«Мұғалім әдебі. Мұғалім мен оқушы арасындағы психологиялық қарым-қатынас»

«Мұғалім әдебі. Мұғалім мен оқушы арасындағы психологиялық қарым-қатынас».

• Мақсаты: Өзін-өзі тану,түсіну, ортамен үйлесімді қарым-қатынас жасауға дағдыландыру, мәдени сөйлеу білігін дамыту, өзара жағымды қарым-қатынасын арттыру, парасаттылыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
• Тәрбиеші тәрбиеленушіге байқап білудің нысаны ретінде емес,тәрбие берудің нысаны ретінде қарауы керек. А.С.Макаренко.

Жас ұрпаққа білім-тәрбие беретін бала жанының бағбаны мұғалімдер қандай болуы керек. 1. Біріншіден, мұғалімнің ары таза, адал, инабатты, сыпайы, парасатты, байсалды, ұстамды, төзімді, кешірімді болуы шарт. 2. Екіншіден, мұғалімнің ой-өрісі кең, жан-жақты білімді, өз мамандығына сай, оны сүйетін, өз ойын шәкірттеріне анық тұжырымды, дәл айтып түсіндіре білуі шарт. 3. Үшіншіден, мұғалім өз оқушыларына беделді, ұжым арасында сыйлы болуы шарт. Әрдайым оқушыларымен әдептілік қарым-қатынаста болғаны жөн. Оқушының жеке басын танып-білуде, оқу - әрекеті мен қоғамдық жұмыстарының атқаратын қызметі ерекше. Себебі, оқушының оқу-әрекетінде оның оқуға деген ынтасын, психикалық үрдістерін (жаңа материалды қабылдауы, есте сақтауы, ойлауы, сөйлеуі т. б.) мұғалімнің сабақтар жүйесіне қатысуы арқылы анықтайды. Мысалы, төмендегіше қарастыратын болсақ:

1. Мұғалім - басшы. Оның «беделі»- билік. Оқушылардан ол тіл алуды, бой ұсынуды талап етеді. Ол үнемі өзінің күшіне сенетін жендетке (рақымсыз, қатыгез адам) ұқсайды. Ол үнемі оқушыларды кіналап, қорқынышта ұстайды. Ол – оқушылардың жасырын кемшіліктерін және құпия қорқыныштарын білетін «тәжірибелі» мұғалім. Ол өзінің осы «білімін», өзінің беделін қолдауда шебер пайдаланады. Ол принцип ұстанғыш. Ол мұғалім кез келген сұраққа жауап беру керек және кез келген жағдайда бір ғана дұрыс көзқарас болу керек деп санайды. Нәтижесі: Мұғалімнің мұндай мінез-құлық түрінің нәтижесі, оқушылардың реніші, қақтығыс (конфликт), қарым-қатынас жасауда шыншылдықтың жоқтығына әкеліп соғады.

Мұғалім жұмысының қай саласын алсақ та, соның бәрінде табысқа жетудің негізгі шарты-оқушыларды жан-жақты білуі. Оқушылардың ынтымағы жарасқан іскер ұжымын ұйымдастыруда, олардың жоғары адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру қажет. Ол үшін оларды ұстамдылыққа, сенімділікке тәрбиелеу керек. Дұрыс тәрбие – балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені қарым-қатынас арқылы ұстанатын басты тұлға – мұғалім.

1Психологиялық бой жазу. «Шаттық шеңбер» Қазір өзімізді қысылмай еркін сезінуіміз үшін «қызықты шеңбер» жасаймыз. Бәріміз шеңбер құрып тұрайық. Шеңбер бойымен май шамды бір-бірімізге беру арқылы өз жылы лебіздерімізді білдіріңіздер. Рахмет.

Әуенді терапия. Мақсаты: Мұғалімнің кәсіби құлшынысын арттыру, жігерлендіріп көңіл-күйін көтеру. Ұйымдастыру кезеңі:а) мұғалімді жайлы креслоға отырғызып, еркін, ыңғайлы сезінуін қадағалау; б) әуенді қосар алдында .

Кіріспе: Терең дем алып, әуеннің ырғағына зейін аударып, менің сөздеріме құлақ салыңыз. Ал бастаймыз.(музыка қосылады) Соқпақ жолмен жүріп келеміз... Жол ұзақ, шаршадық, шөлдедік... Кенет алдымыздан ғажайып бақ көрінді... Алма бағы... Қып-қызыл алмалар қол созым жерде... Үзіп алып жей бастадық... Дәмі керемет... Жеген сайын жегіміз келеді... Қалтамыздан дорба алып алмаларды жинай бастадық... Күн кешкірді... Қайту керек... Бақтан шығып жолға түстік... Иығымызда дорба. Жүгіміз ауыр. Жол бітер емес. «Тастап кетсем бе екен?» деген ой келді... Біз дорбаны емес, жалқау ойымызды тастап кеттік... Міне, қалашыққа да жеттіңіз... Алдымыздан қуана секіріп балалар шықты... Оларға өзіміз терген алмалардан үлестіре бастадық... Алма тергеніміз мұнша абырой болар ма? Сізге балалар да, олардың ата-аналары да дән риза... Балалардың бақытты күлкісі біздің де қуанышымызды көкке көтерді! Музыка тоқтатылып, мұғалім көзін ашады. Өз әсерлерімен бөліседі. Жаттығуға қатысқандарыңызға көп-көп рахмет.

2. Оқушы сыныптасымен қарым-қатынасының нашар екенін көрсете отырып:

«Мен онымен бірге оқығым келмейді»,-деді.

Мұғалім ретінде не деп жауап бересіз?

3. Есіктен кіріп келе жатқан мұғалімді көріп, оқушы: «Сіз бүгін өте шаршаған кейіптесіз»,-деді. Мұғалім әрекеті.

4. Мұғалім оқушыға тапсырма береді. Оқушы берілген тапсырманы орындағысы келмей: -Орындағым келмейді,-деді. Мұғалім әрекеті.

5. «Сәкеннің ұялы телефоны Азамат сабақ үстінде алып ойнап отырады, мұғалім оны байқап, ұялы телефонды алды да тәрбие меңгерушісіне берді. Өйткені ол оқушының сабақ үстіндегі мұндай әрекетін басқа жолы да байқап,ескертулер жасаған болатын». «Сен үшін менің телефонымды алып қойды» деп екі оқушы қатты ренжісті. Ренжістің арты төбелеске алып келді»

Сіздің іс-әрекетіңіз қандай болар еді?

IV.Қарым-қатынаста мен қандаймын. Мақсаты: Жеке тұлғаға өзін-өзі тануға, қарым-қатынастағы жақсы және жағымсыз мінез-құлқын анықтауға көмектеседі. Керекті құралдар: Қағаз,қалам. Қатысушылар өздерінің мінез-құлқы туралы жазып қағаз бетіне түсіреді.

• «Сөйлей алатын қолдар» жаттығуы.

Қатысушылар екі шеңбер құрып тұрады. Бірі шеңбер ішінде, екінші сыртта. Ішкі шеңбер сыртқа қарайды, ал сыртқы шеңбер ішке қарайды. Сонда бізде қатысушылар жұпқа бөлінбек. Әр жаттығудан кейін тренер «Сыртқы шеңбер бір қадам оңға» деген ұсыныс айтады сонда сыртқы шеңбер бір қадам оңға басым жаңа адаммен жұпты құрады. Тренер айтатын жаттығулардың бәрін тек қолмен ғана орындау керек: амандасу, күресу, достасу, аяу,қуаныш көрсету, ескерту айту, сәттілік тілеу, қоштасу.

• Барлығына шар таратылып беріледі.

Тапсырма: Бүгінгі күннен алған жақсы әсерлеріңізді ғана қалдыру үшін, өздеріңіздің ойларыңызда жүрген нашар эмоцияларыңыз бен жағымсыз мінездеріңізді ойлап терең тыныс аласыздар да, демдеріңізді шығара үрлеу арқылы толтырасыздар. Толтырып болып жоғары көтеріп тұрып қолдарыңыздан босатыңыздар.

Жарайсыздар! Шарға сіздер өздеріңіздің жағымсыз болмыстарыңызды үрлеп, бойларыңыздан аластадыңыздар.

Енді тек жақсы әсерлер ғана қалды.

«Адамдардың саған қалай қарағанын қаласаң, басқаларға да солай қара» деген даналар сөзін естен шығармай жадымызда ұстайық,ұстаздар!

Назарларыңызға рахмет!