Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»
Қ.Махмудов Ахмад Югнакийнинг «Хибатул Хақойик» Асари Хақида. Узбекистон ССР «Фан» Нашриети Тошкент – 1972, 25-39 беттер
жүктеу/скачать 6,93 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Түбі бір түркі тілі Түркі халықтарының бәйіттері
| Қ.Махмудов
Ахмад Югнакийнинг «Хибатул Хақойик» Асари Хақида. Узбекистон ССР «Фан» Нашриети Тошкент – 1972, 25-39 беттер; Махмұд Қашқари. Түбі бір түркі тілі Түркі халықтарының бәйіттері * * *
Оның ісін жұртқа жайып, қолдан келсе тәлім қыл. * * *
Асынды бер басқаға, Қонағыңды жасқама, Даңқыңды ол жаяды. * * *
Басыңа ажал төнді, Шыбыным қайда қонды, Ұйқыдан мені оятар. * * *
Ғалым болып, біліміңді ел ішіне таратқын. * * *
Ойлауды сені ғана кәсіп еттім, Отына орап қойып қасіреттің, Жаным-ау, енді неге қашықтайсың? * * * Ел басшысы болсаң егер, жағымды істі кәсіп ет, Бек қасында адамдарға жақсылықты тасып өт. * * *
Басқаны менің дертім таңырқатты. Күндерден көңіл мұңы ауыр тартты, Содан да жапырақтай сарғаюым. * * *
Көлшік-көлдер маңайда оның буы, Ақ шортандар жүзеді айдынында, Жағалары көз тартқан қалың нуы. * * *
Айырылып, қолындағы бар қорыңнан, Қайтейін, жаяулығың өз сорыңнан, Атыңнан бұдан былай үмітінді үз. * * *
Қу нәпсіңнен аспадың, Биік таудан аспадың, Қолға түстің қор болып. * * *
Ойласаң шіркін ғұмыр тіпті аз да. * * *
Жинапты бұл мекенге өңкей қу-сараңды. * * *
Туысын тиынға бола қинады. * * *
Талайлар жан нұрынан сыйға батты, Ешкімді астамдықпен қинамапты, Халыққа үлгілі істі өсиет қып. * * *
Қуана жар салғын, бір затын зыттырма. * * *
Басып жолын киіктің, Таудан асып биік тым, Қалай жеттің, бұл жерге? * * *
Ал енді, суға қарақ әрбір сайым. Сөзімді тыңда күлмей еркетайым, Жайнады жарық жұлдыз көк аспанда. * * *
Жайқалтып жапырағын сылдыраған, Арудың әнін естіп сыңғырлаған, Келелік қайғы-мұңды алыстатып. * * *
Ел сыйын серінің жолда тонайды. * * *
Парасатты ой сиреді, Естіні есікке сүйреді, Білімсіз зұлым басшы боп. * * *
Қастаспай қоймен қасқыр бірге жүрсін, Жайқалған өмір бетін гүлге бұрсын, Береке ел ішіне тәртіп орнап. * * *
Азап тарттым сүйіктім, Тас үгілді қолымда, Аштысынан күйіктің. * * *
Таралар тәлімі оның сыры көпке, Сый алсақ қарымына құры кетпе, Онан да артық бұйым дайындағын. * * *
Барша гүлдер ашылды, Жердің беті жасыл-ды, Жайнады әлем жәннәттай. * * *
Арыстандай ақырдым, Батырын жерге батырдым, Енді мені кім ұстар. * * *
Жақсылық ет қашан да, қалыбыңнан аспағын. * * *
Кез болар тасқын суды тоса алмайтын. * * *
Басатын жолдың жақын, алысы бар, Нөсердің кездестірер сан ісі бар, Келемін жануармен желдей есіп. * * *
Өмірдің қалды бізді дуы танып, Қайғыны аз да болса ұмыталық, Бір мезгіл өзімізге ерік беріп. * * *
Ісі бардай ұтымды, Келу жолын ұсынды, Батырларын іріктеп. * * *
Тойымсыз әдетіне ерік берді, Айламен алаңдатты көрікті елді, Достықтық адамшылық шартын бұзып. * * *
Таратты опасыз дос қалың күшті, Үрейлі сонан халық күйге түсті, Жау қолы Қара Ертістен өтпекші боп, * * *
Апарар сұмдықтарға сүреңсіз жол, Тұс-тұстан оған атса қаптаған қол, Су тартылып, ау болды жермен жексен. * * *
Жөніне жіберсін бе аршын екпін, Жотасын күжірейтіп айбат шекті, Мен оны сойылменен тартып өттім. * * *
Кездері бар әртүсті, Қырын қарап айтысты, Бірін-бірі ұтуға. * * *
Өзгеше таулар басы ой танытты. Бар жәйі дүниенің байқалыпты, Өрімдей уыз гүлдер шешек атып. * * *
Ондай кезде сын болар, өз сертінен тайғанға. Қақтығысты қарулар, оңай соқпай жай жанға, Қынапқа қылыш сыймады, қанмен жүзі қалыңдап. * * *
Ағу — судың ерігі. Ақ бұлттың желігі — Қайық боп көкте жүзеді. * * *
Өзекті өртеп мұң ащы. Дауыстар көкке ұласты, Көз жастан көп жан соқыр боп. * * *
Жанын көп қан тоқтамай, жабырқатты. Сонан да қайран сабаз тауға тартты, Енді оны қалтарыстан кім табалар. * * *
Дабыл қақты батыр да. Жау анналып пақырға, Тұтқындалар қашқаны. * * *
Ісіне дұшпан өкініп. Ел болуға ой алды. Алған соң, біз бекініп. * * *
Азаптан қорқып жалынды, Қылмысына малынды, Бар еркінен айырылып. * * *
Тай ат болса — енесі артына алаңдар ма. * * *
Болсын деп ісі елеуге, Теңемей оны селеуге, Тұтқынның бірін босаттым. * * *
Архар —құлжа қосылды. Жайлап жазық төсінді, Ойнақтайды оркиік. * * *
Өз еліне қас қылған, Жазықсызды басқа ұрған, Отыр енді бүкшиіп. * * *
Жанымды ғашық оты шымшылады. Әсерлі әуенімнен мұң шығады. Өзінді сәулетайым есіме алсам. * * *
Аққу, қаз жүзуге оған келіп жатты. * * *
Шырқалып назды үнімен тасып әні. Көңілім сәулешіммен ашылады, Жайдары жаны таза еркетайым. * * *
Өш алуды айтысты. Сақалдарын тартысты, Кеуделерде көкжанып. * * *
Көркімен көңілдерге ой салыпты. Табиғат талай жанға нәр танытты, Әлемде өзгермейтін ешнәрсе жоқ. * * *
Тұман түсіп, ашылды. Жылқы үйездеп, қасынды, Құлын-тайы кісінеп. * * *
Жан салып майдандасын аялайды. Ешқашан төккен терін санамайды, Ерлігін бір-бірінің ағлыстаумен. * * *
Нәр алып нәзік сөзінен, Мөлдір қара көзінен, Қуат алғам жаныма. * * *
Тасқын су салындыны үйдіреді. Тазалап, адам оны күйдіреді, Әр жерде қурап қалған көң-қоқсықты. * * *
Күзде күнде күн жауса дихандар мұңаяды. * * *
Көрсетесің даңдайсымай сынақта асыл сырыңды. * * *
Ақшабұлт көк аспанды орап алды. Малшыды бастағы әсем орамалды, Толассыз нөсерлетіп жаңбыр құйып. * * *
Көңіл де тынса жұмыс жай табатын. Адамға аң аулауда ой салатын, Қайталық серуендеп желпініп бір. * * *
Бақытым сені іздедім: Үмітімді үзбедім, Көзімнен ағыпқанды жас. * * *
Ренжітсең ондайды қарғыс саған. * * *
Үйірін кісінесіп табысады. Семіз атауыздықпен алысады, Мырзалар сәйгүлікпен сейіл құрып. * * *
Әдісі уақыт еткен аса мәнді. Басына бақыт-дәулет жасаған-ды, Тәңірім оған медет бергендіктен. * * *
Сәулешімнің басқан ізі жанарымды емдейді. * * *
Қорланған қатын-қызы жасыған-ды. Батырлар жеңісіне тасыған-ды, Олжалап, мал-мүлкін көп түсіріп. * * *
Мейлінше дүниені шашып-төкті. Ақыры масқара боп қашып кетті, Атының атырылған арынымен. * * *
Сәтті күндер туады оның жолына. * * *
Жұмсадық қалың қолын барлық іске. Сүйеніп ашу-кекті зорлық күшке. Дұшпандар бізге қарсы жиналмақта. * * *
Жұлдыз бар онда ғажап, дара тіпті. Асылды ауаменен оратыпты, Адамды болмысымен таңырқатып. * * *
Қашты дұшпан шыңғырып. Бұтқа дәрет сындырдық, Қолымыз алға өрледі. * * *
Оның өзі бас бәйгі, Халықты тура бастайды, Одан ешкім аспайды. * * *
Тау мен дала аңызақтан алқынбайды. Қара боран соғудан тартынбайды, Бұлтты түріп барады шалғай жаққа. * * *
Кернетіп тұлабойын ашу-кекке. Құралын қандамады олар текке, Қынапқа қылыш қаннан сыймай қалды. * * *
Дастарханың болмаса — маңайыңа кім жолар. * * *
Қасқайып қара атыммен тауларды астым, Белгісіз талай сырлы ойларды аштым, Отарға оғын атқан сыйлық етіп. * * *
Пәш болды талай ісі жасырынған. Көп әскер қолға түсті бас ұрудан, Күмісін алтынымен олжаладық. * * *
Қызметшің жаңа міндет өтінеді. * * *
Мейіріменен талайларды есінен де тандырар, Бізге қарап бір жымиса жүрегімді жандырар, * * *
Өзіннен басқа жанға айналмаймын. * * *
Ілігіп сәулем ауырдым. Емінді созсаң ұзаққа, Жанымды орар ауыр мұң. * * *
Қалыпты жаны жаман, пейілі қар көмірден. * * *
Дәулеті жарар өмір, жолыңызға. Гүл түрі бір-біріне көрік берер, Көктемде көтеріліп ерікті өнер, Адамдар құшақ-құшақ, теріп келер, Айнымас әсемдікке таңданумен. * * *
Бүлінді небір жердің соны алаңы. Ел қалай бұл алаңға қона алады, Аққан қан, төбе-төбе сүйек жатыр. * * *
Жеткізсем жұрттың көзін іске анық. Ондайды өлтірмей-ақ жөнге салып, Бәлемді жіберерем қарыздарғып. * * *
Тек қана, сенің емің дауалады. * * *
Жүргенде сен жай басып, таңдап көпті, Қыр мұрын, қыпша белді есіңе алып, Ол жайлы әлі талай өкінерсің. * * *
Жүз моншағын тегінде жақын көрме, Айып болар жоқты айту ақылды ерге, Данышпандар бос сөзді жаратпайды. * * *
Рахат көргенше өмір таусылады. * * *
Қырларда қызыл түлкі алаулайды. * * *
Орманын саялаудан ел тынбайды. * * *
Қу құлқынның ісі еді. Құл болса, егер, жоқтықтан, Тұзаққа өзі түседі. * * *
Үйреніп парасатын, ақта әділ үмітін. Аттардың жал-құйрығын жеңілдеттік, Түн қатып жау шебіне келіп жеттік. Бөгелмей өткелдерден жеңіл өттік, Мыңлақтың басын алдық адамының. (Мыңлақ — қыстақтың аты). * * *
Аспаннан түрлі гүлге нұр шашылды. Құс сайрап, сай-саладан су тасыды, Сұлулық көзді тартты таңғажайып. * * *
Қайырымсыз, озбыр ел жаман, Оған себеп кер заман, Сауысқандай саққұлақ. * * *
Үлгілі өсиетті қабылдайды. * * *
Қалқан, найза қолға алып. Қырандай болып қомданып, Айбынмен жауға баралық. * * *
Қарадым анық жан-жаққа. Дұшпанның қолы аржақта, Көрінді жау қарасы. * * *
Хан өзі соғыспауға қасам ішті. Тәртіпті қайта бастап жасап ішкі, Енді заң бұзғандардың: басын алып. * * *
Мұз басар сықырлатып қазір адам, Бүрісіп түліктер де қожыраған, Аяздан жан-жануар тітіркеніп. * * *
Талғамды қашан да — бос сөзді доғарар. * * *
Меймандос жомарттыққа басым келер, Лақтың қонағына басын берер, Қымызы сабасында үзілмеген. * * *
Тәңірдің күтіп бұйрығын. Алуға өмір сыйлығын, Із тастап, кейін шегіндік. * * *
Уақыт еді күзді күн, Құртуға жауыз құзғынын, Жеттік ұшып ұйғырға. * * *
Бектер зарлап сарнайды, Қайғыдан жүзі сарғайды. Афрасияптың қазасына. * * *
Онда жалбару пайдасыз. * * *
Қоқандап қарумен ерледің. Ал енді, бағынсаң тездегін, Болмаса, басыңды жер жұтар. * * *
Сол үшін ішкен асы тарамайды. Дәм бітсе, ол бір тиынға жарамайды, Алтынды өз бойыңдай жинаса да. * * *
Алауына махаббаттың ойым өрт боп жанады. * * *
Ойы елге төр еді, Адамның асыл зерегі, Ажал оны әкетті. * * *
Басынан көп іс кешірген, Шешендік сөзге көсілген, Қайран ер ерте көз жұмды. * * *
Аздығын оқтың білгендей, қасқалдақ суға сүңгиді. * * *
Жаз менде бар сұлулық мән бағы бар. Бұлбұлдар сайрағанда гүл бақшада, Адамға туады ойдан таңданулар. * * *
Байсыз қалды ақыры тыныш жүрмей құтырған. * * *
Серпіні жануардың артып мықты. Даусым да сонда менің шалқып шықты Көңілімнің құдіреті артып тіпті. * * *
Көретін қызығынан оны тыйма. * * *
Болар күнің дауылды. * * *
Меніалып тастама, Жанарымды жасқама, Көз жасымды көлдетіп. * * *
Адам үшін асылды жер бетінен тереді. Қыста келген қонаққа асын дәйім береді, Жұртын тастап азамат оралмасқа кетіпті. * * *
Ізгілікке ой салған, Жауды талай қайтарған, Ажал оны әкетті. * * *
Жер беті мәуе бакқа ораныпты, Жүретін жануарға жол анық-ты, Өрісте қалың сиыр ойнақтайды. * * *
Нәпсіге еріп қомағай қойымды алып, жырғады. Өз сертінде өзгермей туралықпен тұрмады, Шартын бұзды бірліктің, кетсін енді бетімен. * * *
Өзгеше өнерімен тартысты көп. Ушығып кетті күрес әртүсті боп, Кектеніп аралары алыстады. * * *
Істің бәрі айналды енді жаманға, Ат, адамы тізімделді табанда, Оның сөзін бұдан былай кім тыңдар. * * *
Жаз нұрынан жерге моншақ шашылды. Жасыл орман жамылыпты асылды, Хош иістен жадырайды жанымыз. * * *
Төмен тұрып үйрен толық тәкәппар боп көрінбей. * * * Махаббаттың мейіріне нәзік жаның иеді, Оның ыстық теңізіне бойың балқып күйеді. Білім деген мәуелі ағаш өз жемісін береді. * * *
Өмірімде тоқталуға жақындасып келеді, Еңбегімді елім алсын маған сол ғой керегі. * * *
Білімсіз ол бос дүние жарамайды сүйеуге. * * *
Көзін тіпті жұмсадағы түрады оған жас келе. * * *
Жем-шөпке жануарды жарытпапты. Тәңірдің талқысынан қорықпапты, Оңбаған ырысымды алыстатты. * * *
Жапырақтай сарғаюмен жүрер жолын тауысқан. * * *
Өмірдің көңіліме сырын түйдім. Гүліме таудың таза суын құйдым, Мәртебем сонан менің биіктетті. * * *
Талай істі басынан көп өткерген. Ұлым өзің дұрыс өткін өткелден, Кішіпейіл жаннан тарар жақсы үлгі. * * *
Үй-ішіне бермедің. Тышқан тасып, ас қыпты, Қызығын да көрмедің. * * *
Жаны адамға жақын-ды, Жауға қарсы атылды, Оған ешкім тең келмес. * * *
Бөлеген ақ моншаққа жағаны бу. Жамылған жасыл жапырақ бағалы ну Қанатын көк жүзінде қағады қу. * * *
Көк теңіздей көрінеді жер, аспан. Қырқаларды қызыға жан қарасқан. * * *
Жерден дәнін тереді. * * *
Оның бәрі жұлдыз-аспан, күндіз-түн доп байланған. * * *
Ойнақтасын жануар ертесінде тақымда. * * *
Әйтеуір қолда барын талшық етті. Айлалы аса пысық болса да епті. Ажалдан ешкім қашып құтылмайды. * * *
Жарасып жердің қаймағы. Құрт, құмырсқа ойнайды, Ініне шығып, еркіндеп. * * *
Туғаныңды жоғалтып, қырғауылды іздеме. * * *
Жанын қияр оның нұрлы көзіне. * * *
Оған құстар шомылды. * * *
Әйтеуір, амалдап туысын қуады. * * *
Асыға тартқан шақпағың тұтанып, тез өшеді. * * *
Өйткені ғашығыма алаңдадым. * * *
Сиқырлы көзі, Әдепті сөзі, Алды менің еркімді. * * *
Тауларды жапты ол әппақ қар қонағы. Жел шықса сүрі қар сай-сайға толады, Сел болып ол енді сырқырап ағады. * * *
Құтыртып жаман өздерді. Адамдар өтірік сөзге ерді, Парасатты бек кеткен соң. * * *
Шалқайғанға шалқайғын төбең көкке жеткенше, Жамандықтан аулақ бол жаның сонша күйгенше, Жақсы сөзден жылылық мәртебеңді өсірер. * * *
Данышпан орынды ойды қабылдайды. * * *
Дәулетімен басқаларды қыспайды. * * *
Келген бізге елшісін де қыспаңдар. Ел мұратын қобалжымай ұстаңдар, Деп сарбаздар бір-ақ жерге жиналды. * * *
Асыңды елге сарқып беріп өзің қатып, жүдеме. * * *
Алым-берім алысты. Бір қуменен табысты, Ұрлап алып, ақшамды. * * *
Суайт қой ол судай аққан қужақта. Сондағы кетіп қапты біз жоқта, Басқа елден алып келген құлыммен. * * *
Құрғатып көз жасымды құрмет етті, Опалы еміне де көзім жетті, Бірақ та жолаушыдай кетіп қалды. * * *
Ғылыммен еңбек етемін, Өткелден сан өтемін, Байлығымды сарып қып. * * *
Балалар да көңілді. Тасып сүт те төгілді, Қой, ешкілер сауылып. * * *
Ол бірақ, тау-даланы зақымдайды. * * *
Бөлеп сазға бұл маңды. Өнерлілер сыйланды, Сайраңдайық шалқып бір. * * *
Ақылдымен кезіксе бұл сөзіме сенеді. * * *
Жер-суыңды жалынсыз, Аяз қатты үскірік, Жіберді елді тысқырып. * * *
Кетті сонан маңдайыңнан жан жеріп. * * *
Ұрпақ өссе, естілер өмірге алаңдар ма. * * *
Абайсыз жаман іске еніп, талма. Бастайды ізгі ниет ерікті алға, Сөйлеуге жақсы сөзді әдеттенгін. * * *
Сүт сүзілді, қазан оттан түспеді. Мені жібер майданға, Ерлігімді көрсетем, Өз сертімнен таймауға, Бір сәйгүлүк болса екен. * * *
Түгелдей бүріскек бір түске енеді. Кеңдікті жәндік жаздан үйренеді. Бұлбұл құс бақшаларда еркін сайрап. * * *
Оны ешқашан күшпенен толтыруға болмайды. * * *
Төске алып, тау самалын салқындайды. Сен неге сәл нәрсеге қырындадың, Артына аз да болса бұрылмадың. Көңліңді бізге деген ырымдадың, Қалдың ғой енді міне, елеусіз боп. * * *
Ұйқымды ой ашса екен деп тіледім. Жеті қарақшы ол жұлдызын көп санаумен, Жеңілденді менің күпті көңілім. * * *
Көңілі оның орныққан соң құдайды еске алады. * * *
Күндіз-түні жүрегімде тулады. Толғанудан жаным да бір тынбады, Көшіп кеткен жұртын көріп жарымның. * * *
Қастық етсе, не істеуді ойлап жүр. * * *
Айырар адамдар да ұғынып сыр. «Сай-сайда қасат қарым тығылып түр» Деп жазға қыс ақтарды өз болмысын. * * *
Кімді келіп басса егер оны әлсіз етеді. * * *
Сусынымды қандырып еді шөлдеген. Енді соның күйгінен әлсіреп, Қайғы уы өзегімнен өрлеген. * * *
Парасатты ой паршаланды зор мәнді. Адамдарды бір-біріне қажатып, Естілерді есер заман торға алды. * * *
Көңілім менің оған берік байланған, Онсыз жерде жүре алмадым қатарда, Қайғысынан басым зеңіп, айналған. * * *
Төлем беріп, ісіне дәмін жерден татпақшы. Зорлық түбі қорлық қой қашаннан бұл айтылған, Ол шындықты енді ұқты, тірі деген ат жақсы. * * *
Басар жолын тауысты. Ажалменен қауышты, Сөзге ауызы келместен. * * *
Ердің кегін ерлікпенен алалық. Жан-жағынан жауды қоршап, қамалық, Ал жігіттер, тез жиналып, атқа қон. * * *
Естіртші бір жақсы сөз. Қасіретіңе болдым кез, Жан күйімді түсінші. * * *
Мақтанып, ойыңды онша тасытпағын. Жаныңа қайғы деген қас болады. Көңліңді шығынды ойлап, жасытпағын. * * *
Шағуға адам, малды еркім дейді. Сан мыңдаған улы жәндік желпілдейді, Деп қыс та бар шындықты баян етті. * * *
Дей алмаймын табу үшін аяндым. Шаршап жүріп, өзіңді ойлап ояндым, Әкем алып барады оны қабыл ал. * * *
Мекенімді жәннәт дейтін менің жақын елім бар. * * *
Шек келтіріп, ойыменен ойнама. * * *
Күн, жұлдыз аспанда ол суынбаған. * * *
Данышпандар шыныққан оның мәнін ұғады. * * *
Шыланып терге, ерттеулі тоқым ішпегі. Арыны біраз басылған осы көздегі, Жөнге оны көндіруге күштеді. * * *
Ауырлыққа халықпенен бірге түс. жүктеу/скачать 6,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|