салааралық тіл – межотраслевой язык
салаларалық терминология – междисциплинарная терминология
кәсіби тіл – профессиональный язык
қолданысқа енгізу – введение в действие
ғылымның мазмұны мен формасы – содержание и форма науки
топтау – группировка
жіктеу – классификация
сөздік қор – словарный запас
мағына – значение
терминделу – терминация
бұқаралық ақпарат құралдары – средства массовой информации
жазба әдебиет – письменная литература
бірыңғай сала терминдері – термины единой отрасли
ОҚЫЛЫМ 2- тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыздар
САЛААРАЛЫҚ ТІЛ ЖӘНЕ ТЕРМИНДЕР Болашаққа сенімді беталысы бар Қазақстанның келер күні – тілі мен мемлекетінің өркендей түсуінде екені сөзсіз. Ертеңгі елінің өрендей ұл-қыздарының болашағы үшін ең қажеттісі – болашаққа нық аяқ басқан мемлекетінің қамқоры мен төл тілінде берілетін жан-жақты әрі сапалы білім. Бұл дегеніңіз – заманның талабына сай жоғарғы технологиялы өндірісті басқару және ел игілігіне жарату мүмкіндігі. Ал саналы білім алуда да, отандық өндірісті басқаруда да, сала термин сөздерінің орны ерекше. Мемлекеттік тілде салалық терминологияның дамуы мен нығаюы – қазақ тілінің кемелденуі мен мейлінше бай ғылым тіліне айналуына жол ашады. Ахмет Байтұрсынов айтып кеткендей: «арнаулы пән сөздерімізді ғылыми зерделеу өз зәрулігін жоймаған өміршең мәселе».
Табиғи жағдайда кәсіби тілден термин тууы шарт, алайда керісінше де болып жатады. Яғни термин ғылыми ортада сұрыпталып, сараланып туса, кәсіби сөз өндіріс адамдарының жұмыс ерекшелігіне байланысты туған атау сөздер. Термин сөздерді қалыптастыруда өндіріс мамандарының кәсіби тіліне зер салып жүйелеу, саралау, талдау жұмыстарын жүргізу ең дұрысы болмақ. Өйткені салалық термин сөздердің қолданысқа енуіне де сол кәсіби маманның үлесі зор. Дей тұрғанмен де өндіріс қызметкерлері мен жұмысшыларының кәсіби сөздерін термин дәрежесіне жеткізу үшін сұрыптау, талдау жұмыстары мен қатар ғылыми анықтама берілуі тиіс. Кәсіби маман мен салалық терминология арасындағы тығыз байланыс туралы ғалым Ө. Айтбайұлы былай дейді: «Жалпыға бірдей қарапайым сөздер қоғамдағы өзара қарым-қатынас қажетіне байланысты туындап және оны сол тілде сөйлейтін кез- келген адам жасай алатын болса, терминдер белгілі бір кәсіп пен мамандыққа тән ұғымды білдіру үшін жасалады да күнделікті практикалық мұқтаждық тудырады, сол саланың мамандары арасында ғана қолданылады».
