Микроэкономика

а) егер жалпы шығындардың мөлшері 100 теңгеге

тең болса, онда изокостаның теқдеуі қандай

болады;

нүктесінде 10-ға тең болса, онда қанша бірлік

28-есеп. Графикте көрсетілген деректерді пайдаланып және өндіріс көлемі 25 данаға тең болған жағдайда, орташа тұрақты шығындар 12-ге тең болады деп ұйғарып, өнім көлемі Q = 30 данаға тең болғандағы орташа айнымалы және орташа тұрақты шығындарды анықтаңыз.

“Бастама” шағын кәсіпорынының тұрақты шығыны жылына 300 мың теңгеге тең. 1 пар аяқ киім шығарғандағы айнымалы шығындар 2000 теңге болғандағы жалпы (ТС) және орташа жалпы шығындардың мөлшерін анықтаңыз.

СҰРАҚТАРДЫҢ ДҰРЫС ЖАУАБЫН

ТАБЫҢЫЗ

1. Экономикалық шығындар құрамына:

а) айқын және айқын емес шығындар, сондай-ақ

кәдімгі пайда да қосылады;

ә) айқын шығындар қосылып, айқын емес шығындар

қосылмайды;

б) айқын емес шығындар қосылып, айқын шығындар

ескерілмейді;

в) айқьш және айқын емес шығындар қосылмайды.

2. Төменде айтылған тұжырымдардың қайсысы

дұрыс деп ойлайсыз:

а) бухгалтерлік шығындар + экономикалық шығын-

дар = кәдімгі пайда;

ә) экономикалық пайда - бухгалтерлік пайда =

айқын шығындар;

235

б) бухгалтерлік пайда — айқын емес шығындар =

экономикалық пайда;

в) экономикалық пайда - айқын емес шығындар =

бухгалтерлік пайда;

г) айқын шығындар + айқын емес шығындар =

бухгалтерлік шығындар.

3. Ұзақ уақыт мерзімінде:

а) барлық шығындар айнымалы болады;

ә) барлық шығьгадар тұрақты болады;

б) айнымалы шығындар тұрақты шығындарға

қарағанда тез өседі;

в) тұрақты шығындар айнымалы шығындарға

қарағанда тез өседі.

4. Қысқа мерзім аралығында:

а) барлық шығындар айнымалы болады;

ә) барлық шығындар тұрақты болады;

б) шығындар тұрақты және айнымалы болып

бөлінеді;

в) тұрақты шығындар айнымалы шығындарға қара-

ғанда тез өседі.

5. Төменде көрсетілгендердің қайсысы жалпы шығынды

сипаттайды:

а) АМС;

б) ҒС+VС + МС;

в) ҒС + VС;

г) (ҒС + VС)/О.

6. Орташа жалпы шығындар дегеніміз өнімнің бір дана-

сын өндіруге жұмсалатын:

а) тұрақты және айнымалы шығындар;

ә) тұрақты шығындар;

б) айнымалы шығындар;

в) шекті шығындар.

7. Төменде көрсетілген формулалардың қайсысы орташа

айнымалы шығынды көрсетеді:

236

а) FC/Q

б) VС/О;

в) ТC/Q.

8. Фирмада қолданылатын жалпы тұрақты шығын ша-

масының өзгеруі төмендегі көрсеткіштердің

қайсысына әсер етпейді:

а) орташа айнымалы шығынға;

ә) орташа жалпы шығынға;

б) орта тұрақты шығынға;

в) шекті шығынға;

г) орташа айнымалы және шекті шығынға.

9. Төмендегі формуланың қайсысы шекті шығынды көр-

сетеді:

а) ТС/Q;

б) ҒС/Q;

в) (РQ)/Q;

г) ҒС/Q.

10. Шекті шығын:

а) өнім көлемі бір мөлшерге өзгергендегі орташа

жалпы шығынның өзгеруін көрсетеді;

ә) қосымша бір өлшем өнім өндіруге қажет

өндірістік шығындар;

б) өнімді 1%-ке арттыру үшін жұмсалатын қосымша

шығындар;

в) жоғарыда айтылғандардьщ бәрі дұрыс.

11. Орташа айнымалы шығынның ең төменгі мәні:

а) шекті шығыннын, ең төменгі нүктесінде

орналасады,

ә) оның шекті шығын қисығымен қиылысатын нүк-

тесінде болады;

б) орташа тұрақты шығын қисығымен қиылысқан

нүктеде болады;

в) жоғарыда айтылғандардың бөрі дұрыс.

237

6-тарау. Өндірістік шығындар

12. Төмендегі графикте А нүктесіндегі орташа жалпы шығын көлемі В нүктесіндегі орташа жалпы шығыннан:

ә) көп;

13. Егер ресурс бағалары қымбаттаса, онда:

а) орташа тұрақты шығьшдар көтеріледі;

ә) орташа шығындар көтеріледі;

б) шекті шығындар азаяды.

14. Егер шекті шығындар орташа жалпы шығындардан

жоғары болса, онда қосымша факторларды пайдалану:

а) орташа жалпы шығынды көбейтеді;

ә) орташа жалпы шығынды азайтады;

б) орташа тұрақты шығынды өсіреді;

в) жоғарыда айтылғандардың бәрі дұрыс.

15. Фирманың орташа айнымалы шығыны — 2 теңге, ал

орташа тұрақты шығын - 0,5 теңге болса, онда 500 дана

өнім шығаруға қажет жалпы шығыны қандай болмақ:

а) 2,5 тг;

ә) 1250 тг;

б) 750 тг;

в) 1100 тг;

г) анықтау үшін берілген деректер жеткіліксіз

238

а) 96;

б) 16;

17. Фирманың 36 дана өнім өндірген кездегі орташа т9-рақты шығыны 15 өлшем болды. Мына суреттегі де-ректерге сүйене отырып, осы фирманың 40 дана өнім өндірген кездегі орташа айнымалы шығынын анықта:

а) 15;

ә) 16,5;

в) 21,5.

18. Изокоста дегеніміз:

а) жалпы қүндарының қосындысы бірдей болатын капитал мен еңбектің түрлі құрылымдары орналасқан түзу сызық;

239

ә) өндірістік процесте шығарылатын тұрақты өнім

көлемі;

б) өнім өндіруде жұмсалатын тұрақты орташа

в) жоғарыда айтылғандардың ешқайсысы де дұрыс

19. Фирма балмұздақ шығару үшін қант, сүт және шы-рындар пайдаланады делік. Белгілі бір себептермен балмұздақтың негізгі сыңары қанттың бағасы жоғарылады дейік. Изокоста сызығы еңбек күші мен балмұздақ дайындауға кететін тағамдардың (Т) құрылымын көрсетеді десек, онда қанттың бағасьшың өзгеруі изокостаны қалай өзгертеді:

240

20. Фирма ресурстар шығынын 10%-ке өсірген жағдайда

өнім көлемі 15%-ке өсетін болса, онда:

а) ауқымның әсері теріс болады;

ә) ауқымның әсері оң болады;

б) өнімділіктің азаю заңы әсерін тигізеді;

в) фирма жоғары деңгейдегі пайда алады.

21. Өндіріс ауқымының әсері теріс болған жағдайда:

а) ұзақ мерзімдегі орташа шығын тұрақты болады;

ә) ұзақ мерзімдегі орташа шығын кемиді;

б) ұзақ мерзімдегі орташа шығын өседі.

ЖАТТЫҒУДЫҢ ЖАУАБЫ

1. а) қысқа мерзімдегі кезеңге, өйткені тұрақты шығын-

дар туралы мәліметтер бар;

242

ғ) 1-5; 5; 5-10.

2. а) 0₂Н;

ә) ОАВО,;

б) ОҒ немесе С<2₀;

в) ОСЕ0₂;

г) СҒСӘ.

ЕСЕПТЕРДІҢ ЖАУАБЫ

№1. Бухгалтерлік шығындарға төленген жалақыны, салық сомасын, шикізат пен материалдарды алу үшін жіберілген сомаларды, жал телемін (егер оның орны болса) және т.б. фирмамен төленген шығындарды жатқызамыз.

Егер фирма оның иелерінің меншігіндегі құрал-жабдықтарды пайдаланып, бұндай құрал-жабдықтардың нарықтағы жал төлемінің өлшеміне тең болатындай оны қолданғаны үшін ақша төлемесе, онда айқынсыз

243

6-тарау. Өндірістік шығындар

шығындар орын алады. Айқынсыз шығындарға басқарушы немесе менеджердің еңбегінің бағасын жатқызуға болады, бірақ егер ол фирманың иесі болса. Мысалы, менеджердің еңбегі ең жақсы жағдайда осы мамандыққа сәйкес келіп, оны 30000 теңгеге бағаласа, онда 30000 теңге - серіктестіктің айқынсыз шығыны болады.

№