Үміт битенова көҢіл күнделігі

Өтеусіз – еңбек, төгілген тер де...

Тасбауыр топас бұл ғасыр.

...Бес күндік жалған – көңіл көтер де,

Жүрекке түйген тыңда сыр.
Әнеки, солай. Болмайды дейді

Давлениемен ойнауға.

Оянып бозала таңнан тілеулі

Тыйым сал түпсіз ойларға.
Қуануға да қатты болмайды!..

Ренжіме! Күлме! Сезінбе!

Ешкім жоқ мәңгі.

Бақ – түбі алдайды,

Қатыгез – заман, алаяқ – ғасыр,

Көкірек – қасаң, ой – керең;

Опасыз ойға оңай-ақ бас ұр,

Беріліп жұмыс істеген.

Ми тозып сосын... опық жегендер,

Аурудан бармақ тістеген

Әркімге арман аңсаған.

Жалмауыз дерттің дауасын таппай

Қармағын қапты қанша адам.

Шабатын қамшы салдырмай,

Қапыда халқы айырылып еді,

Еске алам қалай қайғырмай...

Идеялардың бұрқаған.

Берілмей дертке - тақ тұрып еді,

Ұмытты неге бұл қоғам?..

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Ауызын ашса - көмекейі көрінген.

Жатырқамай, саған бәрі

Ақ пейілін арнайды шын көңілден.

Пиғылыңды тазартып кел алдымен.

Бірдеймін деп белсене кел,

Жарлы-жақсы, әлсізбен де әлдімен.
Біздің жақтың адамдарын,

Аңғал екен деп босбелбеу санама.

Дұшпанын да тастамайды далаға.

Бірақ бәрі бір-бірінен аумайды.

Ойдың кірбің бұлтын елеп,

Қырдан-түлкі, мұңнан-күлкі аулайды.
Біздің жақтың халқына сен,

Өзіңдей көр кішісін де үлкенін.

Бәрі-шежіре, бәрі бір-бір Күлтегін.

Біздің жақтың тәртібі бар,

Адаспаған аңдап басып әр ізін.

Туған жердің әр күні-бал,

Қыр қазағын қызықтырмас Парижің.
Ақ шәлілі аналарым-

Ар-ожданын аялаған тұнықта.

Дариядай даналарым-

Қарияға бас июді ұмытпа.
Біздің жақтың ерлерінің,

Арман-құсы аспан асып,шыңға ұшқан.

Үйі-базар, жерлері-гүл,

Бәрі бір-бір Еділ патша, Шыңғысхан.

Бәрі - ақын, бәрі - батыр шетінен.

Жаралама жүрегін сен,

Қыз Жібектей қыздарымның, өтінем!
Ол қыздарым - күлімдейтін ,

Бәрі - ханша, бәрі - бір-бір Томирис.

Қыз сынынан сүрінбейтін,

Лайықты адам іздесеңіз, әне - мисс!

Тек қана іздеп еңбектен,

Бұлдырап тартып көгілдір сағым,

Қалдырар оқшау жер-көктен.

Кеңдікке қайта сыймайсың,

Күшіңнен кемел - болашақ ұтқан,

Тастай -бат өзің, судай - сің.
Тауысып дәмді тырбануменен,

Көрсем деп күннің жемісін,

Жас жігер солар қырда гүлдеген,

Күзге де жетпей... Не үшін?..

Кетпейсің қалай түңіліп,

Беймезгіл боран шаңырақ шайқап,

Түнде ашық қалса түңілік.

Бітеу ауызын ашамын деп түйіннің,

Өлеңмен, айып етпе, көп түйілдім.

Тек мені қинағаны Көк Туымның

Бала ғой ол - бүгін-ертең,

Біздің жақтың халқы осындай –

Ұлы Абайдың жолыменен ой қуған,

Біздің, міне, халық деген –

Сенімі-нұр, өмірі-жыр, той-думан!

Шенеунік.
Қалың жерге қағылды да шегең нық

Шырт түкіріп шыға келдің, шенеунік!

Кеуде керіп көз тастайсың биіктен.

Бәрі саған қарайтындай қызыға.

Қайтсін не істеп жатқаныңды ел сенің,

Алшаң басып жүрсің төрін кеңсенің.
Опырардай болып істің баршасын,

Алғашында талаптандың , ал сосын,..

Нәпақаңды тауып кеттің бұйырған.

Беткеұстарсың, лауазымды, көсемсің.

Бірақ, бірақ... Құдайды алдай алмайсың!

Қарыз боп жүрген жақсы қай бетіңмен,

Болмысты тұрмыс билер заман міне.

Кісілік жоғалмай ма келбетіңнен

Ақшада тұрса егер бар әңгіме.
Келістік адам құсап, уағдаластық,

Мен кіммін, жауап берер, бірақ, сен кім.

Өзіңдей өсім жасар бөгде, бастық,

Өндіріп алар еді «процентін».

Алдамшы от болғаны ма көзіңде құр?

Жетті ме «мақұлға» тек бар ақылың,

Уәдең бар - құдай аты, сөзіңде тұр.

Затымды бүктеп, орап, бер өзіме.

Жамамас жыртығымды бірер мың сом,

Көп көрсең жарата бер керегіңе.

Қарғыс атқыр тапшылық. Елес қуып,

Қайта-қайта қақтырған есігіңді.

Сараң мінез біреумен теңестіріп

Көрінгенге былғаттың есімімді.

Ұстаздармен тарихта аты қалған

Қызмет етіп келсем де бірге еліме,

Базардан көк байрақтың сатып алған

Көп болды құнын даулап жүргеніме.
Көк тудың толтырсам деп өз шығынын

Айтқан ем бір екпінді күш ап барып,

Саудада достық жоқ қой, айтшы шынын,

Не болды сонша сізге ұсақталып.

Көтере білер ашу, өкпені де.

Ер жігіт - екі айтпайтын адам едің,

Ренжідім мені әуре еткеніңе.

Сағынышпенен басады кейде тосын мұң.

Ғажайып жағдай болыпты дүние салғанда

Елеукен жәке - әкесі Бейсен досымның.
Елеукен жәке ақсақал еді елеулі,

Еңбегіменен құрмет пен сыйға бөленді.

Түйелерімен танымал болған қарияның

Жаназасына жиылды жұрт та көлемді.

Көрсетпей өткен өмірден теріс, тоң қылық.

Аллаға жағып азанды болған аяулы

Елеукен қартпен сөнгендей бірге солды үміт.
Тылсымның күшін түйсінер кім бар, сірә, ұғып,

Азан да қазан, асаудай түскен бұғалық,

Түйелер боздап кетпей қойыпты басынан,

Қорымға жерлеп қайтқанда халық дұға қып.

Пешенедегі жазмыштан ешкім озбаған.

Шығарып салып иесін соңғы сапарға

Жоқтауын айтты түйелер дауысы боздаған.

Жоқтасып жатты тоқтамай боздап түйелер,

Тыңдағандардың түсіне бұл сәт жиі енер...

Рухына арнап жатқанда құран бағыштап,

Дастархан үстін таңдантты тағы Киелі Ер.
Келіндер жасап ұсынған қолмен әзір дәм,

Бір жазу шықты, о, тоба, піскен қазыдан!?.

...Сақтаулы ма екен, сақталды ма екен, шіркін-ай,

Сол ғажап қазы «Алланың» аты жазылған...

Сол Дончактың қыршаңқы тіліндегі

Түсіп қалма, ағайын, қарауылға.
Шын есімі Дончактың Төлепберген,

Қамыққанға сөзімен көмек берген.

Көппен бірге жүргенмен өзі түгіл

Қалжыңы да сол жанның бөлек-ті елден.

Оған «жем» боп жас, кәрі, бала кетті.

Бір қызартып алмаса тыншымайтын

Бір мектепте істейтін Балабекті.

Міне сөйтіп, өтті жылдар, көп көктем,

Еркіндіктің соқты саумал самалы.

Бұл күндері өзіміздей боп кеткен

Бір – екі ұлт қалып қойған баяғы.
Қауынының татып көрдің бе дәмін,

Сағынам сол құмды ауылды қызыға...

...Қазақ қызбен отау құрған Федяның

Қазақшаға судай ұлы-қызы да.

Шақырды олар. Біз де тоқтап тұрмадық.

Дос боп кетті сөйтіп Маша, Федькалар.

Гүлзинаны тілі келмей «Гуля» қып,

Ал Сәулені «Света» деп кетті олар.

Сақтау үшін мектепте орыс класын,

Қазақтармен көбейтті ылғи қатарды.
Берекесін аз берген соң құм дала

Күші барлар басқа жаққа бет алды.

Бір – екі ұлт қалып қойды біржола

Бұл ауылдан артық таппай Отанды...

Жаттап өстік Абай, Пушкин жырларын.

Қазақ тілі шықса дағы күрмеле,

Жанашыр ек жейтін ана тіл қамын.

Тұншықса да кеуделерде көп арман,

Тигізе алған жоқ кесірін халыққа.

Қайта оралды діни наным жоғалған,

Зәулім мешіт қайта түсті қалыпқа.

Шырылдатар шағып ап Жораны да.

Сараң болсаң түбіңе жетіп тынар,

Адал болсаң қалмайды обалыңа.

Спортзалдың есігі ашық тұрса,

«Ашық сабақ» ол өтіп жатыр деп ұқ.
Болып кеткен менің де бір досымдай

Дончак жайлы хикая, міне, осындай.

Алған сайын есіңе езу талар

Тіл тигізсең – тұсалдың қапияда-ай...

Әзілдері жарасқан жездесі еді

Ауылкеңес басшысы Сәти ағай:

Төзіп тұрмас заңсыз бұлт төнсе көпке,

Құрып қалған халықсың»,-деп ренжіпті

Ұстаздарға бір күні сельсоветте.

Білсе, бәлкім, айтпас па еді бұлай қатты,

Өзгерерін уақыттың кім ойлапты.

Тарап кетіп сельсовет, Сәти ағай

Орналасты мектепке, бұл - айғақ-ты.
Қарсы алған құшағын жая бұған,

«Тісін қайрап» жүрген бе баяғыдан,

Әріптеске айналған жездесінің

Шалды Дончак ауызымен аяғынан:

Нарықпенен оятты ойымды ақ таң.

Заманыма мың шүкір,- депті Дончак,-

Ұлылығын ұстаздың мойындатқан.

Қарап қалдың мектептің астауына.

Үңіл енді, жездеке, тереңірек,

«Ұстаз – ұлы» деген сөз астарына!»

Құмды ауылда алыста өскен жоқ па еңіз?»-

Дегеніңді көзден ұқтым сұратпай,

Амалы не, өткенге көп өкпеміз...

Біздің буын бой көтерді орысша.

Жатқа сөйлеп орыс тілін мүдірмей,

Тегіс білу айналған шақ борышқа.

Мән берместей мәңгүрттенді ел әлемі.

Тек орыстар орналасқан бір кезде

«ГРП» деген бөлек көше бар еді.

Көрінетін бізге ол кезде бәрі орыс.

Ал әйтпесе сол көшеде тұратын

Орыс, неміс, украин, беларус.

Шүлдірлеген сөзінен не, кім ұқпақ.

Ойынына өңшең қара тәмпіштер

Қарайтынбыз сырттарынан қызықтап.

Лай көшсе де таудан тасып көшеді,

Қар көшсе де таудан асып көшеді.

Соның бәрі жаншып бірақ етекті,

Төмендегілер зардап шегеді деседі.
Жүз шайысып, құр жыртысқан бет анау,

Қайран сөз-ай – «Ашу-дұшпан, ақыл-дос».

Тізгіндей де білген дұрыс екен-ау,

Жібере салмай ыза-кектің атын бос.

Дауласқаннан басқа бізде бар ма ерік.

Төрден қарап мәз болыпты-ау Москва

Өзімізді-өзімізбен әуре қып...

* * *

Бастан кешкен оқиғаның не түрлі,

...Ал рабкооп қыз Нұрбикенің бүгінде

Бір кездегі қызба жігіт, елік қыз.

Ол кездегі жас мұғалім, алғашқы

«Жариялылық қарлығашы» едік біз...

Жауратқан шақ желтоқсанның ызғары.

Дүбірлеген Горбачевтің дәуірі

Құр уәдеге тойдырған шақ бізді әрі.

Мұғалімдер жарымаған ақшаға.

Жас жанұя мүшелері әлі жүр

Кіргізе алмай сәбиін бала бақшаға.

Ұстаздардың айтып тауысам күйін қай.

Шиеттей бала-шағасы бар Батырхан

Жұмыста жүр бір баспана бұйырмай.

Дүкенге кеп тұрушы еді ел демде.

Ұстаздарға жетпей қала беретін

Тауарды да теңдей етіп бөлгенде.

Иманы мен бетке жиып ұятын,

Біз сонда да зиялы едік, жүдә, тым.

Қанағатқа қарны тойған қашан да

Мүсәпір де мұғалімнен шығатын.
Батқанменен белден билік былыққа,

Ынтықпап ек түсіруге құрыққа.

Есесіне ел көңілін аулаймыз

Дүрілдетіп концерт қойып клубқа.

Азық етіп жанға ойын-күлкіні.

Сабақ өтіп, тыныш жүре берер ме ек,

Дүкенде жанжал болмағанда бір күні.

Келді ауыл тұрғындары сабыла,

Кезегімен алар жұрттың қажеті

Ұстаздарға жетпей қалды тағы да.

Жинап біздің бәрімізге ой салды:

«Ауызынан жырып бүкіл елдің, халыққа

Тиістіні төрт басшының қайсысы алды?

«Жариялылық жүріп жатыр» дегенмен,

Бай-кедейдің жағдайы жоқ теңелген.

Сельсовет пен директорда бар билік,

Рабкооп анау бар байлыққа кенелген.
Төрт түлікке толтырып алған қорасын

Директорға қайтіп қайғы жоласын,

Рабкооп қызға үй қып берген детсадты

Білесіңдер екеуінің арасын...

Қарап біттік жалтақ-жалтақ қабаққа.

Пайда тауып ел үстінен күн көрген

Төрт басшыны түсірейік тозаққа!»

Ереуілге шықты ұстаздар қолдасқан.

Талап етті төрт басшының кетуін

Жемқорлықпен жең ұшынан жалғасқан.

Москва да мән мен жайға қанықты.

Жұртқа жар сап жазды жаппай газеттер

Үшаралдық демократ халықты.

Ұстаздар көп-ті ұжымда ерлі-зайыпты,

Ұлағатты іске қарайтын бәрі байыпты,

Рыскүл мен Дончак, Әбсаттар менен Тоғызкүл,

Өмір-өзенде бір мінген ортақ қайықты.

Өзекті іске өз жігер күшін салды үйіп-

Мектептің бастауыш завучы Балабек Сәтбаев,

Завинтернаты Серікбай ағай Әбдиев

Русовед-спортшы Керімбиұлы Алтайда

Басқаға бар ед ұқсамайтын бір даралық.
Арынбекова Күләш әкпей бізге көп

Жанашыр болды біз басқан әрбір ізді елеп.

...Тым соза берсем қаламның ұшы қайырылар,

Айта берер ем әйтпесе бәрін тізбелеп.

Барлығы бірдей ұжымның болат құрышы.

Ал ортасында Ділдә әкпей – жанған шамшырақ,

Жүрегі, жаны, мектептің тұтас тынысы.

Тамсанамын Алматыға қарап мен,

Мәз болады ортасында Лора әкпем.

Сұрамаушы ем сөз кезегін қайда деп,

Өздеріңе қарай – қарай елжірей

Менен бүгін өлең туды ойда жоқ.
Қуанышта құдай қолдап осындай,

Соғылуда алақандар сатырлай.

Беу, Ерекем, қалай тұрсың ашылмай.

Жан жылуын құдалар да жолдасын.

Ақ түйенің ақтарылды қарыны,

Кел, билейік, құдашалар, қайдасың.

Ойға сыйсын бүкіл тілек, тост мәні.

Қыздырыңдар, кәне, тойды жақсылап,

Жібегім мен Мұратымның достары!


- 111 -


Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Қолтаңба орнына
( Ғазиз жан Ғабит ағаның жары

С ә у л е П ш а е в а ғ а )
“Ақын” болып жүрген менің бүгінгі

Адам түгіл “итке” бермен күнімді.

Айналамда жұрт көп, бірақ, жалғызбын,

Ұқтыра алмай жүрек дал-дұл тілінді.

Сүріндім де жығылдым сол жолда мың.

Қарапайым Сіздей ұстаз болғаным.

Терін төккен қажыр, қайрат-күшімен.

Бұл орайда Сіз де мендей жалғызсыз,

Сіздей ұстаз аз-танылған ісімен.

Жалындатып жаққан білім-алауды.

Білесіз бе, естіп қалай қуандым,

Сіз оқытад(ы) деген кезде баламды!

Кәсіпқой еді адам танитын сыралғы,

Жинады ылғи мектепке бейім, құмарды.

Әскерден келіп бос жүрген Нұрланды оқытып,

Тәртіпті, қатаң военрук етіп шығарды.
Салатын әнді тәжікше “Аспан” – “Осмон” деп,

Білімді физик досымыз Раев Басқанбек,

Сымбатты жары Мирамен бірге ұжымның

Абыройы үшін үлгілі үлес қосқан көп.

Сырласушы едім Бөпетаева Сәулемен.

Қалжыңқой – Кәден, күлдіргі – Ұран ағайсыз

Отырыс-кештер өтпеуші еді көлденең.

Делегат та осы ұжымнан шықты зиялы -

Ел мұңын бүгін мінберден жүрген жеткізіп,

Гүлмира әкпей – Естайбек ұстаз тұяғы.
Заңға да жетік, өрелі ойы жоғары,

Ұмытам қалай Шынәсілтегі Жораны…

Бақытты еді Бақытжан ағай Қаппаров-

Зере әкпей жары-химия пәні маманы.
- 141 –

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Эталон
(Ділдәкүл Қабылбековаға)
Өкінсең де екі келмейсің өмір-өзенге,

Шарлаймын ойды отырып қиял-дөненге.

Дәуірлеп еді Үшарал орта мектебі

Қабылбекова басқарып тұрған кезеңде.
Мұғалімдердің бірыңғай бөліп сағатын,

Көңіл мен күйін, қабағын ылғи бағатын,

Қайратты қыздың осы ұжымында сол жылдар

Кадрлар мықты іріктелінген болатын.

Сол ұстазды әлі өзіме ұлы санаймын.

Бұйрығын алып РайОНО – Шоңов ағайдың.

Жұмыстың мінсіз атқарылғанын аңсады ол.

Жалынды жігіт, әрі ақын Данияр Жаппаров

Қабылбекованың қолынан шыққан комсомол.

- 140 –

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Болашаққа бірге алып барасыз.

Бақыттысыз, Сәуле әкпей, өйткені,

Оқушы үшін Сіз әрқашан - дарасыз!

Өнегеңмен ізгі ілгері көш іргең.

Қолтаңбамды ғана сұрап едіңіз –

Тоқтата алмай қойдым жырды көсілген.

Сізді ойлап ем – жайнап кетті бар әлем!

Өмір неткен қымбат еді Сіз барда

Ғұмыр кешкен ғажап Ғабит ағамен!

Осы жұрт Көпжасарды біле ме екен?..

Шықса да қанша бұлбұл сахнаға

Әніңді Көпжасардай салар ма екен.
- 113 -

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Осы жұрт Көпжасарды бағалай ма,

Кетемін кейде осындай сараң ойға.

Шіркін – ай шартарапты кезсең дағы

Дәл ондай дара туған дарын қайда.
Тұлғалы нар еңселі кескін қандай,

Қазақпын деп мақтанып төсті ұрғандай.

Шырқаса құнарлы үнмен сырнайлатып,

Тоқтатпас құмарынан ешкім қанбай.

Таланты бар тыңдарман бас иетін.

Әуенді бір-ақ естіп қағып алар,

Көбеңнің ешкімде жоқ қасиеті.
Ғұмырдың көктемінен жазы басым,

Жеткізіп жүректерге базынасын,

Бір өзі ән мен жырдың қайнарындай,

Қастерлеп жүр халқының қазынасын.

Сабыр қып тізгін басын тарт, әуелі.

“Бастарыңа, байқа, құрық тасталды”,-

-Бұл ауылға біз күйеуге шықпаймыз,

Атамаңыз!- деп бес құрбым бас салды.
Осы автордың естілген жоқ тек үні...

Бәрінің де нық сияқты ед сенімі.

...Бұйрық деген қиын екен,

Бұл күнде,

Жан-жағынан жүректе жоқ бүгері,

Балдәуреннің жасыған ба жігері,

Балғындарды сапқа тізіп апарып,

Жинайтынбыз біз қырманнан жүгері.
Қыс жайлы да естеліктер көп менде,..

Құлпырушы ек, әсіресе, көктемде,

Оқушының қырға шығып гүл теріп,

Қызықтаймыз аунағанын көк белге.

Бір-бірінен жасырмайтын сыры бал.

Жүктеме де жеткілікті бөлінген,

Айлықты да алатынбыз қыруар.

Қаһарынан қалтыраған талайлар,

Қалдыкүл әкпей ұстаз еді ар ойлар,

Ақылдарын аямайтын біздерге

Завучтар да – Ілияс, Дихан ағайлар.
“Жігіт біткен жалақылы, олжалы

Қызды аңдиды, белгілі ғой ол жағы,

Алтауың да түбі ауылда қаласың”,-

Деп бір күні Рәзия әкпей болжады.

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Уәдеңді естігелі келем деген,

Елім де құлақ түріп елеңдеген.

Жазатын жан жарасын ән-жырымен,

Өсе ме нәр болмаса ағаш құмға.

Баяғы бұлақ көзі бітіп қалған

Қан жүгірт тамырына Таластың да.

Өнерін зерттеп арғы-бергіміздің,

Өткенді құрсаулаған сеңді бұзғын.

Толғанып толқын судай төгілемін.

Асылдың сынығындай арданың- бір

тұяғы Жарқынбектің өзің едің

Сыпайы, сынық мінез, сырбаз адам.

Ренжіткен екен інім бекер мүлде,

Дәруін таба алам ба жырдан оған.

Бағалар бауыр бар ма барға құнды,

Опынып абыройдан жұрдай інім,

Отырмын енді тістеп бармағымды.

Түсінер деп ойлаймын екеуіңіз,

Көрсетіп азаматтық айдынында

Желкенін адамдықтың көтеріңіз.

Қор болып төккен тер мен есіл еңбек,

Ақ қанат жырды ұшырдым сіздерге мен,

Көңілдің кірін қайтсем кетірем деп.

Мұраттарға жету болып басты арман,

Әлі есімде, Қызыләуітте қазіргі

Ең алғашқы еңбек жолым басталған.

Осы жолды таңдағанбыз жалпы біз,

Оқу орнын оралғанда тәмам қып,

Біз секілді мұғалімде болатын

Тәжірибесіз талапқа тән балаңдық.

Шаршамаушы ек, үлгілі едік, елеулі ек.

Обалы не, бетімізден қақпайтын

Директорымыз Есдәулетов Төлеубек.

Жететіндей қол созушы ек біз де Айға.

Шәкірттермен сабақтан соң, түс қайта,

Науқандатып жүруші едік күзгі айда.

Құнар сөзді ой құндағы-

Сенен туар көркем үн,

Ақиқаттың айдындағы

көтер биік желкенін!

Сен жинайсың жылдар жүгін,

Сен жазасың тарихты,

Келешекке Сен айтасың

шежіресін өлкенің!

Орны бөлек ардақ тұлға

жиі ауызға аламын.

Ұжым көшін алға бастап

досым-Дүйсен журналист,

Жолмен жалғап келе жатыр

редактордың бағанын!

көптің қозғар қажетін,

Сенің халқың алдындағы

ар-ожданың таза етін,

Төрден орын ала бергін

осы арлы қалпыңда,

Құтты болсын мерейтойың,

сүйікті менің газетім!

Тағы да туды арзан қалпында өлең.

Шаң басып жатқан қайран қолжазбамның

Белгісіз бітетіні арты немен...

Кім жатыр жырларымнан дерек біліп.

Қамбаға құйылған дән көгермей ме

Кезінде жаратпаса керек қылып.

Мен үшін жырсыз дүние – түрме, мүлде.

Айналмай аруаққа еленбейтін ,

Жазығым - әзір тірі жүргенім бе.

Ақ қарда бүршік жарып тұрған гүл ем.

Ақынды ұғар көңіл-аспаныңа

Ұшырдым үшбу-құсты жырдан кілең.

Келгем жоқ есігіңді қағайын деп.

Жай ғана жаза салдым

Үміт қыздың

Есіңе

Бар екенін салайын деп.

Жақсы аты шықпас ердің ел бөгесе.

Жазбаушы ем жырды ешқашан тапсырыспен,

Түйткілді түкпірдегі тербемесе.

Көңілдің сүртіп көзін тозаңының,

Сіз жайлы шыққан газет мақаласы

Мендегі мөлдір етті муза мұңын.

Ескеріп жатыр елеп, қарашы, елің.

Кемінде бір кітапқа жүк болардай

Көргенің жетеді екен, Аға, сенің.

Өмірдің көші жүйрік өйткені.

Тәлімін тал бойыңа таңып кеткен

Әжеңіз – Шер-ағаңның кейіпкері.
Түбіңнің тереңінде мәнді гәп бар,

Төрттарап басып түгел жолды қатпар,

Тарихта қалған таныс іздерімен,

Әкеңіз әзиз жанды Әбдіғаппар.
- 118 -

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Қуана қауышып таң нұрымен

Тобамен өткізер бар күнін ел.

... Құдайым сақтасын сендейлерден

Адамның ойнаған тағдырымен!


«Талас тынысына»
Бапкері өзің бар дарынның

елге еткен ұлы ісі,

Жүріп өткен жолдар үлгің-

батысы да шығысы.

Жетпіс бес жыл артқа тастап

жеттің жақсы күндерге,

Бет-бейнесі ауданымның

«Таласымның тынысы»!

елшісі де бір өзің,

Жанға мөлдір тамшы ұсына

шуақ шашқан Күн едің.

Сілкіп ақыл, күш, жігерді,

кеуде көзін оятып,

Салып қауым талқысына

нұрландырдың жүрегін.

Мойныңа артатын жүгі мықты

Ата Заң – ар жолы ұғынықты.

Өз құқын бұзылған қорғау үшін

Жұбайлар сотқа кеп жүгініпті.
Бар жиған жоғалтып беделіңді

Құлдырап осынша не көрінді.

Судья алдында тұрсың енді

Күмілжіп білдірмей не деріңді.

Алынды бетіңнен «қара маскаң»,

Жауапқа тартылар болған соң,

Қызметтен басыңды ала қаштың.

Шенеунік күні үшін безер кімнен,

Дақ түспей құтылдың құжатыңа

Өтініш жазған соң өз еркіңмен.

Лауазым қақпасын ашты алдағы.

Қисайған жерің жоқ. Мансабыңның

Күтіп тұр кезекті баспалдағы.

Қаныңмен таза сақтап Қален тегін,

Кен қазған Қаратауға бар еңбегің.

Жігітке жеті өнердің аз боларын

Өзің де дәл үлгіңмен дәлелдедің.
Білімнің пейіл қойып көп күшіне,

Ұрпағың тәнті болған текті ісіңе.

Жолдаймын жырмен, Жәке, сәлемімді,

Жеткенің құтты болсын жетпісіңе!

Ақындар, ойынды шын сөз етерміз,

Тайсалмай жыр-өткелден тез өтерміз.

Тығыны бір атылса тоқтамайтын

Адуын Әмзеевтің өзі екенбіз.


- 119 -

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Сыртынан бұл кісіні күнде айтамыз,

Айтпасақ Әмзеевті кімді айтамыз.

Іштегі ақтарайық бар қыжылды,

Біздерге бола бермес бұндай “шанс”.

Жақсыға жала жабу қиын боп тұр,

Жамандау одан асқан түйін боп тұр.

Тыңдасаң бүгін біздің сөзімізді,

Жырымыз бүкіл елге тарап жатыр.

Қақпанға түсірмесе қара да тұр!

Қақпанға түсірмесе қара да тұр,

Айтам деп ашып алдық араны ақыр.

Ағайын, байқайсың ба, Әмзеевтің

Бұзылып сұлу реңі бара жатыр.

Тілімнің бар уытын төгем еркін.

Тойдан соң олай-былай болып кетсек,

Халайық, Әмзеевтен көре бергін!

Бастық боп жүргенсің бұрын қайтіп,

Бармапты заң иісі мұрынға түк,

Жақпаған бір үйден екі адамды

Жұмыстан шығардың шырылдатып.
Жақпаса шығарып жібере салған

Жұбайлар болатын ол екі адам.

Батырып тісіңді байғұстарға

Ойланбай жасадың неге қадам.

Бүкіл ел енді оған бас қатырды.

Босаған орынға адамдар ап,

Көрсетіп қойдың тез мақсатыңды.

Тойдырып тоңмойынды сынайды аштық.

Қойыпты су бүркіп қолтығыңа

Жең ұшын жалғаған сыбайластық.

Қой деді тоқтатып қанша адам,

Еріксең екі асап жеп қоятын

Дойбының тасы емес заң саған.

Ешкімді де санамаймын кінәлі,

Сарқылмаса болды өмір бұлағы.

Мен – кемтармын, өзімді - өзім жұбатам,

Бұл – Алланың маған берген сынағы.
Өмір сүрме, сүре алмасаң мандытып,

Жұбанамын алдан арай таң күтіп.

Әкем тастап кеткен мені туғанда,

Анам қалды құшақтап мені қан жұтып.

Жөн болар ма өзімді-өзім қинасам.

Қарашы, анау бала жүгіріп барады,

Шіркін мен де зуласам ғой, зуласам!

Ей, жарандар, зейін салып қараңдар,

Бұл жалғанның білу үшін қадірін,

Кемтарларға қол созыңдар, Адамдар!

Біледі ел Әмзеевтің актерлігін.

Жақсы ісін тізіп жатпай,бірақ, оның

Айтамын дәл бүгінгі нақты ерлігін.

Мақтауды естіп жүр ғой тойында әркім.

Даттатып өз көзінше, Әлекеңдей

Бетіне басқан мінді мойындар кім.

Қайсың бар шыдайтұғын осындайға,

Қайсың бар байлай алар басын дауға?!!

Қасқайып қабырғасы қайыспайтын

Қайсың бар, айналса егер досың жауға?!!

Жүзі-жаз, көңілі-күн, жаны- көктем!

Тасқын сөзге төтеп берер Әмзеевтей

Қайсың бар қайсарлықты қару еткен!

Назарын бізге елдің бір аударды.

Асқақтап Абылайдай Әмзеев тұр-

Сөйлетіп біздей Бұхар жырауларды !

Танылып үлгеріп ең мәрт ісіңмен!

Көпшілік қошеметпен қолын соқса,

Жырымды жетті дей бер алғысыммен!

Пана тұтып жүргенімді сыртыңнан

Басқаларға білдіртпеймін десем де,

Құрғақ сөзге құлақ түріп ұмтылған

Қалай қақпақ бола аласың осы елге.
Ел де біздің қызық халық, бір түрлі,

Соза алмайды қолын – кетсең сүрініп,

Төзе алмайды – көрсе таза күлкіңді,

Көзі алдайды – үңілмесең ұғынып.

Алтын балық қауып жүрген қармағы,

Сау адамның бар ма басқа арманы.

Аяқ-қолың болса егер аман-сау,

Сол емес пе тіршіліктің бар мәні.
Тағдырына мойынсұнған, бағынған

Анам байғұс кете алмайды жанымнан.

Жасыл бақтан жұпар ауа жұтады

Жансыз тәнім қоларбаға таңылған.

Дәметемін қол ұсынар ма екен деп.

Ұмытамын бір сәт дертті іштегі,

Қиялдаймын қайтсем жүріп кетем деп.

Өңменімнен өтіп барад жанары.

Ол қараған сайын маған мүсіркей,

Қан жылайды жас жүрегім жаралы...

Мүгедекпін, мен – кемтармын өйткені.

Барлығы да бір Алланың қолында,

Көрмесе екен, бірақ, қоғам шет мені.

Екеуіңнің ойсырап тұр орының,

Алдарыңнан жарылқасын бір Алла,

Ашық болсын есігі жұмақ төрінің!
Бір сәт екен жалған дүние қас-қағым...

Сезесің бе жұртыңның бас қосқанын?!.

Немереңнің қылығына тәубе қып,

Дұға оқып, қол жаяды достарың!..

Күліп кетіп барады әне, біреулер.

Тіршіліктің үлбіреген пердесін

Түріп кетіп барады әне, біреулер»

Бар мүшесі сау адамды күндемен.

Сау адамның бар ма екен арманы,

Оранудан басқа үлде-бүлдемен.

Жабырқасаң – аяп жылы сөздерін,

Жатырқасаң – таяп келіп тосырқар.

Жалған пейіл жан-жағымнан сезгенім –

Сағынбайды баяғыдай дос іңкәр.
Сағалайтын сана келіп сандырақ,

Жағалайтын заман қазір жақынын.

Бола ма айқын адаспайтын жол, бірақ,

Бара алмайтын – жетпесе егер ақылың.

Бас пана боп “қалың шатыр” тұрғанда.

Тек мен ғана төбемді ашық қалдырам,

Таудан биік ақ Аспаным, былғанба!

Арқа сүйер аз болған соң туғаным.

Бір туса да бір-біріне жат қандай

Көздегендер жеке бастың қу қамын.

Босап қалса – азу тіс те қауқарсыз.

Шенеуніктің шекпенін құр сүйретер

Шенділерді шалғайдан-ақ байқарсыз.

Мәз боп Сізге жүрмін, кіріп түр-реңім,

Ұстаған соң үлкен есік тұтқасын.

Шын жүректен, әйтеуір, бар тілерім –

Ағама – дақ, жағама – кір жұқпасын!
Тағдырымды жатпасам да тапсырып,

Бауырға тән ағылды ой бұрқағы.

Жаныңа ылғи жолдас болсын жақсы үміт,

Рухы биік Рысбек бабам ұрпағы!

Көрсетті көзге жанымды.

Дедектей іздеп жүгірдім

Тіс дәрігері Жаңылды.

Жатқанда жақсы іс бүр жарып,

Жасап ең талай мырзалық,

Жіберерсіз деп сенемін,

Бір жыл өтті сенсіз өмір сүргелі.

Пышақ көрген мықты екен жүрегі

Қобыландының жүргенмен құр сүлдері.
Сол жарыңның қас-қабағын бағып ең,

Жан-жағыңа мінезіңмен жағып ең.

Мәңгі өлместей өмір сүрген жарқылдап

Сен біз үшін сары алтындай Сағым ең.

Кеттің бірге Шалқар жақұт-баламен.

Еске алғанда көзімізге жас алып,

Сендерді іздеп мұңаяды бар әлем.

Айырар оң мен сол ма екен,

Болмапты басқа ой бөтен.

Сол мәселенің бір ұшы

Алшаңдап басар жол таңдап,

Баяғы кез жоқ... Аң-таң қап,..

Сіз жақтан келер көмекті

Күтіп жүр Аман жаутаңдап...
Жұмыстан тапқан бар емін,

Түсінер кім бар әлемін,

Жабырқау жанды досымның

Жеткіздім жырмен сәлемін.

Үмітін бірден үзбесін,

Мүсәпір жанға қол созу

Әбеке, Сіз бен бізге – сын!
Төрінде қалар тарихтың,

Қалаулысы едің халықтың,

Азамат тұлға атанған

Бейнеңді тағы танытқын!

Түскенмен заман қалыпқа

Асығыс, уақыт қауыртта,

Тірлікке жүрген сүрініп

Пендеңді, Аллам, ауыртпа!
Денсаулыққа не жетсін,

Ширақсың, шатсың, өжетсің.

Гүлісің көпшіл ортаның,

Ауырсаң – кімге қажетсің.

Ішіңе жұқпай ішкенің,

Кеуліңді ешкім сұрамай,

Мүсәпір халге түскенің.

Талақ қылардай өмірді,

Безектеп жатып бүк түсіп,

Қоярсың қазып көріңді...

Тұрған тұрысым құрысын.

Даярлай берді жұмысын.

Дәрі иісі алып күшімді,

Үрейімді тез ұшырды,

Шалқая берген кресло

Басып тастады мысымды.
“Жаңалық не бар?”-деп еппен,

Сұраған болды деректен,

Құп-қу боп кетсем керек мен.

Әкетті жүйрік ой қандай.

Лып ете қалды байқалмай.

Тұқымы ем аңғал халықтың,

Алысқа кетіп қалыппын...

Қас-қағым сәтте тісімнен

Құтылғанымды жаңа ұқтым.

Шынымен ұшып кетпепті.

Орнына түсіп көңілім,

Өмірді сүргім кеп кетті!

Жынысым нәзік болса да,

Орным бар еді ортада,

Түсіністікпен қарарсыз

Өзіңе салған қолқама.
...Тұншығып кеуде толы арман

Кесілген шақта жол алдан,

Қауіпті дертпен күресіп,

Қоғамға қайта оралған,

Қызмет беріп Әкім де

Ісіне ақ жол тіледі.
Құлшынған көңіл Айға ұшты,

Алып та жатыр алғысты.

Енді бір нәрсе бітпей қап,

Қысып тұр Аман байғұсты.

Қоймақшы болған дайындап,

«Авангард» кинотеатрының

Жылуын жүр ол уайымдап.

Жыр болып жатқан қайта құру елде бел алып,

Егін де екті мектептер бір-бір жер алып,

Тастамаушы еді талабын Ділдә әкпейдің

Үлгілі совхоз басшысы Мақсұт Жалалов.
Табуға жолын жүретін дәйім тырысып,

Кішісін тыңдап, үлкенімен де ұғысып,

Селолық партком Үсейін ағай Жүнісов.

Жүгенсіздерді жүгендеп еді қанша рет,

Аязда суық қарлы су кешті бүрсеңдеп,

Еске алады әлі қаршадай қыздың ерлігін,

Ардагер қазір Жамансариев Сәрсенбек.

Нәзіктің бірі ер жүгін тартқан Таластан,

Қазақтың қайсар қара қызымен ауданның

Мен деген тіпті басшылары да санасқан

Қаһарлы еді – мінезі қатал даладай,

Мейірлі еді – бар елге қамқор анадай,

Қатысушы еді мен дайындайтын концертке –

Қарапайым ед сонысына қарамай.
Үлгісі еді үлкен-кіші, ұл-қыздың,

Қырымыз көп сан-салалы бір біздің,

Өнерпаздар байқауында аудандық,

Тіккізіп көйлек, талай хорға тұрғыздым.

Қамықсақ та – қамшылап ұятпен жерлейтін,

Ол басқарған Үшарал орта мектебі-

Бірінші орынды басқаларға бермейтін.

Жылдармен қанша керуен көшті, су ақты.

…Жаныма ыстық ұясын салған сол ұстаз,

Мектептің мәңгі эталоны сияқты!

Үшбу хат...............................................................................117-бет

Білікті маман (Ж.Қаленовке)..............................................118-бет

Айтыскерлік арнау. (Ә.Әмзеевке)......................................119-бет

Асқар Алшынбекұлына.......................................................122-бет

Тіс дәрігері (Ж.Әлменоваға)…...........................................124-бет

Жұмаділев Әбдірахым мырзаға..........................................127-бет

Екеуіңнің ойсырап тұр орының.........................................129-бет

Бұл жалғанның біліңдерші қадірін.....................................130-бет

Біреуге..................................................................................133-бет

«Талас тынысына»...............................................................135-бет

Бұйрық.................................................................................137-бет

Эталон (Д.Қабылбековаға).................................................140-бет

Достық күнтізбесі...............................................................145-бет

Аңсар....................................................................................149-бет

Кімге барам.........................................................................152-бет

«64 – тер».............................................................................153-бет

Өлеңмен күмбез орнаттым (элегиялық поэма)................155-бет

Дұшпаныма достық тілек.................................................................58-бет

«Өз ойымдағыдай өтпесе бұл күн...»...............................................60-бет

«Қор болды жаным ақымақтарға.....................................................61-бет

«Мінеки, аға, менің мөп-мөлдір...»..................................................62-бет

« Бұл төнді бүгін қарабастырып...»..................................................63-бет

«Амандық-саулық сұрасқандарға...»...............................................64-бет

«Тағы да жауды қар қалың кеше...».................................................66-бет

«Тағы да мұңға оранды жырым...»...................................................68-бет

«Атуда солай арай таңдарым...».......................................................69-бет

Күз......................................................................................................71-бет

Махаббатпен мәнді ғұмыр мәңгілік................................................72-бет

Бұл кезде............................................................................................76-бет

Бүгін...................................................................................................77-бет

Сап,сап...............................................................................................78-бет

Мен мезгілдің тұсаулы тұтқынымын..............................................80-бет

«Жас емеспіз қазір біз...»..................................................................82-бет

Қ.Бегмановқа.....................................................................................84-бет

Сен мені сағынбайсың ба?...............................................................85-бет

Ақ қанат көбелек аппақ қар.............................................................86-бет

Біздің жақтың күні көркем............................................................89-бет

Шенеунік..........................................................................................91-бет

Елеукеннің түйелері........................................................................93-бет

«Дончак айтқан»..............................................................................94-бет

«Ашу-дұшпан, ақыл-дос»...............................................................97-бет

«Орысша мен қазақша»..................................................................101-бет

Көк байраққа көп сауда.................................................................104-бет

Гипертония (А.Оразымбетовке)....................................................107-бет

«Император» мейрамханасында....................................................110-бет

Қолтаңба орнына. (С.Пшаеваға)....................................................112-бет

Бір өзі ән мен жырдың қайнарындай (К.Арынұлына)................113-бет Иілу (Ж.Жарқынбековаға).............................................................116-бет

Досы аздың кем пиғылын жақтар кім.

Қаз-қалпында сақтап санаң,

Айналар

Достармен бас қосқан күн.

Бауыр санар туған-туыс, әулетін.

Сағынышпен парақтаймын кейде мен

Достар жазған күнтізбенің әр бетін.

Сол дәстүрден жоқпыз әлі қол үзген.

Әсіресе,

Шуға барған қыдырып,

Күндерді айтсай,

РАФ-икпен.., не пойызбен...
Көргің келсе мейман болып бар, көргін.

Қонақжайлық “сіз бен бізі”- көркі елдің.

Думандатып барып қайтар жыл сайын

Бізге ортақ қайынжұрты Шәмкеннің.

Ол Бақыттың ата-анасы, тақ тұрар,

Ондай жандар кездессе де аз, сірә.

Дастарқаны кең, қолдары тым ашық,

Шапан жауып, ат мінгізер астыңа!
Әке көріп Болатқали ағаны,

Апалаймыз Жұлдызайдай ананы,

Бізді де өз баласындай көреді,

Көтереді төбесінен жоғары.

Қабыл болып қалуы да мүмкін, ә.

Алла берсе, үйленуі керек-ті

Көп күттірген кенже Дәулет-Дуклә.

Шудан қолын бұлғап аппақ тағы үміт,

Той болады деген хабар жеткенде,

Қуандық-ай жүрегіміз жарылып.

Төрт көзіміз түгелміз бе осы, біз.

Дайындалып жатқан жолға

Кенеттен

Туған жер жырым да-сен,сырым да-сен...................................5-бет

Ұйқыашар сөз..............................................................................6-бет

Жақын да алыс.............................................................................9-бет

Массаж........................................................................................11-бет

Қаратауға көшерде.....................................................................12-бет

Тәуелсіздік үні............................................................................15-бет

Үшаралым менің.........................................................................18-бет

Ұлбике ескерткіші алдында.......................................................20-бет

Қаратау-құт қазығым.................................................................21-бет

Майдангерге мінәжәт................................................................23-бет

Құса..............................................................................................25-бет

Ұлға тілек....................................................................................26-бет

Қайрау..........................................................................................28-бет

Қазақ тілі.....................................................................................30-бет

Кел, наурызым!...........................................................................32-бет

Жаңа жыл. Дала жыр. Ана жыр.................................................34-бет

Немере назы................................................................................36-бет

Тойбастар.....................................................................................37-бет

Боталарым....................................................................................38-бет

Қыз ұзату......................................................................................39-бет

Кел, Сәби жыл.............................................................................40-бет

Сары қыз......................................................................................42-бет

Толғақ...........................................................................................43-бет

Аттандыру.............................................................................46-бет

ІІ-бөлім. «ТЕРБЕТІП ЖЫРМЕН СЕНІ».....................49-бет

Әйелдік ақын жүрек...................................................................50-бет

Он жеті жас..................................................................................51-бет

Музаны жоқтау немесе Мұқағали рухына мұң шағу..............53-бет

Тоғышарлардан С.Томановша түңілу.......................................57-бет.
Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Шыраймен шуақтай таралдың,

Аймарал десе – Ай, Маралым !

Арманын әлдилеп Анамның,

Бірге айт бақытты жар әнін.
Көз көрген қарттар кеп дұға қып,

Күрсініп еске алар Енеңді...

Оянам таңертең қуанып,

Түнімен жыламайм... Мен енді.

Шығамыз деп Шуға жүр ек қиялдай,

Бір тарының қауызына сиярдай

Жүдеп қалған жарын күтіп

Қасында

Қала берді Сағым бізді қия алмай.

Дегеніне көндіреді уақыт.

Тұнжыраған екеуіне Әбекең

Тілек айтты бәрімізді жұбатып:

Біздерді алда көп қуаныш тосады,

Тек болайық тірі!

Әттең, жоқ бірақ,

Ортамызда Ғалияның Досаны...
Қалғанымыз болайықшы енді аман,..

Ауру деген әлек екен ең жаман.

Тойда да бір, ойда да бір жүретін

Жұптарымыз жазылмасын,-деді Аман.

Жадыратты.Кірбің көңіл тарады.

Асыл жардың қадірін білер кім қанша,

Жұп жақсы ғой жалғыз сауық құрғанша.

Тобымызға соңғы келіп қосылған

Құп жарасқан Мұрат пенен Нұрғайша.
Әр жанардан сыр оқитын қашан да,

Менің миым жырға мәрмар қашауда.

Ал Ерболым бар шабытын шақырып

Келе жатыр асабалық жасауға.
Жолы үлкен, ешкімнің жоқ таласы,

Төлен аға Розаның бар панасы.

“Жұбайлардың жырын” шертіп гитармен

Әнге салды Мәдинаның Анасы.
Қиял-құсым шарлап кеткен мың түрлі

Ой әлемін серпіп,

Бір сәт,.. іркілді.

Марқұм жарын еске алды ма, кім білсін,

Билейік бір табанымыз ойыла!

Күл,

Жымый, кәне,

Мойыма!

- 148 -
Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ
- - 8 - -
Расы ма, тағдырдың ойыны ма,

Боркемік менен бір күйді іздеп,

Қасірет қамытын мойыныма

Тізесін батырып кигізбек.

Бойға күш қонғандай серпілдім:

Сарғайған санамның шыңында

Анашым, жол сілтеп Сен тұрдың !

Көндігіп бәріне бас ұрған,

Көрмейсің жасымды енді, Елім,

Кірбіңді қабаққа жасырғам.

Жырымнан жауын боп шашылған,

Желегің қуарып солмасын,

Шөліңді бас оқып, Асыл жан !

Жаныма мен дәру таба алдым.

Келінді болды да босаға,

Ақ сүті ақталды Анамның.

Қос бірдей інімнің жарлары -

Тату бол, абысын-ажындар,

Әкпеңнің көп емес талабы:

Күйеудің көңілін табыңдар !
Күйеудің көтеріп мерейін,

Ақылмен асыл жар болыңдар.

Осыдан артық мен не дейін,

Көмкеріп гүл жатсын жолыңда әр !

Сыйласқан жақсы ғой еркін кеп,

Сүйіктім – Ерболдай еріммен

Тұрайын енді мен төркіндеп.

Аман бол, ел – жұртым, айналам !

Бақытты бол, інім – Арманым,

Бақты бол, келінім – Аймарал !

Сеніммен үлгі бол еліме.

Үбірлі – шүбірлі боп бәрің,

Шығыңдар болашақ төріне !

Бар елім.

Ауады да тұрады аңсарым,

Жете алмай,

Талай,

Ауылға деген сағыныштан ауырған едім.
Ауады да тұрады сенің де аңсарың елге.

Аңсаумен қанша ай өткен,

Қанша күн өлген.

Ақкөлден ассаң,

Тиіп тұр-

Бірақ,

Шаршадым мен де...

Жаным-ау!

Не болды бізге.

Соңғы рет жазда барып па ек,

Жоқ, әлде, күз бе?!.
- 149 -

Үміт Битенова. КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІ

Қыр асып кетіп, төбеден қызықтап қарар,

Тас жолым қайда,

Жайтабан жоғалды із де...

Көміппіз жастық-бұлақтың жылдармен көзін.

Кімнен сұраймыз?-

Жидемен бірге бүр ашқан гүлдәурен сезім.

Айлы түн қайда?-

Жұлдыздар жүзген нұрлана.

Мектепке қарай бара жатқан екі аяқ жолмен,

Бізге ұқсайды екен,

Әне бір қыз бен ұл бала...

Жүргесін тойда.

“Ереке, еске алайық, бірге осындайда”.

Ауылға бармай бәрібір басылмас мауқым,

Құлын мен тайдай тебіскен құрдасым қайда?

Анашым, өзіңе арнадым.

Қуат қып сабыр мен төзімді

Тағдырдың көтердім салмағын.

Уайымдап шығушы ем түнімен,

Жарқ етіп жанды да бір жарық

Ұлыстың ұштасты күнімен.

Теңелді оңым да, солым да.

Келінім жарасып бүгін күн

Әне отыр - Өзіңнің орныңда.

Ұзақтан сүйіндір алда күн !

Аттадым қырықтың қырқасын,

Бір басы екеу боп Арманым !

Ананың қабыл қып тілегін,

Мұраттай інім тұр жанымда

Қолтықтап сүйгені - Жібегін.

Айналам – тастай қараңғы...

Жұбатты Енем бауырына басып,

Жоқтатпаймын деп Анаңды.

Аңырап қалған қос жетімегің

Бейнеңді қалай ұмытар.

Қаңырап қалды-ау,

Өшсе тілегің,

Бұл үйді қалай жылытам.
Кептеліп өксік тамағыма кеп,

Запыран тұрды бір ащы.

Ажалдың салған қармағын әкеп

Қарғасам ба екен врачты.

Диагнозды дұрыс қоймаған.

Пышағын қайрап жалаңдап отыр,

Ақ желеңділер – оңбаған”.

Осылай, Анам, мен кейде.

...Дәл бұлай, бәлкім, құсаланбас па ем

Өз ажалыңнан өлгенде...

Қырыққа келмей жатып-ақ қартайып кеттік...

Ортамыз сиреп оған да ортайып жеттік...

Көңілін сұрап Сембектің,

Ішейік,

Уайымменен қашан да бірге ме адам,

Деген күмән келеді күнде маған.

Барғым келіп тұрғанмен туған жерге

Ешкімім жоқ күтетін, кімге барам.
Әлдеқашан айналған үйіндіге

Тек түсімде көремін үйімді де.

Еске түсіп бақилық болған анам,

Өксік тірер тамақты түйілдіре.

Құшақ жайып щақырар кім бар мені.

Арпалысып арақпен жүрген жездем

Ауыл жайлы жырымды тыңдар ма еді.

Жолдап жүрем жұртыма тілек кемел.

Кездесуге менімен асықпайды

Күнделікті күйбеңмен күнелткен ел.

Пұлданбауды мен әсте мақұл көрем,

Жалтақтаған бас шұлғып жоғарыға

Жұмысбасты жұбатпас әкімді өлең.

Қала берген қараша үйде бір өзі

Анамыздың тілініпті – ау жүрегі...

Бізді қойшы, қызды қойшы,

Жігіт боп

Анасына қарамаған кім өзі.

Жас жесірдің мұңын қайсысы жүрді елеп,

Сол Шешенің арқасында, Құдай-ау,

Жетімдіктің тақсіретін білмеп ек...

Жалын жұтып, өртенсең де отты асап,

Енді өткен оралмайды, тоқта, сап...

Тірісінде білмеген соң қадірін,

“Жау кеткен соң қылышыңды тасқа шап !”

Кеш түсінді, қарсы келер бар ма әлім.

Кешір, Анам, қолдан келер қайран жоқ,

Балаларың тістеп отыр бармағын.

-Баяғыдан неге жүрсің үйленбей?!. ”

...

...Түсім екен...

Көкірегіме көп нәрсені түйгендей...

Берген ғой, шүкір, жарыма Құдайым ес,

Көңілім тоқ, үй-жай анау.

...Бәрібір өзің бардағыдай емес,

Анам – оу,

Ісім шалалау...

Ұясының биік салып шоқтығын,

Өне бойы өнегелі күй кешкен,

Ортамызда жан Анамыз жоқ бүгін.

Сағат тілі сырғанайды қиналып.

Әншейінде аз едік қой, бауырлар,

Бүгін неге үйге осы сыймадық.

Бағзы күндей бәріңді іздеп жүрер ме еді,

Отыратын Анамыз жоқ ортада

Дүниенің төрт бұрышын түгелдеп.

Балалықтан кетіппіз көп алыстап.

Қала берген қараша үйде Жан Ана

Бәрімізді бір Аллаға табыстап.

Торығасың алдыңнан тоспағанға,

Қарсы алатын қалған жоқ достар онда.

Дос-жаранның барлығы қалалық боп,

Бас қосатын болған тек ресторанда.
Бейімделу заманға қиын ба екен,

Бір қарасаң осы да тиімді екен.

Сабылысқан сол көптің дүрмегінде

Сағыныштан жалғыздық күйін кешем...

“Алпыс төрттер”
Бірге өскен барлығы бір туғалы,

Бөлінбеген бірге арман қуғалы,

Жұп жазбаған отбастарын құрғалы,

Естіп пе еңіз “64 - тер” туралы?

Қамықса ел – бірге көзін сулады.

Бір ауылдан түлеп ұшқан түлектер –

Білесіз бе “64 - тер” туралы?

Ұйымшылдық танытты олар үлгілі,

Қамқорлығын аямайтын ешкімнен

Ел ауызында “64 - тің” бірлігі.

“64 - тер” ...64 – те туғандар,

Олар жүрген жер сауық, ән, думандар.

Алдындағы ағалардан үйреніп,

Артындағы інінің белін буғандар.
“64 - тер” - кластастар бір жылғы,

Жаттап өскен Отан жайлы бір жырды,

Достық деген ұлы ұғымды қастерлеп,

Қызғаншақтық, қаскөйлікке қынжылды.

Іргетасы, тұтқасы һәм шегесі.

Ұрпаққа да жұқсын осы дәстүрің,

Тілім тасқа! Көз тимесін тек осы!..

Аяқтан шалып осы – мін,

Қанша рет, Анам, жасыдым.

Жетіліп қап еді енді-енді

Соңымнан ерген қос інім.
Қамкөңіл ойда көп қылау,

Анашым, асыл тектім – ау,

Сол үміт еткен қос ұлдың

Қызығын көрмей кеттің-ау...

Туған күн қалды еленбей.

Тұсаулап тағдыр еркін шақтарды

Тастады “ес жи” дегендей.

Шырағын жағам қырық күн.

Есейтіп кеттің. Қырыққа жаңа

Толғанымды да ұмыттым...

Қайғырудамын.(Туған күнің не...)

Үңірейіп қалды орының.

Қайғының дәмін туған інім мен

Татуда әкпем де – момының.

ИғдиҺатын махкамлеумен иманның

Мәужітіне бар діліммен иландым;

Қидым сені қара жердің қойнына,

Қарғыс атсын жүзімді жас жуған күн...
- - 3 - -
“Хош, ардақты, аяулы Ана,

Алла жар боп,

Жарылқасын алдыңнан !..

Ұмытылады қалай ғана

Үлгі-өнегең ұрпағыңа қалдырған.
Жүзің қалды жадымызда өшпейтін,

Ізің қалды өркен жайып көктейтін.”

Тағдырға қарсы тұрмақ кім...

Басыңа қойып құлпытас,

Өлеңмен күмбез орнаттым.

Айнала жұртқа бұл мәлім,

“Жіңішке , бірақ, қыз жолы”,

Амал не, ұл боп тумадым.

( Таныстармен диалог )

Жай-жапсарын жағдайымның сұрама,

Саған ашып айтпаспын мен сірә да.

Ойнамайды тоқ баламен аш бала,

Біреу мұңын біреу терең ұға ма...

Кездерімде сүрініп не құлаған,

Жанға жылы сөздерімен дем беріп

Буынымды бекітуші еді бір Адам.

Сұлу өмір сүруге әзер шыдаған

Жырым-жырым көңілімнің жыртығын

Жамап-жасқап беруші еді бір Адам.

Төзімге де үйреніп ем бір Одан,

Жоқ пен барға қанағат та қыла алам.

Рухқа айналып кете барды, қайтейін,

Жебеушім де, демеушім де бір – Анам !..
Көз жасымды көл қылсам да жоқ енді Ол,

Көлді сарқып, шөл қылсам да жоқ енді Ол.

Өзін жоқтап жылап жатып жазылған

Енді, Есіл, естімейді өлеңді – Ол...

Артыңа қайырылмадың.

...Ұқты ұлдарым нағашы апасынан

Мәңгіге айырылғанын.

Қосылды уайымға – мұң.

Бес-ақ күндік фәнидің жалғандығын

Бүгін-ақ мойындадым.

Тұтқиыл, тосын өлім.

(Төркініне телмірген хош, Қыз, енді)

Дүние-ай, осы ма едің...

Жадымдағы жарық сәулем, неге өштің.

Менен биік, менен де зор көп шығар,

Менен мұңдық бүгін енді жоқ ешкім.

Тағдырменен таразыда теңестім,

Жарығым жоқ, жаңылыссам жолымнан,

Кешір, Анам,

Енді

Мен – мен емеспін.

Замана тұр дауысын қосып бөрі – үнге.

Жарық сәулем, неге сөндің тым ерте,

Қараңғыға көзі үйренсін дедің бе.

Жаратқанмен керіспен...

Басу айтып барады жұрт көріскен.

Ғапыл қалдым.

Бақилыққа аттанған

Бақыл болғын, ақ қанатты періштем !..

Редактор Зиярат Дәулеттегі

Техникалық редактор Бағлан Ерболұлы

Компьютерде беттеген Жасұлан Қамбатыров

Басуға .....2009.жылы..... берілді. Қалыбы 84х108

Офсет қағазы. Офсеттік басылым.

Қаріп түрі КZ Baltika . ..8... шартты б/т.

..8,5.... баспа табақ. Таралымы ..1000.. дана.

Тапсырыс № ..2883....

«Сенім» ЖБО ЖСШ-де басылды.

Тараз қаласы, Төлеби көшесі 22 - үй. Тел. 43-32-84.

«Тасжарған» Болат Бекжановқа
Адымдап алға ақылмен тартып ел көшін,

Азамат едің төл емген туған жер төсін.

Бізге ортақ еді Таластың асыл арнасы,

Ортақ қып енді келеміз өлең өлкесін.

Батырлар елі барыстай түкті жүрегі.

Момақан мінез мал – жанды мекен бәрібір

Сен жаққа, Бөке, елеңдеп құлақ түреді.

Тіршілік түрін шамасы келмес таңдауға.

Мұндағы бізді мазалай қалса жұрт мұңы,

Шаһарда жүріп шомасың тынбай сен де ойға...

Қосам деп жырға ағарар сиреп әр шашың.

Аңсарың ауар шабытың шықпай шыңына

Наркескен сөздің ауылда тұнған Наршасын.

Інілік ізет ілтипатпен бас иесің.

Қалаңнан суып кеткің келсе де, қаламнан

қараңды үзіп ұзап кете алмай жүресің.

Елдегі ерке ағаң сол Нарша атақты

Еңбегіңді елеп “Тасжарған Болат” атантты.

Күресіндермен күресіп ылғи келесің,

Серік қып арды, айырып ақ пен наһақты.

Түндерің қанша ұйқысыз батып ойланған.

Бәрін де соның басыңнан кештің, өйткені

Тағдырың сенің Таласқа мынау байланған.

Менің де, Бөке, өзіңмен жаным тағдырлас.

Қуанбаймын қалай елуді жатсаң еңсеріп,

Қаламдас досым, ой құрдас досым, жан – құрдас.

Қарсы алған елі байытты рухи азығын.

Арғымағысың айналып табар қазығын!

“Ең жалынды жылдарыңыз мектептің

Мен ұстазбын. Мамандығым-мұғалім.

Шәкірт жанын жанарынан ұғамын.

Кеудесіне білім нәрін құямын,

Сәулесі мен күннің құям шуағын.
Барлық ісім – бала үшін, наныңыз,

Оқушылар - барымыз да нарымыз.

Кәсібіміз-тауып жеген нанымыз,

Нәсібіміз-аппақ адал арымыз!

Болашақ пен бала шақтың көпірі

Арадағы біз арқылы бекіді,

Біз - мектептің қоғам сенген өкілі!

“Білім – теңіз, айдынында жүз” дейміз.

Жаманнан да жақсы қасиет іздейміз,

Жалғаннан да жеріп күдер үзбейміз.

Мектеп үшін бар уақытын арнайтын,

Қиналса да қиянатқа бармайтын,

Жұрт қатарлы жүріп көштен қалмайтын.

Арзандатпақ болса да ұстаз беделін,

Өз атыма кір шалдырмай келемін,

Озат ұлан өсіре бер, тек, Елім!

Шамшырақ боп мәңгі жанып тұра бер!

...Өкінбеймін. Қайта туар күн болса,

Осы жолды таңдап қайта туар ем!..

Ақын дейді бізді жұрт, қара халық.

Халық берді ол атақты, билік емес,

Алып берді билікке балама қып.

Қызу қанмен жоқ жерден қызатынбыз.

Жадау жанның көңілін аулайтын да,

Қадалғанның шырқын да бұзатын - біз.

Тәуелсізбіз біріміз бірімізден.

Намыс- ардың алауын жағамыз да,

Тоғышарды түйрейміз тілімізбен.

Біз ақынбыз елге сөз жиі арнайтын.

Кемерінен тасып өз арнасына,

Өзендейміз қайтадан сыя алмайтын.

Біз ақынбыз айтатын кесіп төрге.

Көлдей тілдің тұнығын лайлағанға

Өлмей тыным бермейміз өшіккенде!

Біз ақынбыз - көретін бауыр бәрі,

Сонысына қарамай ауыр халі.

Біз ақынбыз - сөйлейтін елдің сөзін,

Аузы сасық,бірақ та,ауылдағы.
Ұқсағанмен кей-кейде жас балаға

Ақын жүрек қаймығып жасқана ма,

Біз ақынбыз жақтайтын елдің мұңын,

Дауысы, бірақ, жетпейтін астанаға.

Үлкен жерлер - қайырылып қарамаған,

Біз ақынбыз арқадан қаққанға мәз,

Аңқау мінез ауылды паналаған.

Туған жердің жылуы жұбатады.