312
янды әсерін толық болдырмау мүмкін емес, сондықтан осындай дән сапасын ықтимал
түзету және жақсарту шараларын қабылдау керек. Астықтың нашарлаған сапасы оның
сақталуы мен өңделуін күрделендіреді және қайта өңдеу өнімдерінің сапасына әсер етеді.
Ақаулы дәндерге егістік зиянкестермен зақымданған, өңген, үсік шалған,
құрғақ
дәндер және т.б. жатқызылады. Көбінесе зиянкестермен, микроағзалармен зақымданған,
үсік шалған дәндер өніп кетуге бейім болады. Осы шығындар жағдайлар әсерінен жал-
пы шығындардың 60 %-ын құрайды. Астық әрдайым шикізат ресурстарының басқа
түрлерінен ерекшеледі, себебі ол халықтың күнделікті тағамдарын, атап айтқанда нан-
тоқаш және макарон өнімдері, жарма және басқа да бірқатар өнімдерді өндіру үшін пай-
даланылады [1].
Астық сондай-ақ сыра, крахмал, спирт, тағамдық
концентраттар сияқты құнды
өнімдерді өндіру үшін шикізат ретінде қолданылады. Ол құрама жемнің негізгі компоненті
(60 % дейін) болып табылады [2].
Дәнді дақылдарды жалпы жинауды арттыру үрдісі өзінің ішкі мұқтаждарын
қанағаттандыру үшін де, оны дұрыс және ұтымды пайдалану кезінде экспорт үшін де (ша-
мамен 6-7 млн.т) жеткілікті. Алайда, өсім қарқынын, құрама жем өндірісінің дамуы мен
астық экспортын ескере отырып, таяу жылдары жалпы астық жинауды 20 млн. тоннаға
дейін жеткізу қажет. Бұл деректер алынған астық сапасын, тасымалдау кезіндегі, дұрыс
сақталмауы және ұтымсыз пайдаланылуы кезінде оның өзгеруін ескермейді және осыған
байланысты астық қабылдау кәсіпорындары (АҚК), диірмендер,
нан зауыттары және
нәтижесінде біздің мемлекет 20 % - ға дейін астықты жоғалтады. Барлық пісіп-жетілген
астықты сақтау және оны ұтымды пайдалану, астықтан жасалған өнімдердің максиму-
мын алу - бүгінгі таңда отандық астық қабылдау және астық өңдеу кәсіпорындарының
алдындағы бірден-бір негізгі міндеттер болып табылады. Ол үшін сақтау, тасымал-
дау және егістікжағдайында астық сапасының төмендеуінің және бүлінуінің негізгі
себептерін, сондай-ақ астық сапасын жақсартудың неғұрлым перспективалы және тиімді
әдістерін білу қажет [3].
Сондықтан ақаулы астықты жылумен өңдеудің жаңа дәстүрлі емес әдістерін әзірлеу
саласындағы зерттеулер оның сапасын жақсарту мақсатында уақытылы және өзекті бо-
лып табылады. Астық массасының өздігінен қызуын төмендету мақсатында
жылумен
өңдеуін ішкі жылу көздері болған жағдайда жүргізу қажет - энергияның ылғалмен сіңуі
есебінен түзілетін, барлық көлемі бойынша біркелкі бөлінбеген астықты өңдеуді АЖЖ
өрісінде жүргізу қажет [4].
Достарыңызбен бөлісу: