Нәруыздарға жасалатын түсті реакциялар Жалпы түсті реакциялар Нәруыздар түсті өнімдердің түзілуіне әкелетін ерекше түсті реакциялар береді. Нәруыздарға жалпы түсті реакциялар тән. Оларға пептидтік байланысқа жасалатын биурет реакциясы және α-амин қышқылдарына жасалатын нингидрин реакциясыжатады
Биурет реакциясы Бұл әдіс ақуыздың пептидтік тобының және полипептидтің сілтілік ортада мыс иондарымен (II) - Сu2+ күлгін түсті комплекстік қосылыс түзу қабілеттілігіне негізделген. Түстің қарқындылығы пептидтік байланыстың санына тікелей тәуелді.
Нингидрин реакциясы Әдіс нингидриннің альфа-амин қышқылының, пептидтердің, нәруыздардың амин тобымен әрекеттесу нәтижесінде көк түсті комплекстік қосылыс түзу қабілеттілігіне негізделген. Түстің қарқындылығы ерітіндідегі амин қышқылдарының мөлшеріне тікелей байланысты. Сондықтан оны амин қышқылдарының концентрациясын анықтауға пайдаланады.
Жалпы түсті реакциялардың маңызы Түсті реакциялар нәтижесінде биологиялық материалда нәруыздың және амин қышқылының бар екенін және нәруыз қосылыстарының гидролиз дәрежесін, яғни ерітіндіде ақуыз, полипептидтер, пептидтер немесе амин қышқылдары бар екенін анықтауға болады
Жеке аминқышқылдарына жасалатын түсті реакциялар Мульдер реакциясы (ксантопротеин) триптофанды, фенилаланинді және тирозинді ашады; Паули диазореакциясы триптофан, тирозин, гистидинді ашады; Миллон реакциясы – тирозинді; Шульце-Распайль және Адамкевич – триптофанды; натрий нитропруссидімен реакция және Фоль реакциясы– құрамында күкірті бар АҚ; натрий гипобромиті– аргининді аша алады.
Мульдер реакциясы (ксантопротеин) Бұл әдіс ароматты амин қышқылдарының (триптофан, фенилаланин, тирозин) концентрлі HNO3 пен әрекеттесу нәтижесінде сары түсті динитротуындыларын түзу қабілеттілігіне негізделген. Олар сілтілік ортада қызылсары түсті хиноидті құрылымдарды түзеді.
Фоль реакциясы Әдіс сілтілік ортада натрий плюмбитімен қыздырған кезде құрамында күкірті бар амин қышқылдарының қорғасын сульфидінің қара тұнбасын беретін натрий сульфидін түзу қабілеттілігіне негізделген.
Натрий нитропруссидімен жүретін реакция Әдіс цистеиннің сілтілік гидролизі кезінде түзілген натрий сульфидінің натрий нитропруссидімен қызыл-күлгін түсті комплексті қосылыс түзуіне негізделген.
Миллон реакциясы Әдіс тирозинді Миллон ертіндісімен қыздырғанда ашық қызғылт түсті боялған нитротирозиннің сынап тұзын түзу қабілетіне негізделген.
Шульце-Распайль реакциясы Концентрлі күкірт қышқылы әсерінен сахароза гидролизі жүреді, осыдан кейін түзілген моносахаридтер сусызданып оксиметилфурфуролға айналады. Триптофан оксиметил фурфуролмен әрекеттесіп қызыл-шие түсті комплексті қосылыс түзеді.
Адамкевич реакциясы Әдіс қышқылдық ортада триптофанның альдегидтермен – сірке қышқылында қоспа түрінде кездесетін глиоксил қышқылымен реакцияласуына негізделген. Реакция нәтижесінде күлгін түске боялған триптофанның екі молекуласынан тұратын конденсация өнімі (күлгін сақина) түзіледі.
Циклді амин қышқылдарына Паулидің диазореакциясы Әдіс гистидин, триптофан, тирозиннің диазобензол сульфоқышқылымен қызылсары түсті азоқосылыстар түзу қабілетіне негізделген.
Аргининге гипобромитті натриймен – Сакагучи реакциясы Аргининнің гуанидин тобының сілті қатысуында гипобромитпен және α-нафтолмен қызыыл түсті қосылыс түзуіне негізделген. Алдымен аргининнің гуанидин тобы гипобромитпен тотығады, ал тотыққан аргинин α-нафтолмен қосылып, қызыл түсті конденсация өнімін түзеді түзіледі.
Клиникалық-диагностикалық маңызы Жеке амин қышқылдарына арналған түсті реакциялар:
нәруыздың біріншілік құрылымының сандық талдамасын анықтау үшін пайдаланылады,
ақуыздың құндылығын анықтау үшін пайдаланылады.
