Мектеп жасына дейінгі балалардың таным белсенділігін арттыруда көрнекі құралдарды қолданудың тиімділігі
- Бөлім. Балаларға оқыту мен тәрбиелеудегі көрнекі құралдардың алатын орны, маңызы және теориялық негіздері
жүктеу/скачать 376 Kb.
|
Мектеп жасына дейінгі балаларды таным белсенділігін арттыруда к
| 1- Бөлім. Балаларға оқыту мен тәрбиелеудегі көрнекі құралдардың алатын орны, маңызы және теориялық негіздері
1.1.Көрнекі құралдарды тиімді қолданудағы анатомия- физиологиялық жақтардың әсері Сөз сөйлеу және солардың негізінде туатын уақытша байланыстар екінші сигналдық жүйеге жатады. Ғалым педагог Песталоций оқудың негізін оның көрнекі болуы деп санады. Көрнекілікті кең түрде қолданған жағдайда ғана айналасындағы дүние туралы дұрыс білім қалыптасады, ойлауы және тілі дамиды деп көрсетті. Балалардың сөздік қорын байыту жөнінде бірнеше бағалы кеңестер берді. Сауат ашу оқытуды көрнекілік негізінде жүргізіп, жаратылыс, география және тарих пәндерінен жүйелі элементарлық білімдер беруді ұсынды. Жазуға үйретуде Песталоций алдын-ала әріптердің элементтерін жазуға, ұзақ жаттықтыруды ұсынды. Әсіресе, алғашқы жылдары орфографиялық дұрыс жазуға ол одан кейінгі кезеңдерде де үлкен мән берді. Жазуға үйретуді сурет салумен байланыстырып, баланың тілін дамытуға үнемі көңіл бөлуді талап етті. Мектепалды даярлық тобында басқа пәндерден гөрі сауат ашу сабағында жиі қолданылатын көрнекіліктің бірі-сөздік көрнекілік. Сөз арқылы кейіпкер бейнесін, оның қарым – қатынастық көрінісін, табиғат суретін әсем кестелеп, көркемдеп, балаларға жеткізе біледі. Олай болса, шығарма тақырыбын, оның тіл ерекшелігін шығарма көркемдігін, кестелі суреттерді кейіпкерлердің өзіндік, даралық ерекшеліктерін сол туындының өзіне, одан алынған дәйекті мысалдарға сүйену, жүгіну, үзінді келтіру арқылы ғана дәлелдеуге, баланы иландырып сендіруге болады. Сөздік көрнекіліктің жүйесін дұрыс қолданғанда ғана оның тиімділігін арттыра аламыз. Қ. Бітібаева сауат ашу сабағында сөздік көрнекілікті 4 түрге шартты түрде бастамалы, сипаттамалы, дәлелдемелі, жинақтамалы деп бөліп қарастыруды ұсынған. Баланың тақырыпқа деген ынта – ықыласын, қызығушылығын артыруға бастама бола білетін, материалды, тақырыпты бастауға негіз етіп алынатын үзінділерді бастамалы сөздік көрнекілік дейміз. Тәрбиеші көркем шығарманы талдап түсіндіруде шығарма кейіпкерлерінің суретіне, бейнесіне үлкен мән бере отырып, сол жолда көркем шығарма мәтінін кең пайдалану, мысалдар келтіру арқылы кейіпкер ерекшелігін білдіретін сипаттаулардан үзінділер келтіретін болады. Сөздік көрнекіліктің мұндай түрін сипаттамалы деп атағанымыз жөн. Бала бейнелі сипатты көзіне елестете отырып, кейіпкердің ішкі дүниесіне үңілетін болады. Сол арқылы олардың қыр – сырын танып, ұғынуға тырысады. Кейіпкер сипаты арқылы тәрбиеші көп нәрсені аңғартып, түсінуге ұмтылады.Сипаттамалы сөздік көрнекілік арқылы баланың танымдық ой – қиялын жетілдіретін боламыз. Сөздік көрнекіліктің ішінде ерекше орын алатын – дәлелдемелі көрнекілік. Мұнда жоғарыда айтылған көрнекіліктер сияқты жетекшілік рөлді тек тәрбиеші ғана атқарып қоймайды, бала да тікелей қатысып, араласып, белсенді іс - әрекет атқарады. Баланың өздігінен, дербес жұмыс істеуіне, танымының дұрыс қалыптасуына ықпал етеді. Мұның үлгісін әрбір сабақ сайын тәрбиешінің өзі көрсетіп, балалардың да сөйлеуі мен жауаптарында жүйелі қолданып отыруын талап етуге тиіс. Әрдайым тәрбиеші балаларға «ол ойыңды немен, қалай дәлелдейсің, мысал келтіріп, мысалың ойыңды дәлелдеуге сәйкес келе ме?» т.б. сұрақтар қою арқылы дәлелдеуге мүмкіндік жасайды. Тәрбиеші талдап отырған тақырыбын, ондағы айтылатын ойдың қорытынды түйінін жинақтап, бала назарын сол негізгі тұжырымды пікірге аударып отыруы керек. Осындай бала ойын бір нысанаға бағыттау үшін тәрбиеші сабақ соңында өз баяндауын қорытындылай келіп, пайдаланылатын мысалдар, дәлел, үзінділер сөздік көрнекіліктің шартты түрде жинақтамалы түрі деп атайды. Жинақтамалы, қорытындыламалы көрнекілік суреткердің өзіне тән ерекшелігін білдіру үшін, соған балалардың көңілін аудару, назарын бөлу үшін қолданылады.
жүктеу/скачать 376 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||