Международной научно-теоретической конференции сейфуллинские чтения

208
Kazakh meat-wool half-fine breed to conditions of Chu-Ili’s Low mountains and Moin-Kum’s 
sands // Biology and Medicine. – 2015. – Vol 7, Iss. 3. – P. 110-15.
5 Shauyenov S., Islamov Y., Narbayev S., Ibrayev D. Effect of sire breed on the productivity 
of Kazakh mutton-semifine-wool sheep // Indian Journal of Animal Research, – 2016. – № 50 
(3). – P. 418-424.
6 Шауенов С.К., Нарбаев С.Н., Ибраев Д.К. Рекомендации по созданию мясного типа 
казахских мясошерстных полутонкорунных овец. ‒ Астана: С.Сейфуллин атындағы 
ҚАТУ баспаханасы, – 2015. ‒ 16 c.
7 Жумадилла К. Казахская курдючная полугрубошерстная порода овец Каргалинской 
тип. – Алматы: 2015. – 216 с.
есіл ӨзенінДегі кəДімгі алабҰғаның (PERCA FLUVIATILIS L.) 
ҚазіРгі ЖағДайы
Асылбекова А.С., а.ш.ғ.к., қауым.профессор м.а. 
Баринова Г.К., б.ғ.к., аға оқытушы 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, 
Нұр-Сұлтан қ. 
Есіл өзені Қарағанды облысының Осакаров ауданындағы Нияз тауының батыс 
етегінен басталады. Есіл өзені Солтүстік және Орталық Қазақстанның бірнеше облыс 
аймағында өтіп өте маңызды халықшаруашылықтық су айдыны. Оның жағалауында ірі 
және орта елді мекендер орналасады, оның ішінде Қазақстан Республикасының басты 
қаласы Нұр-Сұлтан және бірнеше қалалар мен облыстық және аудандық орталықтар 
орналасқан. Зерттеу жұмыстың мақсаты кәдімгі алабұғаның қазіргі жағдайын анықтау. 
Зерттеуге материал 2019 ж далалық шығыстар барысында жиналды. Есіл өзенінің 
9 станциясы тексеріліп биоанализге 252 сынама алынды. Кәдімгі алабұғаны зерттеу 
үшін, 20-дан 70 мм -ге дейінгі торлы желбезекті аулар қолданылды. Барлығы 12 тұрақты 
қойылды, әр суатқа 2-ден. Материалды өңдеу орнында, сонымен қатар зертханалық 
жағдайда да жүзеге асырылды. Сызықтық-салмақ көрсеткіштерін анықтау стандартты 
әдістемелер бойынша жүргізілді. Қоңдылығы Фультон бойынша есептелді Жасы желбе-
зек қақпақшаларындағы жылдық сақина бойынша анықталды [1-3]. 
Есіл өзенiнде кәдімгі алабұға аборигенді түрге жатады. Бұл түр бүкіл акватория бойы 
тараған, әртүрлі биотоптарды алып жатады және спорттық-әуесқойлық аулаудың негізгі 
объектілеріне кіреді [4]. 1 кесте кәдімгі алабұға популяциясының көлемді құрылымы 
келтірілген.
1- кесте – Есіл өзеніндегі кәдімгі алабұға популяциясының көлемді құрылымы 
Жасы
Көлемдік тобы, см
9,1-12,0
12,1-15,0
15,1-18,0
18,1-21,0
21,1-24,0
24,1-27
27,1-30
экз.
%
экз.
% экз.
%
экз.
% экз.
%
экз.
%
экз. %
1+
34
64,2
19 35,8
2+
48 78,7 13 21,3
3+
15 39,5 23 60,5
4+
24 54,5
20 45,5
5+
19 95,0 1
5,0
6+
4
19,0 17
81,0
7+
6
54,5
5
45,5

209
8+
3
75,0
1
25,0
Кәдімгі алабұға популяциясының жастық құрылымы. 
Бүкіл ғылыми-зерттеу 
жұмыстарын жүргізу барысында ең жоғары жастағы ауланған балық 9+ болды. Сурет 1 
Есіл өзеніндегі кәдімгі алабұға жастық құрамының динамикасы келтірілген. 
Сурет 1 – Кәдімгі алабұға жастық құрамы, %
Суретте көрсеткендей 2019 ж. ғылыми аулау кезеңде 2+ жастағы дарақтары басым 
болды. 2016-2017 жж 3+ жастағы балықтар басым болды. Жастық қатары 2017-2018 жж 
қысқарса да жастық құрамы жақсарып келе жатқанының белгісі, ал 2019 ж ауламдарда 
8+ жастағы дарақтар байқала бастады. 
Табиғи көбеюі. 
Кәдімгі алабұғаның уылдырық шашу кезеңі мамырдың басында 8-150С 
температурда өтеді. Кәдімгі алабұға уылдырық шашуға аса мұқтажсыз, уылдырықты суға 
батқан өсімдіктеріне, құрайларға, және де құрылып қойған балықшылар ауынада шаша-
ды. Уылдырық шашу жолақ түрінде, ұзындығы аналықтың денесіне байланасты болып 
2 м дейін жетеді. 2 -ші кестеде кәдімгі алабұғаның жынастық ара қатынасы көрсетілген.
2- кесте – Кәдімгі алабұғаның жыныстық ара қатынасы, %
Көрсеткіш
Жасы
1+
2+
3+
4+
5+
6+
7+
8+
Самки 
15,1
45,9
63,2
61,4
75,0
76,2
81,8
75,0
Самцы 
9,4
29,5
36,8
38,6
25,0
23,8
18,2
25,0
Ювенальные 
75,5
24,6
0
0
0
0
0
0
Всего, экз.
53
61
38
44
20
21
11
4
Біздің зерттеулерімізде көрсетілгендей популяцияда аналықтардың аталықтарға 
қарағанда басым болып тұр – 1:1,94 қатынасында. 
Биологиялық көрсеткіштері.
Өзендегі кәдімгі алабұға өсу қарқыны биік емес. 3-ке-
стеде кәдімгі алабұғаның негізгі биологиялық көрсеткіштері келтірілген.
3 - кесте – Есіл өзеніндегі кәдімгі алабұғаның негізгі биологиялық көрсеткіштері
Жастық 
қатар
Ұзындығы, см
(мин-макс)
Орта 
ұзындығы, см
Салмағы, г
(мин-макс)
Орта 
салмағы, г
Саны, экз.
%

210
1+
10,4-13,1
11,4
21-44
29,4
53
21
2+
12,7-15,8
13,5
35-72
49,7
61
24,2
3+
14,9-17,2
15,7
66-104
80,8
38
15,1
4+
16,6-18,9
17,8
92-148
112,3
44
17,5
5+
18,6-21,1
19,5
136-198
159,9
20
7,9
6+
20,7-23,2
21,9
183-260
225,0
21
8,3
7+
23,2-24,7
23,9
242-357
317,0
11
4,4
8+
26,4-27,6
26,8
434-481
457,5
4
1,6
4 кесте кәдімгі алабұғаның негізгі биологиялық көрсеткіштерінің динамикасы 
келтірілген.
4 - кесте – кәдімгі алабұғаның биологиялық көрсеткішрерінің динамикасы
Жыл
Орта 
ұзындығы, см
Орта 
салмағы, г
Фультону 
бойынша 
қондылығы
ПП салы-
стырмалы, 
тыс.шт
Орта жасы
Саны, экз.
2016
15,95
88,48
1,89
9,97
3,09
225
2017
15,88
86,93
1,88
6,41
3,06
200
2018
15,03
76,7
1,95
6,54
2,76
184
2019
15,98
102,55
2,02
7,08
3,17
252
Есіл өзенінде алабуға жағдайының мәліметіне сүйене отырып, жоғарғы топтатағы 
жастағылардың көбеюін ессептей отырып, бұл түр популяциясының қалапты жағдайда 
екендігіне қорытынды жасауға болады.

жүктеу/скачать 5,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: