Мемлекет және қуқықі теориясы Оцу ццралы
Мемлекет пен құқықтың арақатынасы
|
мқтарих
| 2. Мемлекет пен құқықтың арақатынасы.
Мемлекет және қүқық теориясында осы уақытқа дейін мемлекет пен құқықтың арақагынасы туралы басты екі бағыт орын алған. Віріншісі - этатистік; бүл бағыт мемлекеттің құқыққа кара ганда артықшылығын таниды, құқық мемлекеттің қызметінің өні- мі, оның жалғасы ретінде қарастырылады. Екінші бағыт табиғи-қүқықтық көзқарастар негізінде пайда болды және қүқықтың мемлекетке қарағанда артықшылығын бе- кітті. Алайда, аталған мэселеге қатысты үшінші бағыт та бар, бүл ба- ғыт жоғарыда аталған екі бағыттың көзкарастарын өзіне үйлестіре білген. Бүл теорияны жақтаушыларды алгашкы орынныц мемле- 59 кет пен құқықтың қайсысына тиесілі екендігі қызықтырмайды, олар мемлекет пен құқықтың бір-бірінсіз өмір сүре алмайтынды- гына, яғни, олардың арасында функционалдық байланыстың бар екендігіне назар аударады. Бұл бағыт біржақтылықты болдырмау- га, құқықтың мемлекетке не беретінін түсінуге және мемлекеттің қүқықты қамтамасыз етудегі шынайы рөлін анықтауға мүмкіндік береді. Мемлекеттің құқықты қамтамасыз етудегі рөлі мыналардан көрінеді: 1) құқықшығармашылық қызметті жүзеге асырудан. Тура мағынада бүл мемлекеттің құқық нормаларын орнықтыратынын білдіреді; 2) тіккелей мемлекеттік емес сипаттағы нормаларды мемле- кеттің санкциялауынан. Мысалы, мұсылман құқығының қалыпта- суы мемлекеттің мұсылмандық доктрина нормаларын санкциялау- ымен сипатталды; 3) іс жүзінде қалыптасып қойган катынастарды жүріс-түрысты занды міндетті реттеуші ретінде тануынан. Мысалы, әдет құқығы осылай қалыптасады; 4) қүқықты жүзеге асыруды қамтамасыз етуден. Құқыкты пай- даланудың мемлекетсіз жүзеге асырылуы мүмкін емес; 5) мемлекет қүқықты және құқықтық қатынастарды қорғауды қамтамасыз етеді; 6) мемлекет қүқықтың әлеуметтік кеңістікке таралуына жэр- демдеседі, яғни, қоғамдық қатынастардың қатысушыларын қү- қыққа сэйкес әрекет жасауға міндеттейді. Құқықтың мемлекетке әсері мыналардан көрініс табады: 1) құқық мемлекеттің халықпен, жекелеген тұлғамен өзара қарым-қатынастарына эсер етеді; мемлекет азаматтарға құкықтық талаптар шегінде эсер етеді, ал азаматтар, өз кезегінде, мемле кетке құқықтың көмегімен эсер етеді; 2) құқық мемлекеттің қызметін зандастырады, мемлекеттің қорғау және мәжбүрлеу шараларының рұқсат етілуін қамтамасыз етеді; 3) құқық арқылы мемлекеттің қызметінің шектері, азаматтар- дың жеке өміріне араласудың шектері анықталады; 4) құқык үлттардың ерекше мүдделерін қамтамасыз етеді, осы арқылы мемлекеттік биліктің ұлттармен карым-катынасына әсерін тигізеді; 5) құқықтық нысан мемлекеттік аппараттың қызметіне бақылау жүргізу мүмкіндігін қамтамасыз етеді, осы арқылы мемлекеттің халық алдындағы жауапкершілікті эрекеттерінің заңды кепілдік- терін бекітеді; 6) құқық басқа мемлекеттермен, жалпы әлемдік қауымдас- тықпен байланыс тілі рөлін атқарады. 3. жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|