V съезінің декларациясын мақұлдады, сондай-ақ Діни көшбасшылар кеңесінің келесі үшінші отырысы және VI съезд 2018 жылы өтеді деп белгіленді.

* * *

Қазақстан Президенті Бас хатшының съезд жұмысына қатысуы іс-шараның маңызын айтарлықтай арттыра түсетініне назар аударды. – Сіз экономика мен саясатқа, конфессияаралық мәселелерге қатысты алмағайып кезең орын алған қазіргі шақтағы жұмысбастылығыңызға, БҰҰ-ның 70 жылдығына дайындық жұмыстары жүріп жатқанына қарамастан біздің елімізге келіп отырсыз.

Сонымен қатар, сіз ядролық полигон¬ды жабу жөніндегі бастамамызды қолдадыңыз.

29 тамыз Ядролық сынақтарға қарсы халықаралық іс-қимыл күні ретінде атап өтіледі. Қазақстан бүгінгідей форумдар өткізу арқылы жер бетінде бейбітшілік орнату ісіне өз үлесін қосып келеді деп есептеймін, – деді Мемлекет басшысы.

Пан Ги Мун Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері жиналған осындай маңызды іс-шараға қатысуға шақырғаны үшін Нұрсұлтан Назарбаевқа алғыс айтты.

– Сіздің көрегендігіңізді және қазір аса маңызды болып отырған осы съезді шақыру жөніндегі бастамаңызды лайықты бағалауға тиіспін. Сіз бұл бастаманы 15 жыл бұрын, жағдай қазіргіден мүлде басқаша болған тұста көтердіңіз. Бүгінде бүкіл әлем діни экстремизмнен және лаңкестіктен зардап шегіп жатқанда өшпенділікке қарсы тұруға шақырған діни лидерлердің қатары көбейгені және үні баршаға жетерліктей болғаны қажет, – деді БҰҰ Бас хатшысы.

– Бұл форумның маңызы жылдан-жылға артып келеді. Бүгінгі күні әлемдегі діни, саяси келеңсіздіктер еселеп артуда. Сондықтан жақын болашақта кикілжіңге түскен тараптар өзара үнқатысу жасайтын алаңға зәру болады. Ол тек саяси үнқатысу емес, діни үнқатысу алаңы да болуы керек.

Меніңше, біздің съезд әлемнің осы зәрулігін өтейтін өте үлкен үнқатысу алаңына айналатын сияқты. Сонымен бірге, дін ешқашан саясаттың сойылын соқпағаны жөн.

Бүгінгі отырыста әлемнің барлық түкпірінен келген дінбасылары өздерінің тұщымды ойларын ортаға салды. Олардың бәрі де форумға барынша дайындалып, өздерінің өзекті ойларын тұжырымдап келгені көрініп тұрды. Бұл да съездің беделі артып, ауқымы кеңейіп келе жатқанын көрсетеді. Әлемнің діни қайраткерлері біздегі съездің маңызы туралы өздерінің ойларын ортаға салды. Бәрінің сөзінде бір нәрсенің басы ашық болды.

Ол – бүгінгі таңда осындай үнқатысу алаңының аса қажетті екендігі. Сондықтан да съезд өзінің мақсатын орындап отыр деп айтуға негіз жеткілікті.

Маркос ОГАНЕСЯН, епископ (Армения): – Бұл съездің басты қағидаты да, негізгі өзегі де – үнқатысу. Яғни, оның астарында өзара пікірлесу қалыбы және кейбір түйткілді мәселелерді шешу жолдары жатыр. Сол себепті мұндай үнқатысу алаңы белгілі бір күрделі мәселелердің шешу жолдарын қарастырып қана қоймайды, сондай-ақ, түрлі дін өкілдерінің өзара түсінісуіне жол ашады, мүмкіндік береді. Саяси қайраткерлер үшін де, дін лидерлері үшін де пікір алмасудың жолы өте көп. Егер, осындай пікірталастар мен үнқатысулар болмай қалса, мемлекеттер, оның ішінде дін өкілдері мұндай мүмкіндіктерден ажырап қалса, онда әркім әртүрлі ойлай бастайды.

Ал өзара қарым-қатынас орнаса, ол өз кезегінде адамдарды біріктіруге ықпал етеді, бір-бірін жақындата түседі. Қазіргідей күрделі кезеңде өзара қарым-қатынас орнатып қана қоймай, игілікті жолда күш біріктіре білу керек. Бір-біріне оң ықпал ететіндей жолдарды табу керек.

Бұл орайда осындай үнқатысулар көп мүмкіндік береді. Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізу арқылы оның өзегіне осы үнқатысу қалыбын енгізді. Бұл съезд сонысымен де құнды

Хиен Хи КИМ, корей ұлтының өкілі: – Жаһандық үнқатысу – келісімді, бейбітшілікті сақтау жолындағы ізгілікті іс. Осы арқылы біз ғалам алдында діндер арасындағы үнқатысудың аса қажет екенін дәлелдеуге мүмкіндік аламыз.

Саяси және діни салаларда қандай да бір айырмашылықтар болғанымен, діндер мен саясат арасындағы байланыс сенімге негізделуі тиіс.

Мұндай жағдайда, осы екі саланың өкілдері бейбітшілік үшін тығыз ынтымақтастықта болуы керек.

2003 жылдан бері өтіп келе жатқан Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезіне қатысушылар үнқатысу, өзара түсіністік пен құрмет, әралуан мәдениеттер мен діндегі адамдардың жайлы және бейбіт өмір сүруін қамтамасыз ете алатын қуатты жасампаз күш екенін паш етіп келеді. Себебі, дүниежүзіндегі тепе-теңдік көп жағдайда адамдар арасындағы үнқатысу мен келісімге байланыс¬ты болады.

Сондықтан, діни негіздегі дүрдараздық пен оқшаулануға біз діни үнқатысуды, мәдениеттің рухани келісімін қарсы қоямыз. Сондықтан, біз осындай ізгілікті істердің әлі де жалғасқанын қалаймыз.

Балғабек МЫРЗАЕВ, Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Дін істер комитеті Дінтану сараптамасы басқармасының басшысы: – Астана төрінде өткен Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері V съезінің тақырыбы өте маңызды әрі өзекті. Бұл съезд, әсіресе, қазіргідей жаһандану заманы алға тартып отырған түрлі қауіп-қатерлердің алдын алу жолында өте қажет. Діни және саяси тұрғыда дін аспектілеріне үлкен көңіл бөлінді. Бүгінде діни әралуандылыққа, этносаралық алауыздыққа байланыс¬ты әртүрлі шиеленістер туындап, дүниенің түкпір-түкпірінде соғыс өрті өршіп келеді.

Соның әсерінен босқындар қатары көбейіп, кедейшілік дерті дендей түсуде. Жетім қалған балалар жағдайы да әлемдік қоғамдастықты толғандыра бастады. Сол себепті, съезде отбасылық құндылықтарды сақтауда дін лидерлерінің ортақ ұстанымын қалыптастыруға да көңіл бөлінді.

Сонымен қатар, съезд барысында діннің атын жамылып, өздерінің теріс пиғылдарын жүзеге асырып отырған түрлі ағымдар мен ұйымдардың әрекеттеріне тойтарыс беріп, тосқауыл қою мәселесі, сонымен қатар, қандай да бір дін болсын, олардың түбірінде радикализмнің, экстремизмнің жоқ екендігі, барлық діннің ортақ мақсаты – адамзатқа ізгілік дәнін себу, бейбітшілікке үндеу екендігі айтылды. Съезд барысында жастарға арнайы сессия арналды.

Оның өзіндік себебі бар. Себебі, бүгінгі күні жастар рухани құндылықтарды жете меңгермегеннің кесірінен кез келген уақытта теріс ағымдардың ықпалына кетіп қалуда

Да лама Хунхур БЯМБАЖАВ, Моңғолия Буддистер орталығы Гандан Тэгченлин монастырі басшысының орынбасары: – Қазақстан экономикасы қарқынды дамып келе жатқан мемлекет деп білемін. Сіздердің елдеріңіз тек экономикаға ғана көңіл бөліп қоймай, бар мүмкіндігінше рухани-мәдени салаға да баса назар аударып отыр. Әсіресе, бұл елде ешкімді бөліп-жармай, барлық діндерге оң көзқарас танытылуда.

Осы жайт Қазақстанның орнықты дамуына мүмкіндік беруде. Меніңше, келешегі кемел мемлекетте осындай жақсылықтар көп болады. Енді съезд туралы айтар болсам, бұл форумның абыройы өте биік. Әлемнің түкпір-түкпірінен аса беделді, мәртебелі тұлғалардың форум жұмысына қатысуы сөзіме дәлел. Осы арада БҰҰ-ның Бас хатшысы Пан Ги Мунның саммитке арнайы қатысуы көп жағдайды аңғартады. Біздің үнімізді осы жиын арқылы әлем жұртшылығы естуде. Мұндай мүмкіндік көп бола бермейді.

Осындай ауқымды шара ұйымдастырып отырған Қазақстанның қонақжай халқына, Президент Нұрсұлтан Назарбаевқа алғысым мол. Өйткені, әлемді ынтымаққа, бірлікке, жақсылыққа шақырып отырған елге, оның Президентіне разы болмау орынсыз.

Мен өз тарапымнан барша қазақстандықтарға жарқын болашақ тілеймін.
11.06.2015 ж.

http://egemen.kz/2015/06/11/65949
* * *

АДАМЗАТ АЛДЫНДАҒЫ ЖАУАПКЕРШІЛІК
Секцияға модераторлық еткен Ресей Федерациясы мұсылмандары рухани басқармасының мүфтиі, шейх Равиль Гайнутдин секцияға ұсынылған тақырыпқа орай сөзінде оның өте маңызды мәселе екенін ауызға алды.

Меніңше, көшбасшылардың екі түрі болады. Олардың біріншісі өзінің қоғам алдындағы жауапкершілігін белгілі бір топтың алдындағы жауапкершілікпен ғана шектеп, ақырында сол топтың қолындағы ойыншыққа айналады. Сайып келгенде, оның әрекетіне «жауапсыздық» деген баға беруге болады.

Сонымен қатар, екінші түрлі жауапкершілік те бар, оны адамзат алдындағы жауапкершілік деп атаған жөн. Мұндай жауапкершілікті сезінген көшбасшылар өзінің Құдай алдында жауапты екенін ұғынғандар. Адамдар алдындағы жауапкершілікті сезінуді – Құдай алдындағы жауапкершілікті ұққандар деп айтатын себебіміз: адам – Құдайдың жаратқан пендесі. Ал кез келген басқа жауапкершілікті Жара¬тушының алдындағы жауаптылықты ұқпа¬ғандық деп бағалау керек.

Ондайлар өз жауапкершілігін мемлекет, ұлт, жеке адамдар, тап, идея және бас¬қалар алдында болды деп ақталады, алайда, Ақырзаманда Құдай алдында күнәдан құтқарылмайды. Себебі, адам Құдайдың жаратқан өнімі – сондықтан лидер адам алдында ғана алаңсыз жауапкершілік тартуы керек. ХХ ғасырдың соңы адамзат алдында шексіз еркіндікке жол ашты.

Алайда, шексіз еркіндік өзімшілдіктің де шексіздігіне ұрындырды, дей келіп, шешен одан әрі аса көрнекті орыс ойшылы А.Бовиннің ХХ ғасырдың басында: «Еуропалық өркениет Айсаны жоққа шығарып, еркіндіктің хаосын тудырды. Адам әлсіз әрі жеміссіз еркіндікпен ғана қалды. Құдайды жоққа шығарған еркіндік қылмыстың шексіздігіне де жол ашты» деп жазғанын еске алды.

Одан әрі Р.Гайнутдин шексіз еркіндік тудырған эротика мен гендерлік бірлік, бір жынысты неке¬нің етек жая бастағанын, тағы басқа жағымсыз жайттарды сынап өтті.

Осындай жағдайда дін көшбасшылары қандай ұстанымда болуы керек деп өзіне сұрақ қойған ол «жыныстық азшылық» дегендердің шектен шыққан еркіндігіне қарсы шықпасақ, онда діннің де құрығаны деп білуіміз керек, деді.

Ондайлар заңға сүйенетін болса, заңның өзін адам шығарғанын, оны кез кел¬ген бағытқа бұруға болатынын естен шығармауымыз абзал. Тек Құдай заңы ғана бұлжымайды.

Сондықтан нағыз діни көшбасшы бүгінгі күні ешкім¬нен қорықпай, рухани байлық пен адамгершілік моралін ашық түрде қорғауы керек.

Өйткені, біз адам үшін Құдайдың алдында жауап береміз, деді Р.Гайнутдин. Осыдан кейін модератор ЮНЕСКО-ның Бас хатшысы Ирина Бокованың құттықтауын оқу үшін сөз кезегін ұйымның Қазақстандағы өкілі Сергей Лазаревке берді.

Онда адамның құқын сақтау бағытында діннің ықпалы зор екендігі көрсетіліп, сонымен бірге, адамзаттың мәдени құндылықтарын жоюға қарсы күресін өрістету керектігі айтылған. Мәдени құндылықтарды жою сол аймақта тұратын халықтың ғана емес, жалпы адамзат мәдениетінің бір¬тектілігіне жасалған шабуыл екендігі көрсетілген.

Осы орайда, Бағдад студенттерінің өз рухани құндылықтарын қорғау жолында бірігіп жатқаны қанағатпен аталып өткен.

Мәдениеттер мен өркениеттер арасындағы үнқатысу – біздің ортақ тарихымыздың қозғаушы күші, өзара әріптестігіміздің негізі.

Сондықтан, дін көшбасшыларының арасындағы үнқатысудың маңызы зор екендігі айтылған екен құттықтауда.

Келесі сөз Ауғанстанның дін істері және қажылық жөніндегі министрі Фаиз Мохаммед Османиға берілді. Ол өзінің сөзін Ауғанстан өкіметінің атынан Әлемдік және дәстүр¬лі діндер лидерлерінің съезіне қатысушыларға жалынды сәлем жолдаудан бастады.

Өзінің сөзінде шешен діни қақтығыстар бүгінгі әлемдегі өзекті мәселе екендігін атап өтті. Ертеңгі ұрпаққа діни қақтығыстардан туындайтын келеңсіз мұра қалмауы үшін барлық мәселелер бүгінгі күні шешілгені абзал.

Осы орайда, Қазақстан басшылығының түрлі діндер көшбасшыларын өзара үнқатысу алаңына шақыруын ұтымды қадам деп санаймын.

Біздің еліміз 30 жылдан артық уақыт бойы түрлі қақ¬ты¬ғыстардың құрбаны болып келеді. Сондықтан да, бейбітшіліктің қадірін өте жақсы біледі. Қазақстан басшы¬лы¬ғының осы бағытта атқарып жатқан жұ¬мыстарын құптаймыз, дей келіп, шешен Қазақстанның ауған халқына жасаған экономикалық және гуманитарлық көмектерін де тілге тиек етті. Заратуштра мәдени мұрасының

Бүкіләлемдік кеңесінің президенті Хоми Буржор Дхалла сөзін өз көсемдерінің саясаттың лас екенін, одан діннің аулақ болуын айтқан өсиетінен бастады.

Бірақ, бақытқа қарай, соңғы 30 жылда ғаламдық мәселелер бойынша діни көшбасшылар мен саяси қайраткерлердің арасында әріптестік байланыс орнады. Осыған мысал ретінде шешен Рим Папасы Иоанн Павел ІІ-нің әлемдегі коммунистік ре¬жімнің құлауына ықпалды әсері болғанын айтып өтті.

Сонымен бірге, оның ізбасары Бенедикттің христиандар мен иудейлер арасындағы байланысты нығайту мақсатында синагогаға барғанын да еске алды. Және оның Палестина мен Израиль лидерлерінің басын келіссөздер үстелінде қоспаққа тырыс¬қанын да айтты.

Сондықтан да, әлем¬дік қауіпсіздік пен бейбітшілікті сақтау ісінде діни көшбасшылар бар¬ған сайын маңызды рөл атқаруда. Осының өзі біздің адамзат алдындағы жауапкершілігіміз, деді ол. Одан әрі шешен дін қайраткерлері мен саясаткерлердің алдында тұрған ортақ қатерлер туралы айтты. Соның ең біріншісі лаңкестік екенін жеткізіп, өткен жылы ғана оның бүкіл әлемде 11 мың рет жасалғанына және саны жыл сайын артып келе жатқанына алаңдаушылық білдірді. Екінші мәселе халықты азық-түлікпен қамтамасыз ету, жыл сайын әлемде 78 млн. бала туып, халық санын арттырады.

Ал азық-түліктің артуы халық санының өсуіне сәйкес емес, сондықтан, әлемнің көптеген елдерін аштық жайлап барады, деді шешен.

Сонымен бірге, ол кедейшілік, зорлық-зомбылық, адамдарды қинау және тағы басқа мәселелерді айтып, осының бәріне саяси көшбасшылармен қатар, дін қайраткерлері де қарсы тұруы керектігін атап көрсетті. Келесі сөз Бүкіләлемдік лютеран федерациясының президенті Муниб Юнанға берілді.

Ол өзінің сөзін жеке басының қызықты тағдырлы жан екенін жеткізуден бастады. Мен – христиан дінін, оның ішінде лютеран шіркеуін қабылдаған арабпын. Менің туған қалам – Иерусалим.

Сондықтан тұрғындары бейбітшілік пен әділетсіздік тілеп Құдайға құлшылық ететін өзім туып-өскен қасиетті шаһардан сіздерге ыстық сәлем жолдаймын, деді ол. Одан әрі шешен діни кітапта діннің негізі – Құдайды және жақындарыңды сүю деп жазылғанын еске салды. Бұл жалғыз біздің лютеран дінінде емес, барлық әлемдік және дәстүрлі діндерде айтылады.

Алайда, бүгінгі күні Құдайды сүйемін дейтіндер және оның есімін жамылатындар өздерінің жақындарын жек көреді. Өзінің жақындарын, іні-қарындастарын, бауырларын сүймеген, оларды өлтірген адам Құдайды да сүйе алмайды.

Ондайлар өтірік сөйлейтін адамдар, дей келіп, шешен одан әрі бүгінгі таңдағы экстремизмнің қаупі¬не тоқталды. Барлық дін иелері, көшбасшылар экстремизмге қарсы өздерінің үндерін қосуы керек.

Өйткені, экстремизм дегеніміздің ешқандай діни негізі жоқ. Бір дінді басқалардан артық, менікі ғана дұрыс деген сөз дінге монополия жасауға ұмтылушылық.

Сондықтан экстремизм діннің өзіне қауіп төндіреді. Осыдан әрі шешен өздерінің лютеран шіркеуінде осы істердің қалай атқарылатынына тоқталды. Біз рухани билік пен храмдық биліктің арасына шек қойғанбыз. Олар өздерінің шекараларынан асып кетпеуі керек. Бейбітшілік пен келісім сонда ғана берік орнайды. Сөзінің соңында ол дін лидерлері экстремизммен тізе қосып күресу керектігі жөнінде декларация қабылдауы керек, деді.

Одан әрі сөз Морокко Корольдігінің Ислам істері жөніндегі министрі Тауфик Ахмедке берілді. Дін қайраткерлерінің әлеуетін адамгершілік құндылықтарды көтеруге қолданатын болсақ, бүкіл әлемде тыныштық пен бейбіт өмір сүруге қол жеткізер едік.

Біздің елімізде 50 мыңнан артық мешіт бар. Біз өз діндарларымыздың әлеуетін осы іске жұмылдыруға тырысамыз. Алайда, дін қайраткерлерінің биліктің ісіне, саясатына терең араласпауына көңіл бөлінеді. Имамдар мен молдалар азаматтарымыздың адамгершілікке тәрбиеленуімен айналысады.

Біздің дініміздің адамның бойында асыл қасиеттерді қалыптастырудағы рөлі зор екені белгілі. Осы бағыттағы насихат жұмыстарын жүргізу дін иелері¬нің еншісінде. Соның арқасында қоғамымыздағы ұрлық, өтірік, сыбайлас жемқорлық сияқты келеңсіз жайттарға құрық салынуда.

Сонымен қатар, Ислам ғылымның дамуына да ықпал етеді. Адамды тәрбиелеу ісінде оның санасына қоғам алдындағы жауапкершілігін егу ісі де сырт қалмайды. Жақындары мен көршілерінің құқын бұзбау, олардың іс-әрекеттеріне төзімділік таныту істері де адамгершіліктің бір саласы екендігі ескеріледі. Осының бәрі қасиетті Құранның талаптарының аясында іске асырылады, деді шешен.

Осыдан әрі секция жұмысында үзіліс жарияланып, қатысушылар қысқа демалысқа шықты. Одан кейінгі отырыста бірнеше дін қайраткерлері сөйлеп, көтерілген тақырып бойынша ойларын ортаға салды.

Соның ішінде Қытай даосшылар ассоциациясы төрағасының орынбасары, Бүкілқытайлық халықтық саяси консультативтік кеңестің мүшесі Тан Чэнцин болды. Біздің әлеміміз «инь» және «янь» деген екі қуаттан тұрады.

Міне, осы қуаттардың жаңа ғана күшіне еніп, өмір ағынының тасқыны бұрқырай бастаған кезде біз Қазақстанның тамаша астанасында кездесіп отырмыз. Мен өзімді осы форумға қатысқаным үшін бақытты санаймын және сіздердің ақыл-кеңестеріңізден өзіме таусылмас қуат, тамаша нәр алатыныма сенімдімін, деді ол.

Одан әрі Т.Чэнцин өзінің діні және атқарып жатқан істері жөнінде біршама мағлұматтар берді. Ал тақырып бойынша дін лидерлерінің адамзат алдындағы міндеті зор екенін тілге тиек етті.