Нысан пму ұс н 18. 4/19 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

{$APPTYPE CONSOLE}

uses

SysUtils;

begin

readln (x, y);

{1} if x>y

then

еlse

writeln (‘ЖАУАП:);

writeln (‘x=’,x);

writeln (‘y=’,y);

readln;

end.

2) 2-құрама оператордағы begin, end сөздерін алып тастап {begin } {end}, бағдарламаны орындаңыз. Қате туралы хабарламаны қараңыз. Дұрыстаңыз.

3) 2-құрама оператордағы end сөзінен соң «;» қойыңыз. Бағдарламаны орындаңыз. Қате туралы хабарламаны қараңыз. Дұрыстаңыз.
Құрама шарт.

«Және», «немесе», «емес» сөздерімен байланысқан жай шарттар тізбегі құрама шарт деп аталады.

Жай шарт: 5=5 – ақиқат; 15<7 – жалған; 15<7+23 – ақиқат;

Құрама шарт бағдарламада былай жазылады

7

а=25 немесе а=-25  (а=25) or (а=-25)

z 12-ден үлкен емес: емес(z>12)  not(z>12)
Құрама шарт мысалы: (k=b) and және (aa)

Логикалық операциялар (not, and,or) мен арифметикалық қатынастар бiр өрнекте кездессе, олардың орындалу ретi мынадай:

1) not;

2) and, *, div, mod, / ;

3) or, xor, +, – ;

4) қатынас операциялары (  ,  , <, >, < >, )

Операция	Жазылуы	A шарты	B шарты	Нәтиже
not (емес)	not(A)	true false	-- --	false true
and (және)	(A) and (B) (A) & (B) (A)  (B) (A) * (B)	true true false false	true false true false	true false false false
Or (немесе)	or (B) (A)  (B) (A) + (B)	true true false false	true false true false	true true true false

s:=(a>5) and (b<8) or not(d or c) өрнегінiң нәтижесiн анықтау.

1. 
   Ауа температурасына байланысты күннің жылы немесе суық екендігі туралы хабарлама шығарыңыз.
   

3. Енгізілген сандардың біріншісі [-10;15] аралығында жатса, онда оны 2 еселеу; екіншісі теріс сан немесе 100-ден үлкен сан болса, онда оның таңбасын ауыстыру, ал үшінші сан 50-ге тең емес болса, онда оны 2 есе азайту.

Құрама шарт құруға нұсқау:

  -101-сан 15:

2-сан0 немесе 2-сан>100

3-сан  50 ; емес(3-сан 50)

№2 Зертханалық жұмыс Таңдау операторы.

Теориялық бөлім

Таңдау операторы алгоритмде бiрнеше жағдайдың бiреуiн таңдау қажет болғанда қолданылады. If операторы екi жағдайдың бiреуiн орындайды, ал case операторы бiрнеше жағдайдың бiреуiн таңдайды. Жағдайлар таңдау айнымалысының мәнiне байланысты таңдалады.

Жазылу форматы:

case <таңдау айнымалысы> of

<1-тiзiм (мән)>:<оператор 1;>

<2-тiзiм (мән)>:<оператор 2;>

:<оператор n;>

[else <оператор>]

Case операторының орындалу тәртiбi: Алдымен <таңдау айнымалысының> мәнi анықталады. Анықталған мән қай тiзiмге жатса, сол тiзiмге сәйкес келетiн оператор орындалады да, басқа операторлар орындалмай, case операторы жұмысын аяқтайды.

Егер <таңдау айнымалысының> мәнi тiзiмнiң ешбiреуiне жатпаса, онда else-де көрсетiлген <оператор> орындалады. Еlse болмаса, case операторы жұмысын аяқтайды.

Case операторын пайдалану ережелерi:

1. Таңдау айнымалысы мен тiзiмдегi мәндер бiр типтi болады.

2. Еlse тармағының болуы мiндеттi емес, кей жағдайда жазбауға болады, егер else тармағы жазылса, алдыңғы оператордан соң (;) қойылады.

3. Мәндер тiзiмiнде үтiрмен ажыратылған жеке мәндердi не-месе бастапқы және соңғы мәндерi “..” ажыратылған диапазонды көрсетуге болады.

4. <Операторда> “;”-мен ажыратылған бiрнеше операторды жазуға болады.

5. Таңдау айнымалысы литерлiк, бульдiк және пайдаланушының типтерiнде болады.

Ескерту: String, real типтегi айнымалылар таңдау айнымалысы бола алмайды!

program tandau_1;

var s:byte;

begin

case s of

1..10: writeln (‘сан 1-10 аралығында’);

11..20: writeln (‘сан 11-20 аралығында’);

21..40: writeln (‘сан 21-40 аралығында’);

else

end; readln;

end.

Тапсырма:

1. 
   Апта күнінiң нөмірі берілген. Ол күн қалай аталады? Күн нөміріне сай емес сан енгізілсе, ол туралы хабарлама шығады.
   
2. 
   Айдағы күндер саны бойынша айдың атын анықта. Берілген сан дұрыс болмаса ол туралы хабарлама шығады.
   

44. Асханадағы үстелдерге x оқушы 4-тен бөлiнiп отырды. Неше үстелге отырды, неше оқушы қалды.

45. 15 алманы 4 оқушыға бөлгенде неше алмадан алады, нешеу қалады ?

46. Енгiзiлген санның жұп немесе тақ екендiгiн анықтау.

47. Енгiзiлген саннан кейiнгi санды табу.

48. а және b сандарын енгiзiп, а санын b-ға арттыру (меншiктеу командасымен және функциямен).

49.Берiлген екi санның бөлiндiсiн дөңгелектеу.

50. 95 кодына сәйкес символды табу.

51. А әрпiнiң кодын табу.

52. Енгiзiлген символдан кейiнгi символды табу.

53. Енгiзiлген екi орынды санның цифрларын табу.

54. Берiлген х санын 3-ке арттырып, ал у санын 2-ге кемiтiп, қосындының айырмаға бөлiндiсiн дөңгелектеу.

5
б) var

x,y:real;

a,b:integer;

begin

b:=x+y;

n:real;

begin

k:=sin(m);

n=k/m;
5. Программа фрагментiнiң қатесiн тап.

а) var

x,y:real;

z: іnteger;

begin

z:=x/y;

59. Ж. Верннің романдарының бірі «Су астындағы 20 мың лье» деп аталады. (1 лье= 151,55 см). Егер қашықтық км – мен есептелсе, онда роман қалай деп аталады.

60. Дүкен әр автомашинаның бағасын 1,5 мың доллармен сатады. к автомашинаның бағасын тап. Теңгемен қанша болады?

61.Сүт фермасы күн сайын 1842 литр сүт сауады. Қандай да бір айдағы сауылған сүт мөлшерін тап.

62.Автомобиль жолдың ұзындығы бірдей 5 бөлігінде әр түрлі v1, v2, v3, v4, v5 жылдамдықпен жүрді. Машинаның орташа жылдамдығы қандай? Жолдың бір бөлігің ұзындығы х км болса, бүкіл жолға кеткен уақыт қанша?

63.Дүкенде костюмдік мата сатылады. Оның бір кв.м–нің бағасы а теңге. Ұзындығы х м , ені 80 см матаның бағасы қанша?

64. Үйдің қабырғасының ұзындығы b м, биіктігі h м. Tүсқағаздың бір рулонының ұзындығы 12 м, ені 2 м. Бір рулон k теңге тұрады. Бір қабырғаға жұмсалатын түсқағаз қанша тұрады?

68. Нәтижесi ақиқат болатын шарттарды жаз.

а) x және у сандарының әрбiреуi 5-ке тең.

б) х және у сандарының бiреуi 3- ке бөлiнедi.

в) х,у,z сандарының үшеуi де оң сандар.

г) х саны [a;b] аралығында жатады.

д) х саны 0-мен аяқталады.

76. Функцияның мәнiн есептеу программасын құр.

79. Программа фрагментiн ықшамда

if a>b then c:=1

if a>b then d:=2

if a<=b then c:=3

if a<=b then d:=4

80. Операторлар орындалған соң а-ның мәнi нешеге тең?

a:=3 ;

begin inc (a,2); inc (a,3); end.

81. Егер а тақ болса, с-нiң мәнi а+в өрнегiмен, ал а өзiнiң квадратымен ауыстырылады. Егер а жұп болса, с-нiң мәнi а*в өрнегiмен, ал а бес еселенедi.

82. Егер бiрiншi санның модулi екiншi саннан үлкен болса, онда 2-санды 3 дәрежеге шығарып, 1-санды қарама-қарсыға ауыстыру керек. Керi жағдайда 2-санның 1-санға бөлiндiсi табылады.

85. Координатасы (x;y) нүктенiң координаталар жазықтығының қай ширегiнде жататындығын анықта: (x<>0; y<>0).

86. Әр түрлi үш санның ортаңғысын табу, яғни ең үлкенiнен

кiшi, ең кiшiсiнен үлкенiн табу.

87. Берiлген үш санның оңдарының қосындысын табу.

88. Берiлген үш санның нешеуi 0-ге тең.

89. Клавиатурадан енгiзiлген үш санның ең үлкен екеуiнiң көбейтiндiсiн табу.

90. Егер бүтiн М саны бүтiн N санына бүтiндей бөлiнсе, экранға бөлiндiнi; қалдықпен бөлiнсе, қалдықты; ал бөлгiш 0-ге тең болса, “дұрыс емес“ деген хабарлама шығару.

91. A, B, C, D сандарының нешеуі oң сан?

92. Үш қабырғасы бойынша үшбұрыштың түрiн анықтау.

(Үшбұрыш болатындығын тексеру керек).

93. Енгiзiлген үш санның оңдарын квадраттап, терiстерiн өзгерiссiз қалдыратын программа құр.

94. Енгiзiлген цифра енгiзiлген екi орынды санда бар ма?

95. Қабырғалары а,в,с болатын үшбұрыш тiк бұрышты бола ма?

97. Адамның туған жылын сұрап жасын анықтайтын және жасына сәйкес хабарлама шығару программасын құр. Атап айтқанда:

1-6 жас: балабақша; 7-17 жас:мектеп; 18-22:институт;

23-60:маман; 60-тан үлкен:зейнеткер.

98. Күннiң аты бойынша номерiн шығар.

100. Басылған клавишаның цифрлық немесе алфавиттiк екенiн анықтау.

101. Дүкендегi мынадай эпизодты программала: Компьютер сатып алушыдан қолындағы ақшасын, кiтаптың бағасын сұрап, егер ақшасы дәл жетсе, “рахмет!”; ақшасы артық болса, “артығын алыңыз! “; ақшасы жетпесе, “тағы берiңiз! “ деген хабарламалар шығарады.

№