РЕЗЮМЕ
В данной статье рассматриваются мифологические взгляды, различные верования и приметы в композиции ка-
ракалпакских народных эпосов, говорится об их эпическом характере в развитии и обогащении сюжета, изменении хода собы-
тий и других явлений. Некоторые из подобных верований это месяц «сафар», в течение которого нельзя отправляться в путь: в
случае похода нужно взять с собой хлеба; слова благословления или проклятия. В статье посредством примеров с научной точ-
ки зрения проанализированы события и явления, связанные с этими верованиями.
SUMMARY.
This article discusses mythological views, various beliefs and superstitions in the composition of the Karakalpak folk
epics, talks about their epic character in the development and enrichment of the plot, the change in the course of events and other phe-
nomena. Some of these beliefs are the month of "safar", during which one cannot travel; in case of a hike one needs to take bread with
himself; words of blessing or damnation. The article analyzes the events and phenomena associated with these beliefs from a scientific
point of view by means of examples.
SHE‟RIY TARJIMADA RADIFNI AKS ETTIRISH MUAMMOLARI
F.D.Sapayeva –
filologiya fanlari bo„yicha falsafa doktori
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
Tayanch so„zlar:
she‘r, radif, tarjimon, tarjima, she‘riy takror, bayt va band, ma‘no, shakl va mazmun, so‗z, radifli she‘r, radifsiz
tarjima qilish, matn, shoir, Maxtumquli, turkman tili, o‗zbek tili.
Ключевые слова:
стихотворение, радиф, переводчик, перевод, поэтическое повторение, строфа и пункт, смысл, форма и
содержание, слово, стихотворение с радифом, перевод без радифа, текст, поэт, Махтумкули, туркменский язык, узбекский язык.
Key words:
poem, radif, translator, translation, poetic repetition, verse and clause, meaning, form and content, word, radiff poem,
translation without radif, text, poet, Makhtumkuli, the Turkmen language, the Uzbek language.
Hozirgi
ijtimoiy-iqtisodiy
islohotlarning
yangi
bosqichida adabiyotning jamiyat taraqqiyotidagi o‗rni,
ayniqsa, adabiy aloqalar va badiiy tarjimaning yosh avlod
ma‘naviy-axloqiy, intellektual tarbiyasidagi roliga alohida
e‘tibor berilmoqda. Natijada, milliy madaniyatimizning
ajralmas qismi hisoblangan badiiy adabiyotning millat ongi
va tafakkurini yangilashda tarjima muhim ahamiyat kasb
etuvchi manba ekani haqidagi tushunchalar barqarorlashdi.
Binobarin, ―hozirgi paytda hammamizning oldimizda juda
muhim ahamiyatga ega bo‗lgan masala, ya‘ni kitobxonlikni
keng yoyish va yoshlarimizning kitobga bo‗lgan
muhabbatini, ularning ma‘naviy immunitetini yanada
oshirishga qaratilgan ishlarimizni yangi bosqichga olib
chiqish vazifasi turganligi‖ [1:47] ham badiiy adabiyotning,
xususan tarjima asarining g‗oyat muhim ijtimoiy vazifa
bajaruvchi qadriyatlar tizimi ekanini ko‗rsatadi. Shunga
ko‗ra, o‗zbek tarjimashunosligida qardosh tillardan tarjima
qonuniyati va tamoyillarini maxsus ishlab chiqish, turkman
shoiri Maxtumquli she‘rlarining bir necha tarjimonlar ijodi
misolidagi qiyosiy tadqiqini, xususan, she‘riy tarjimada
janriy muammolarni tadqiq etish bugungi o‗zbek
tarjimashunosligining istiqbolli yo‗nalishlaridan biridir.
Ma‘lumki, she‘riy takrorning bir ko‗rinishi bo‗lgan radif
zimmasiga katta-kichik ko‗plab vazifalar yuklangan: u bayt
va bandlarni o‗zaro bog‗lab, she‘riy yaxlitlikni vujudga
keltiradi; ma‘noni kuchaytirishga xizmat qiladi; ohangni
ro‗yobga chiqarishda faol ishtirok etadi. ―Radif ko‗p
hollarda shoirning asosiy muddaosini bildirib, takrorlanib
kelishi natijasida (naqoratday) fikrni ta‘kidlab, kuchaytirib
beradi... Shoirlar radif tanlashdan oldin bu so‗zning o‗z
maqsadlariga qanchalik muvofiq kelishiga e‘tibor
berganlar. Radif-so‗zning chiroyli jaranglashi, vaznga
tushadigan bo‗lishi ham hisobga olingan‖ [2:211]. Shuning
uchun she‘rning ta‘sirchanligi va jarangdorligini oshirishda,
ma‘noni kuchaytirishda radifning roli beqiyos. ―Ko‗pincha
baytdagi fikrning asosiy yuki shu poetik element zimmasiga
tushadi, shoirlar fikrda nimaga ko‗proq urg‗u bermoqchi
bo‗lsalar, o‗sha so‗zni radifga oladilar‖ [2:211]. Lekin uni
tarjimada aks ettirishning hamisha ham iloji bo‗lavermaydi.
Natijada ko‗pincha uning mazmuni misralar qatiga
singdirib yuboriladi. Saqlab qolinganda esa hamisha ham
muvaffaqiyatli chiqavermaydi: yo o‗quvchiga tushunarsiz,
yo asliyatga nomunosib so‗zlar qo‗llanadi. Bu esa she‘r
mazmunini
xiralashtiradi,
jarangdorligini
tushirib,
|