Объединение юридических лиц в форме ассоциации «общенациональное движение «бобек»
жүктеу/скачать 3,05 Mb. Pdf көрінісі
|
Сборник МНПК
| INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
«GLOBAL SCIENCE AND INNOVATIONS 2023: CENTRAL ASIA» ASTANA, KAZAKHSTAN, APRIL 2023 27 адамның мүдделерін қорғай отырып, өзі қиын жағдайға тап болады. Бұл жағдайлардың жиынтығы болуы мүмкін. Мысалы, қоғамдық жерде белгісіз адамды соққыға жығып жатса, кез- келген өтіп бара жатқан адам араша түседі. Араша түсемін деп өзі жауапкершілікке тартылып кетуі де ықтимал. Осы оқиғаға қатысы жоқ үшінші тұлға да шабуыл объектісіне айналады. Тиісінше, мұнда өзін-өзі сақтау инстинкті іске қосылады, бұл жағдайда адам қорғалады, бұл қажетті қорғаныс деп аталады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде 1-баптың 32-бабында мыналар баяндалады: егер қажетті қорғаныс кезінде қажетті қорғаныс шегінен асып кетуге жол берілмесе, қажетті қорғаныс қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқпайды [2]. Қылмыстық заңнамада қажетті қорғанысқа жол беріледі, өйткені ол әлеуметтік қауіпті болмаса әрине, керісінше қоғам үшін пайдалы әрекет ретінде түсіндіріледі. Жасыратыны жоқ, қоғамда бүкіл жүйенің ашықтығына қарамастан, бірқатар бұзушылықтар мен уәкілетті органдардың қысымы кең тараған. Сол кездегі қоғамдық қорғаушы ретінде мен көптеген бұзушылықтардың куәсі болдым, мысалы: жеке пайда табу, жала жабу, заңның дұрыс түсіндірілмеуі, іс жүргізу құжаттарына иелік етпеу, баптардың дұрыс сараланбауы, хаттамалардың көшірмелерін ұсынбау, зардап шеккен адамдардан өтінішті қабылдаудан бас тарту, және тағайындау мерзімінің аяқталуындағы өрескел қателік сот сараптамасы және тағы басқалар уақытылы тағайындамауы [3]. Мен өмірде кездескен нақты мысал келтіріп кетсем, бұл жағдай ағымдағы жылдың көктемінде болды. Жолда мас күйінде үш белгісіз ер адам екі қызды кездестіреді. Олардың арасында төбелес орын алады, ер азаматтың бірі күш қолданып, қыздардың бірін көлікке отырғызуға тырысады және бірнеше рет соққы алады. Бірінші қыз қашып, көршінің үйіне кіріп жасырынып қалады.. Достарының біріне қоңырау шалып, қыз көмек сұрайды. Қыздың досы көмекке келеді, ол оларды ажыратуға шешім қабылдады, содан кейін шабуыл объектісіне айналады, яғни құқық бұзушылар ажыратпақшы болған адамның өзіне жабылып төбелеседі. Осы уақытқа дейін оқиға орнына учаскелік инспектор келіп, куәгерлер және медициналық қызметкер келеді. Мұның бәрі кешкі сағат 20:00 шамасында қоғамдық орында болғанын атап өткім келеді, келесі күні сағат 17:00-де мас күйінде жәбірленуші Р. әртүрлі дене жарақаттарымен ауруханаға түседі. Енді біз құқық қорғау органдарына өтініш беру процедурасын және тергеу әрекеттерінің барысы қалай дамығанын қарастырамыз. Біріншіден, мен учаскелік инспектордың әрекетіне баса назар аударғым келеді, оның тарапынан шаралар қабылдануы керек еді. Өз құзыретінде учаскелік инспектор кем дегенде екі жақтан да түсіндірме алып, болып жатқан жоғары тұрған органдар туралы баяндауға тиіс болды. Екіншіден, өтініш төрт күннен кейін келіп түседі. Үшіншіден, өтінішті жәбірленушінің өзі емес, оның туысы жазады.. ҚР ҚІЖК 408 бабының талаптарына сәйкес іс туралы өтініш жәбірленушінің өзі немесе оның заңды өкілі өтініш бергеннен кейін ғана қозғалады. Төртіншіден, қарсы шағым ұғымы бар. ҚР ҚІЖК 408-бабының 8-бөлімінде, сондай- ақ ҚР ҚІЖК 411-бабының 3-бөлімінде мыналар түсіндіріледі: егер жәбірленушінің шағымына қарсы шағым түссе, онда іс жүргізу кезінде екі шағымның да қылмыстық істің заттарымен байланысты екендігін ескеру қажет. Тиісінше, екі шағым да бір іс жүргізуге біріктіріледі және қылмыстық істі қарау кезінде екі адам да бір процесте тек зардап шеккендер ретінде ғана емес, сонымен бірге кінәлі (сотталушы) ретінде де әрекет етеді [4]. Бесіншіден, бесінші күні жәбірленушіден істі жүргізетін тергеуші емес, жедел уәкіл өтінішті емес жауаб алады. Алтыншыдан, жәбірленушіге медициналық куәландыру жүргізілмеген, бұл жәбірленушінің денесінде ұрып-соғу белгілері болмаса да міндетті болып табылады. Жетіншіден, бұл мақаланың біліктілігі. Басқа тергеу әрекеттерінсіз тергеуші үшінші тұлғаның өтінішіне және жәбірленушінің айғақтарына сілтеме жасай отырып, ҚР Қылмыстық кодексінің 106-бабы бойынша қылмыстық іс қозғайды (бұл бап, денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргені белгілі) азамат М. - ды кінәлі деп таниды, дегенмен іс бойынша ол қорғауға құқығы бар куә ретінде өтуі керек еді. Бұл ретте медициналық сараптаманың қорытындысы, медициналық куәландыру, ұрып-соғуды алып тастау және куәлардың өзге де дәлелдемелері мен айғақтары сияқты дәлелдемелерді істен алып тастап, болмағандай сынай танытады. Егер бастапқыда ҚР |