Хромосомадан тыс немесе ядродан тыс пайда болатын өзгеріс.
Тұқым қуалау типіне байланысты мутацияны
Генеративтік мутация
Сомалық мутация
Жыныс клеткаларында пайда болатын өзгеріс.
Дене клеткаларында пайда болатын өзгеріс.
Гендік мутация
(көріну сипатына қарай)
Доминантты
Рецессивті
Жартылай доминантты
1
2
3
Гендік мутацияларды тура және кері деп топтастырады.
Бастапқы жабайы түрінен жаңасына қарай өзгеріс тудыратын мутацияны тура мутация деп атайды.
Кері мутация мутантты түрлерден жабайыға қарай жүретін реверсия болып есептеледі.
Кез келген мутация көптеген белгілердің даму деңгейінің өзгеруіне әкеледі. Мутацияның осындай көптік әсер ету көрінісін плейотропты мутация деп аталады.
Мысалы, адамдарда арахнодактилия деген ауру доминантты мутацияның әсерінен пайда болады. Бұл ауру әсерінен аяқ және қол саусақтарының өзгерісі, көз қарашығының шығыңқы болуы, туа пайда болған жүрек ақауына әкеледі. Сонымен қатар, рецессивті геннің әсерінен пайда болатын галактоземия деген ауру ақылдың дұрыс дамымауына, бауырдың циррозына, және көрсоқырлыққа әкеледі.
Гендік (нүктелік) мутация
Хромосомалық (абберациялар) мутация
Геномдық мутация
МУТАЦИЯЛЫҚ ӨЗГЕРГІШТІК
ГЕНОТИПТІҢ ӨЗГЕРУІНЕ ҚАРАЙ
1
2
3
Гендік мутацияның әсерінен белгілі бір локуста бірнеше аллель болуы мүмкін. Бұл популяцияның гетерозиготалығын әрі оның гендік қорын арттырады және популяция ішіндегі өзгергіштікті күшейтеді. Түрлі организмдердің жекелеген гендеріндегі мутациялардың пайда болу жиілігі мейілінше аз, шамамен 1010, бірақта әр организмдегі гендер саны көп болады және әрбір түрдің өзі көптеген дарабастардан тұрады. Түр немесе организм тұрғысынан тұтас алып қарағанда мутация онша сирек емес қалыпты құбылыс болып табылады.
