6.6. Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндірістік шығындар
Бұл уақыт ағымына байланысты өзгеріп тұруы мүмкін. Жоғарыда ұсынылған модельдерде өндірістік факторлардың бірі (капитал) тұрақты болып, ал басқа факторлар (еңбек) өзгермелі болғандағы жағдайлар қа-растырылған. Біз қысқа мерзім кезеңіндегі шекті, орташа шығындардың қисықтарын алдық.
Ал ұзақ мерзім кезеңіндегі орташа жалпы шығындар қисығын түсіндіру үшін, үзақ уақыт аралығында өндіріс (өнеркәсіп) көлемі өзгеріп отырады деп үйғарамыз. А1 А2, А3 қисықтары - көлемдері әр түрлі өнеркәсіп орындарының қысқа мерзім кезеңіндегі орташа жалпы қисықтары делік (6.7-сурет).
6.7-сурет. Көлемі әр түрлі 3 өнеркөсіптің қысқа
мерзімдегі орташа жалпы шьпын қисықтары.
Өнім шығару көлемі 0 < 0 < 1500 болған жағдайда бірінші өнеркәсіп орнының көлемі ең ұтымды болады, себебі жоғарыда көрсетілген өнім көлемін ең төменгі
223
6-тарау. Өндірістік шығындар
деңгейдегі шығындармен өндіруге болады. Егер
1500 < 0 < 2700 болса, онда ұтымды өнім көлемін екінші өнеркәсіпте, ал (Q > 2700 болса, үшінші өнеркәсіпте өндірген тиімді болады. 6.7-суретте өнеркәсіп көлемінің
3 мүмкіндігі берілген және ұзақ мерзім кезеңіндегі орташа
жалпы шығын қисығы LRАС қара сызықпен көрсетілген.
6.8-сурет. Ұзақ мерзімдегі орташа жалпы шығын
қисығы.
Егер 3-тен әлдеқайда көп өнеркәсіп орындарын қарастыратын болсақ, онда 6.8-суретте көрсетілгендей ұзақ мерзімдегі орташа жалпы шығын қисығын (LRАС) аламыз және бұл қисық қысқа мерзімдегі орташа жалпы шығындарды жанап өтеді. LRАС өнім көлемі Q шамасына жеткенге дейін төмендейтін болса, онда өндірістің өсу ауқымы оң әсерлі болады, демек еңбекті тиімді қолдану, өндіріс факторларының өнімділігін арттыру, жаңа технологияны пайдалану және т.б., көлемі үлкен өнеркәсіп орындарында жақсы нәтижелерге жеткізеді. LRАС -тың жоғарылауы өндіріс ауқымы өсуінің өндіріске теріс әсерін тигізетінін, себебі
224
6.6. Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндірістік...
бұл уақытта көлемі үлкен өнеркәсіпті басқару тәсілдері ойдағыдай болмай, еңбек және капитал өнімділігін төмендетеді.
Ұзақ мерзім кезеңіндегі шекті шығын қисығы (LRМС) осы мерзімдегі орташа жалпы шығын қисығын (LRАС), LRМС -тың ең төменгі деңгейі нүктесінде басып өтеді. Ұзақ мерзімдегі шекті шығын
6.9-сурет. Ұзақ мерзімдегі шекті жөне орташа
жалпы шығындар қисығы.
қисығы LRМС өнім көлемі өзгеруіне байланысты жалпы шығынның қалай өзгеретінін көрсетеді. LRМС мен LRАС -тың арасындағы өзара байланыс қысқа мерзім кезеңіндегі шекті шығындар (МС) мен орташа жалпы шығындар (AС) арасындағы байланыс сияқты болады.
ЖАТТЫҒУЛАР
1. а) төмендегі таблицада берілген мәндерге қарап, қан-дай кезенді анықтауға болады;
ә) таблицаны толтырыңыз:
225 6-тарау. Өндірістік шығындар
6.1-кесте
Жұмысшы саны
|
Өнім көлемі
|
АР L
|
МР L
|
Жалақы мөлшері
|
ТҒС
|
ТVС
|
ТС
|
АҒС
|
АVС
|
АТС
|
МС
|
|
Бірлік долл.
|
0
|
0
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
5
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
2
|
15
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
—
|
-
|
-
|
-
|
3
|
30
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
4
|
50
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
5
|
75
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
6
|
95
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
7
|
110
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
8
|
120
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
9
|
125
|
-
|
-
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
10
|
125
|
-
|
—
|
10
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Достарыңызбен бөлісу: |