Ядов В. А. Стратегия социологического исследования. Описание, объясне­

жиынтыгы жэне элеуметпкп талдаудын жеш ретшде пайьгмдайды. Тео- 
ретиктер методологияны элеуметпкке жету уиин арнайы 
ЭД1С, 
ашстеме 
жэне техниканы дайындау мен тандауды кажете шепн элеуметпк шын- 
дык туралы 
белпл1 б!р 
шьарлер 
жуйеа ретшде карастырады. Элеуметта- 
нушы эмпириктердщ методология женшдеп туаншрмес! олардын элеу- 
метгану зерттеулер1нде теориянын орны мен рэлш белгш б«р денгейде 
жете багаламауынан немесе олардын колдануга жарамайтын теориялык 
тужырымдамалардан бас тартуга тырысуынан туындаганын керсетедг 
Теоретиктердщ методология туралы т у е ш т теориялык зерттеулерд! эм- 
пирикалык 
оденютермен 
тыгыз байланые орнатуга багытгайды. Б] рак осы 
байланые жоншде й е жарып ештене айтпайды. Сондай-ак методология 
туралы элеуметтану зерттеулерш теориялык жэне тэж1рибел1к денгей- 
лерде уйымдастыру мен жузеге асырудын алгышарттары мен принцип- 
тер1нщ 
жиынтыгы релнде карастыруга болады.
Элеуметпк зерттеудщ теориялык жэне эмпириялык («эмпирия» — 
грек свз1, «тэж^рибе» деген магынабередь Будан эр1 тэждрибелж деп жазы- 
лады) типтер* бар. Тэж
1
рибел
1
к зерттеу !ргел1 жэне колданбалы болып 
ек
1
ге бэл1нед1.
1
ргел
1
элеуметт1к зерттеудщ басты максаттарынын бгр! 
зерттел
1
П каралатын пэн жэнхндеп гылыми тус
1
н
1
кт
1
жетщшру мен дамыту 
болып саналады. Колданбалы зерттеу накты б
1
р элеуметт
1
К проблеманы 
шешуге арналады.
Колданбалы зерттеудщ социоинженерлж сипатта болуы оньщ теория­
лык зерттеуден айырмашылыгы бар екенд1пн де ашып керсетеш. Эйткен! 
сонын нэтижесшде эрекет етуд
1
Н накты багдарламасы жасалады.
Оны жузеге асыру зерттелген проблеманы практикада шешуге багьгг- 
талады. Саясаттанушылар мен саясаткерлер, зангерлер мен баскарушы- 
лар, экономистер мен бизнесмендер жэне баска да социогуманитарлык 
багдардагы мамандар эмпириялык элеуметтану зерттеулершщ нэти- 
жесшде алынатын акпараттарды белсенд! тутынушылар болып саналады. 
Сол акпараттарды колдана отырып, олар оздерМн практикалык жэне тео­
риялык сипаттагы кэс1бй мэселелер1н шешед1.
Накты элеуметт^к зерттеулер жалпы гылымдагы зерттеулергетэн кейбф 
элементтерд! камтиды. Бул элементтерге, б1р1ншшен, объект жатады, ол 
элеуметпк шындыкты (акикатты) бейнелейт!н кубылыстар мен процестер- 
ден турады; екшшщен, субъект жатады, бул элеуметтанушы немесе элеу- 
меттанушылар тобынан турады; ушшшщен, накты мщдеттерда шешуге 
багытталган зерттеудщ максаты жатады; тэрпншщен, гылыми, техникалык, 
уйымдык куралдар саялы; бес1ншщен, зерттеу корьггындылары жатады.
Бупнп кунн1н назар аударарлык елеуметпк кубылыстар тургысын- 
да жана бш й алуга багыгталган кызмет тур!Н элеуметтану гылымынын
358

зерттеу1 деп атайды. Элеумегпк кубылыска оцщрютеп жагдай, кайсыб
1
р 
мэселелер жоншдеп когамдык пшр, т.б. жатады. Мундай кубылыстарды 
зерттеу нэтижесшде олардын пайда болу себептер! жешнде жана акпа- 
раттар алынады. Гылыми 1здешске юрюпестен бурын неш зерттеймхз, 
кзмдерден акпарат аламыз, зерттеуд! кай жерде етгазеллз, т.б. сауалдарга 
жауап кайтаруымыз керек. Осыган орай зерттеу жумысынын бхрщйи кезе- 
щнде онын багдарламасы мен эдютерх дайындалады, гылыми кздешстщ 
букш процесш уйымдастыру мукият ойластырылады, сурыптау (юмдер 
зерттеледО белпленед1. Екшнй кезешнде адамдардын сол мэселе женш- 
деп пшрлерш аныктайтын акпарат жинакталады. Ушшпп кезенде алын­
ган акпарат колмен немесе машинамен ендеуден отк
131
лед
1
. Тортшпл 
кезенде алынган акпаратка гылыми талдау жасалады1. Бесниш кезенде 
алынган акпарат корытындыланып, онын нэтижесше орай шеш1м кабыл- 
данады. Зерттеу жумысынын барлык кезендер
1
зерттелетш процестер 
мен кубылыстар женшде акикатты аныктайтын мэл
1
меттер алу макса- 
тына багындырылгандыктан, олар бгр-бхргмен ете тыгыз байланыста 
болады.
Элеуметтану зерттеу! гылыми тздещстщ курделшшне карай: барлау- 
шылык, суреттемелж, талдаушылык болып ушке болшген.
Булардын арасында талдаушылык (аналитикалык) зерттеу эдкй курде- 
лю1 болып есептелед1. Ол терен ойластырылган багдарламаны жэне тек- 
серхстен етга сыналган куралдарды (анкета, т.б.) кажет етедь Талдаушы­
лык зерттеу эдкй кез1нде зерттелетш кубылыс суреттелумен катар оны 
тудырган басты-басты себептер де аныкталуы керек.
Суреттемелж зерттеу хзденютщоте карапайым тур1 болып есептеледх. 
Мунын басты максаты — зерттелетш кубылыс пен онын курылымдык 
элементтер1 жешнде маглумат алу.
Зерттеудщ кещшен тараган турше барлаушылык зерттеу жатады. Ол 
курдел
1
багдарлама дайындауды талап етедх, алайда шамалы келемдеп 
зерттеу куралдарын колданып, шагын топтардасауалнама журпзу мумюн- 
дшн сактайды. Зерттеудщ бул тур! жедел акпарат алуга багытталган. Оньщ 
артыкшылыгы да осында. Мундай зерттеуде кайсыб
1
р терен процестер 
жэне олардын пайда болу себептер! карастырылмайды, керюшше, кезге 
кершш турган акпараттар жинакталатын болады.
Зерттеу жумысын бастау ушш оньщ бхршш! кезецшде дайындык 
жумыстары колга алынады, элеуметтж зерттеу багдарламасын эзхрлеу 
басталады.
1

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: