Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары
жүктеу/скачать 2,02 Mb.
|
Этика и эстетика 12-том
- Бұл бет үшін навигация:
- Омар ақсақал
| Ғалымжан. Мұның бәрі өте дұрыс айтылған пікірлер. Бірақ сіздер Кант пен Гегельдің айналасынан шыға алмай жүрсіздер. Мәселе осы ойшылдардың пікірлерінде қажетті нәр, дән жоқ деген тұжырымда емес. Олардын сол данышпандық ойларының қалай жүзеге асырылып келе жатқандығында болып отыр. Ол үшін әуелі маркстік-лениндік позицияға түсіп, немістің классикалық философиясының тар өрістілігін қалайша жеңіп шығуы керек екендігін ұғынуымыз керек.
Марксизм мораль мен адамгершілік мәселелерін алдымен адамдардың арасындағы өндірістік практикалық қатынастардың тірі арқауына әкеліп кіргізеді. Сондықтан да әрбір қоғаммен әрбір тап осы ұғымдарға өзінің әлеуметтік мазмұнын енгізіп, үнемі өзгертіп отырады. Ал енді адамдардың арасындағы әлеуметтік, саяси-экономикалық қатынас қоғамның өндіріс қатынастарынан келіп шығатыны сіздерге белгілі. Қоғамдық өмірдің өндірісімен ұдайы өндіруі екі жақты процесс. Ф. Энгельстің тілімен айтқанда «тіршіліктің өзін өндірудің және ұдайы өндіріп отырудың» екі жағы бар. «Бір жағынан — тіршілік заттары» тамақ, киім-кешек, тұрғын үй, және осыған керекті құралдар өндіру; екінші жағынан — адамдардың өзін өндіру, ұрпақтың жалғасуы» (К. Маркс, Ф. Энгельс. Таңдамалы шығармалар. II том, 210 бет). Олай болса мораль мен адамгершілік осы процестің екі жағымен де тығыз байланысты. Адамдар өздерінің болмысын, тұрмыс жағдайын, тіршілік заттарын өндіргенде өзара өндірістік қатынаста болады. Сол қоғамдық қатынастардың негізінде адамдардың арасындағы бір бірін түсінушілік, бір-біріне деген ілтипат, бірін бірі сыйлаушылық, тағы басқа да қатынастар әуелі ғасырлар бойы орын алып келген моральдық принциптер негізінде құрылды. Одан соң әрбір адамның өзіндік ерекшелігі мен бойындағы қасиеті, басқаларға деген қатынасы, оның отбасымен өткен ортадан алған тәрбиесінің айнасы ретінде не күңгірттеніп, не жарқырай көрінеді. Осындай моральдық қатынастар өндіріске де әсер етпей коймайды. Шығарылған өнімнін сандық жағымен бірге сапасының бар екені бәрімізге мәлім. Ендеше сапа осы адамгершілік қасиеттерінің ерекше көріністерінің бірі десек қателеспеген болар едік. Өйткені жұмысқа, өндіріс процесіне жауапсыз, немқұрайлы қарау, қалай болса солай атқару өнімнің сапасын көрсетеді. Екінші жағынан, мораль мен адамгершіліктің «адамның өзін өндіруге», ұрпақ жалғастыруға тікелей қатысы бар. Біздің еліміздегі адамдардың әсіресе жастардың жоғары білім алуымен қатар, өнегелі, тәрбиелі, адамгершілігі зор болғаны бірінші орында тұрғаны жөн. Омар ақсақал. Дұрыс айтасың қарағым. Қазір екінің бірі оқу оқып, жоғары білім алатын дәрежеге жеттік қой. Бірақ солардың ішінде оқығаны көп те, тоқығаны шамалы болып тұр-ау. Әсіресе жоғары білімді, тіпті ғалым иесі немесе мекеменің басшысы, тағы басқалары өзіінң адамға деген қарым-қатынасынан-ақ «әй мынау ешбір тәрбие алмаған қу-ау, шіренуін қарашы», деп ойлайсың. Олардың кейбіреулері өзіңмен тіл қатысып сөйлеспейді де. Олар өздерінің атқаратын жұмысын басқа біреуге, көмекшілерге аудара салады. «Адамды түсінен танығанша ісінен таны» деген осы-ау. «Әй, қайтейін, кайсыбірін айтайын» депті баяғыда біреу. Сол айтқандай бүл өнегесіздіктің қайсын айтып тауысасың? Өркен жайып барады ғой бұл құрғыр бетін аулақ қылсын? Асан. Осының бәрі жастайынан берілетін тәрбиеден. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» дейді халық мәтелі. Тәлім-тәрбие болмаған жерде адамгершілік қайдан қалыптасады? Австриялық жазушы С. Цвейгтің «Жозеф Фуше» деген кітабында атақты қолбасшы Наполеонның дөрекі мінезінің бір көрінісі бар. Сол туралы: «Осындай ұлы адамның осыншама жаман тәрбие алғаны қандай өкінішті» деп министр Талейран императордың бетіне тіке сарт еткізіп айтты емес пе?! (Стефан Цвейг. Собрание сочинений в семи томах. Том четвертый. М. 1963. стр. 530). жүктеу/скачать 2,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|