Қобыз пәнінің II санатты мұғалімі
жүктеу/скачать 2,24 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кіріспе
| Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Атырау облысы Қызылқоға ауданы Миялы балалар өнер мектебі Музыкалық шығарманы жатқа ойнауды үйрету Қобыз пәнінің II санатты мұғалімі Көшелекова Бибігүл Жайнаққызы 2015 ж
Жоспары: І. Кіріспе : Музыка пәніндегі оқытудың тиімді жолдары ІІ. Негізгі бөлімі 1.Музыка пәнін оқытудағы жаңа инновациялық әдістердің тиімділігі 2.Жаңа инновациялық әдістерді пайдалана отырып, білім сапасын арттыру өмір талабы ІІІ. Қорытынды бөлімі Күтілетін нәтиже Кіріспе Музыка пәніндегі оқытудың тиімді жолдары Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі білім беру жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. Оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі – сыныптық сабақ жүйесі екені бәрімізге мәлім. Осыған орай менің тәжірибемде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрінен басқа, дәстүрлі емес сабақтар түрлері де пайда болуда. Олар көбінесе оқытудың жаңаша әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсатым - әрбір сабақтың оқу - тәрбиелік мүмкіншіліктерін ескере отырып, оны жаңа сапалық сатыға көтеру. Бүгінде оқыту жұмысын осылай ұйымдастыру мен әдістің жаңалығы басқа ұстаздардың жаңа жағдайға байланысты оқу-тәрбие процесін шығармашылықпен пайдаланудың негізгі өлшеміне айналуда. Оқытудың жаңа инновациялық әдістері мен пәнге байланысты жаңа техно- логияларды пайдалануға итермеледі.[1] Инновация деген ұғым латын тілінде:жаңарту,жаңалық,өзгеріс енгізу деген түсінікті білдіреді.Оның мәні – білім беруге және өздігінен білім алуға негізделген қабілетті дамытады.Қазіргі таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға. Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты қаруланған болуымыз керек. «Балаға білім бергенде, алыстан жақынға,таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру керек» - деп Мағжан Жұмабаев айтқандай,оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек.Осы бағыттарда мектептерде музыкадан теориялық және тәжірибелік білім беру жүйесінен біраз тәжірибелер жинақталған, солай бола тұрса да,музыка сабағын жүйелі оқыту,әсіресе қазақ мектептерінде ұлттық бай музыкалық мұрамызды молынан пайдаланудың жолдары әлі де көрсетіле берсе артық етпейді.Басты міндет-оқыту мен тәрбиелеу.Өз пікірінде көрнекті педагог В. Сухомлинский «Өнер - өнегілі,ақылды адамдарды тәрбиелейтін құрал» деп тәрбие үрдісінде өнерге аса көңіл аудару қажеттілігін қысқа да түсінікті түрде атап көрсетті.Сырлы да сазды әуендерді бүгінгі күн әуендерімен,классикалық музыкамен ұштастыра, шығармашылықпен тақырыпты аша түсіп,оқушыларды музыка әлеміне қызықтыра білу музыка мұғалімінің өз ісінде шеберлігін талап етеді.Оқуға ынтасы барды да,ынтасыздарды да,тәртіптілер мен тәртіпсіздерді де музыка әлеміне қызықтырып,оқушылардың рухани бейнесі,танымын қалыптастыра отырып,қоғамның саналы азаматы етіп шығару - ұстаздардың басты мақсаты.[5] Музыка сырт көрініс,яғни бейнелеушілік аз роль атқарады.Пластикалық өнерден,әдебиеттен,театрдан айырмашылығы – ол образдарды түгелдей дыбыстық үн құралдары арқылы суреттейді.Алайда музыкада табиғат көрінісін көркем бейнелеу кездесіп отырады.Мысалы,табиғат үні (жел гуілі, судың гүрілі, құстың әні, т.б.),адамның дауысы,күнделікті өмірде кездесетін дыбыстар музыкада азды-көпті көрініс табады.Сондай-ақ музыкада заттардың сезім арқылы қабылданатын кейбір белгілері ассоциация (құс әнімен орман суретін меңзеу),аналогия (мелодияның байсалды,кең тынысты қозғалысынан жазық дала көрінісін елестету) және есту,көру сезімдері байланысының көмегімен қиялда қайта жаңғыру арқылы бейнелейді.[2] Музыканың ерекшелiгi бұл ерекше эстетикалық құндылық өнердiң қолданбалы және көркем мақсаттарының байланысында ашылады.Алғашқы жанрлардың құрастыруы қолдану заңдастырылған суреттеу құралдары түсiнетiн (қолданбалы музыка) қолданбалы есептердiң музыкасының орындауымен байланған.Шарттар музыканың құндылығы бұл нормативтiк үлгiлерiне оның формасының типтiлiгi, жақындықтан тәуелдi болды. Автономды музыкалық тiл және музыканың таратуын ерекше саланың құрастыруы,маңызы бiрдей емес тұрмыс-салт та,салтанат та,мәдени де,жаңа мақсаттың ұғынуларына келтiрдi:бiртума iске асыру жеке авторлық (композициялық ) ойла.Музыканың құндылығы шарт бұл композитор сайланған құралдардың iшкi мағыналы керектiгiнде музыкалық шығарманың бiртума құрылымында бiр уақытта тұрады.Автономды музыкадағы көркем сапаның төмендетуi (мысалға, салондық музыка) авторлық ойлауды үйреншiктiлiк, немесе қолдану бiртума эффекттер,шығарманың қарама-қайшы iшкi тұтастығындағы өзiндiк мәнi бар бағыты да нәтижесi болып табыла алады. Музыкалық өнердiң ерекшелiгiнiң ерекше тұрғысы - оның(кез келген музыкалық құбылыс интонациялар және интонация кешендерiнiң қайтымсыз тiзбегi ретiнде бар болады)уақытша табиғаты және көркем - мағыналы бүтiндiктiң байланысы.Музыкадағы бүтiндiктiң алғашқы түрi импровизациямен елестеткен - белгi үшiн музыка тартуды процесспен, рұқсатсыз функционалдi айырып танылатын құралдар бастады.Бүтiндiктiң әсерi интонациямен ағайындас бiр-бiрi импровизация құрайтын элементтер арқасында бастапқы саранды,ырғақты,гармониялық үлгiнiң вариант бола осы жағдайда жасалады.Вариациялық форманың импровизациясы жақын, алайда, функциялар өзгешеленедi бастады.Мысалы,музыкалық бүтiндiктiң өте күрделi түрi функцияда бастайтын бiтiрiлген музыкалық формалармен дамыту және аяқтау сонат формасында экспозиция,өңдеу,репризаның арнайы музыкалық құралдарымен бейнеленген елестеткен.Уақытша процесс форма бұл себеп және салдарды түр бойынша бiр-бiрiмен сабақтас фазаларға мүшелейдi.Мұндай салыстыруға қабiлеттi тыңдаушыларға тән ықыласының белсендiлiгiнiң формаларының қабылдауы жадта арғы-бергi салыстырып, ұстап қалып,дамыту музыкалық келешек таңдандыруға ойлайды ойла. Дыбысталу ұзақтықтың бiтiрiлген формаларында ерекше кеңiстiктi алады: қабiлеттiлiк байланысының логикасында жиiрек музыкалық табандатқан мұэдап кету.Осылай форма және кристалдаған форманың диалектикасы пайда болады.Музыкалық шығарманың аяқталғандығы,өз кезегiнде, шығарманың бiтiрiлген түрiнiң тыңдаушының жадында тастап кететiн орындаушылық интерпретациядағы iс жүргiзетiндiгiмен аударып қояды.Ол сынағыштықтағы танысуда басқа орындаулар,түсiндiрулермен,осы шығарманы әр түрлi ұғынумен процесске жаңадан өрiстейдi.Адамның музыкалық іс-әрекетінің негізгі үш түрі бар.Олар:
Яғни,автор музыканы тудырса,орындаушы қайта жаңғыртады,ал тыңдаушы оны есту арқылы қабылдайды.Музыканы насихаттау,ғылыми тұрғыда зерттеу,музыка сыны,музыка кадрларын даярлау сияқты іс-әрекеттің басқа да түрлерімен қосыла отырып,шығармашылық,орындаушылық өнер және қабылдау негізінен қоғамның музыка мәдениеті болып қалыптасады.Осы секілді музыка салаларының әрқайсысының өзіндік құрылысы болады. Myзыка (music) - кескіннің сұлулығын және эмоционалды бейнелілікті білдіру үшін вокалды немесе инструменталды дыбыстарды араластыратын өнер түрі,әдетте ырғақтың,мелодияның,әсіресе,батыс музыкасының, үйлесімділіктің мәдени стандарттарына сәйкес.«Музыка» ұғымы,әдетте, мелодияға жиналған биіктігі әртүрлі дыбыстардың жиынтығы және белгілі бір ырғақты және метрлі І бейне деген мағына. Әдетте,мелодияда белгілі бір тональдылық немесе лад болады,еуропа музыкасында сүйемелдейтін аккорд немесе контрапункт түрінде көрініс табуы мүмкін үйлесімділікті қажетсінеді. Музыка — әрбір адамзат қауымдастығына белгілі бір түрінде тиесілі өнер. Ол салт-дәстүр,әдет-ғұрып, қозғалыс үйлесімділігі,қарым-қатынас және ойын-сауық тәрізді әртүрлі қоғамдық мақсаттар үшін пайдаланылады.
Қобыз – қастерлі де киелі аспап.Мыңдаған ғасырлар бойы қобыз аспабын ойнай алатын нағыз иесі бақсылар болып саналған. Қарапайым адамдар қобыз аспабын ұстауға да сескенетін болған.Өйткені, бұл аспаптың құдіретті күшіне сенген. Қобыз аспабы арқылы бақсылар болашақты болжап,адамдардың тағдырын айқындап, олар ауырса аспаптың күшімен емдейтін де болған.Бақсылар қобыз арқылы аруақтармен тілдескен.Олар жер бетін жын-шайтандардан аластап, мейірімділік пен зұлымдықтың тепе-теңдігін жасай алатын үлкен күшке ие болған.Бақсылар қобыздың үнімен жан-жануарлар мен құстардың дыбысын салған. Бақсы қобызды жанды аспап деп есептеген.Ол аспапта ойнағанда аттың немесе құланның үстінде шауып келе жатқандай және ол арқылы шыбын жанын аруақтар әлеміне жеткізетіндей терең сезімге бойлаған.Сол себепті қобыз аспабының құрылысына да адамдардың дене бітімін атағандай бас – құлақ – мойын – кеуде – аяқ деп атау берген.Қобыз және қобыз аспабында орындалатын музыка жамандықты, ауру мен өлімді аластата алған.Бақсылардың бұл аспабы кез-келген аспаптан дараланып тұрады. Аспаптың түсі қара болғандықтан оны қара қобыз немесе нар қобыз деп атаған.«Қара» сөзі көнеде тек түске байланысты ғана емес,зор немесе ұлы деген де мағынаны берген. Ал,«Нар» сөзі де үлкен немесе алып яғни күшті деген ұғымды білдірген.Қобыз аспабы құдіретті күшке ие болғандықтан осындай атау беріп оған қасиетті де киелі аспап деп сенген.ХХ ғасырға дейін қобыз тек бақсылардың ғана иелігінде болған.Бақсылар қобызда ойнаған әуені мен сарынын, өздерінің аруақтар арқылы бойына сақтаған қасиетін өзінен кейінгі бақсыларға қалдырып отырған.Сондықтан да қобыз және қобыз сарындары түркі халықтарының мәдениетіндегі ең ежелгі музыкалық дәстүр болып есептеледі.Замандар өте келе кеңес дәуірінде бақсылар қуғынға ұшырайды.Ал, көне дәстүрді сақтап қалу қиынға соғады.Бақсылық дәстүр тіпті мүлде жойылып та кетеді.Ал,қобыз аспабының орнына оркестрге лайықталған төрт ішекті аспап пайда болады.Сөйтіп, ХХ ғасырда қобыз музыкасының жаңа тарихи беттері ашылады.[17] 
 жүктеу/скачать 2,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|