Научно-методический журнал Серия: Естественно-технические науки. Социальные и экономические науки. Филологические науки
жүктеу/скачать 4,81 Mb. Pdf көрінісі
|
2-сан 2023 (1-серия)
| Ilim h
á m jámiyet. №2.2023 117 Сарқып өзине жетти. Қош жүректен оқ тийип, Өкпесинен тесип өтти, Ўəлийдиң келип айтқаны, Шекаманның əжели жетти [9:144-145]. Дəстанда кемпирдиң қарғысы себепли ғазлар мер- генлердиң оғынан аман өтеди ҳəм Алпамыстың жазған хатын қарындасы Қансулыўға жеткереди. «Мəспатша» дəстанында да ата-ананы ҳүрмет етиў, олардың қарғысынан қорқыў кереклиги уқтырылады. Мысалы, Айпаршаның тилинен мынадай сөзлер айтылады: Ата тилин алмағанның, Айтқан сөзи болмайды… Қылған иси оңбайды, Сөзи сынса атаның, Тилеги қабыл болмайды, Ата қарғысын алғанның Халық ишинде шықпас аты, Басына қыйын ис түсип, Таўсылмайды азасы [6:73-74] Парапсихологлардың мағлыўматларына қарағанда, қарғыс сөзлер күшли эмоция ҳəм ҳəр қыйлы ым-ишара менен айтылады. Сөзде энергия болғанлығы себепли өзиниң терис энергиясы екинши адамның биомайданынан орын алады, тəбийий қуўат қорғаныўын күшсизлендирип, күш денесин тесип өтеди [10:61]. Усы əмелий ҳəм илимий жақтан дəлилленген ҳақыйқатлық, яғный қарғыстың жаман ырым екенлиги «Алпамыс» дəстанында да өз дəлилин табады. Жуўмақлап айтқанда, дəстанлардың композициясында сəўлеленген ҳəр қыйлы халықлық исенимлер менен көзқарасардың, инаным ҳəм ырымлардың ўақыя баянында тутқан орнын ҳəм хызметин үйрениў арқалы, халық тарийхын, этнографиясын ҳəм ең тийкарғысы дəстанлардың мазмун-мəнисин терең ашыўға ерисемиз. Әдебиятлар 1. Қарақалпақ фольклоры. Көп томлық. Том. XVII. «Шийрин-Шекер», «Жаскелен», «Ер Қосай», «Ҳажы-Гирей». – Нөкис, «Қарақалпақстан», 1987. 2.Қарақалпақ фольклоры. Көп томлық. 1-том. «Шəрьяр» дəстаны. – Ташкент: «Маънавият», 2009. 3. Қарақалпақ фольклоры. Көп томлық. Том. VIII. «Қоблан». – Нөкис: «Қарақалпақстан», 1982. 4. Әбдиев А. Қарақалпақ ырымлары. – Нөкис: 2014. 5. Қарақалпақ фольклоры. Көп томлық. Т. ХIII. «Шəрьяр». – Нөкис: «Қарақалпақстан», 1984. 6. Қарақалпақ фольклоры. Көп томлық. Том. Х. «Мəспатша». – Нөкис: «Қарақалпақстан», 1982. 7.Мирзаева С. Ўзбек халқ афсун-дуоларининг жанр ҳусусиятлари ва бадияти. – Тошкент: «Истиқлол», 2006. 8. Саримсоқов Б.И. Ўзбек маросим фольклорининг жанрлар состави: генезиси ва поэтикаси. Филол. фан. докт. диссертация- си. – Тошкент: 1987. 9. Қарақалпақ фольклоры. Көп томлық. Т. VII. «Алпамыс». – Нөкис: «Қарақалпақстан», 1981. 10. Алисултанова Н. Чингиз Айтматов асарларида фольклоризмлар типологияси. Филол. фанл. бўйича философ. доктори диссертацияси. – Тошкент: 2021. РЕЗЮМЕ. Ушбу мақолада қорақалпоқ халқ достонлари композициясида қадим даврларга хос мифологик қарашлар, ҳар хил эътиқодлар ва иримларнинг сюжетни ривожлантириш, чигаллаштириш, воқеа йўналишини ўзгартириш ва бошқа ҳолатларни юзага келтиришда эпик характер эгаллаши ҳақида сўз юритилади. Улардан сафар ойида йўлга чиқмаслик, сафарга чиқишда нон олиб юриш, олқиш олиш ва қарғиш сўзлар билан боғлиқ воқеалар мисоллар билан илмий талқин қилинади. жүктеу/скачать 4,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|