Оқыту әдістерінің функциялары

Оқыту әдістерінің функциялары. Оқыту әдістері өздерінің мақсаттарын келесі негізгі функцияларды шешкен жағдайда ғана орындайды: ынталандырушы әрекет функциясы, білім беру, тәрбиелеу, дамыту функциясы.

Ынталандырушы әрекеттің функциясы оның міндеті-танымдық қажеттілікті, оқушылардың белгілі бір мәселені шешуге деген қызығушылығын ояту, яғни оқушылардың оқуға деген оң көзқарасын нығайту.

Оқыту әдістерінің оқыту функциясы оқу процесінде жетекші болып табылады. Оқу функциясының тиімділігі оқушының білім, білік және қарым-қатынас сапасымен" өлшенеді". Оқушы біліміндегі олқылықтар көбінесе оқыту әдістерін дұрыс таңдамаудың нәтижесі болып табылады. Оқу функциясының мәні дидактикалық тапсырмаға сәйкес оқыту әдістерін дәл таңдауда, зерттелетін материалдың мәнін ашуда анықтық пен экспрессивтілікті қамтамасыз етуде көрінеді. Оқу функциясының тиімділігінің жетекші критерийі-оқушының жаңа мазмұнды алу үшін алған мазмұнын пайдалану мүмкіндігі.

Даму функциясы әр әдіске тиесілі болуы керек. Бұл функцияның ерекшелігі оның жан-жақтылығы: оны жүзеге асыру балалардың білім сапасын дәйекті дамытуды, олардың дағдылары мен дағдыларын, іс-әрекет тәсілдерін үнемі күрделендіруді және дамытуды, танымдық қызығушылықтарды, құндылықтарды, Тәуелсіздік пен оқушылардың шығармашылығын дамытуды қамтиды.

Оқыту әдістерінің тәрбиелік функциясы: оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, қажетті адамгершілік, эстетикалық, барлық рухани қасиеттері мен жеке қасиеттерін тәрбиелеу.

Оқыту әдістерінің барлық осы функциялары бір-бірімен тығыз байланысты және педагогикалық процесте кешенді түрде жүзеге асырылады.

Жалпы білім беретін мектептің қазіргі даму кезеңінде жаңа әдістерді одан әрі жетілдіру және әзірлеу қажеттілігі туындады. Бұл жетілдірудің негізгі бағыттары білім туралы Мемлекеттік және үкіметтік құжаттарда анықталған: Ресей Федерациясының "Білім туралы" Заңы (1992), "2010 жылға дейінгі кезеңдегі ресейлік білім беруді модернизациялау тұжырымдамасы" (2002), "жалпы білім берудің жоғары деңгейіндегі мамандандырылған Білім беру тұжырымдамасы" (2002) және т. б. Гуманистік бағдарланған тұлғаны — адамгершілік, адамгершілік, мейірімділікті тәрбиелеуге бағытталған оны ізгілендіру қазіргі орыс білімін жаңарту және дамыту орталығына қойылды. Мектепті ізгілендіру әр баланың қабілеттерін ашуға және дамытуға, оның өзін-өзі анықтауға барынша қолайлы жағдай жасауды көздейді. Бұл мәселені шешуде оқыту әдістеріне үлкен мән беріледі: әдістер мен ұйымдастырушылық формалардың кең спектрін қолдану оқытуды даралауға, оқушылардың бейімділігі мен қабілеттерін неғұрлым толық ашуға, олардың кәсіби өзін-өзі анықтауға, өмір жолын саналы түрде таңдауға жағдай жасауды қамтамасыз етуі керек.

Қазіргі мектептің білім беру мазмұнының міндеттері мен сипаты мұғалімнің оқыту әдістерінің кең арсеналын, оқушылардың жоғары танымдық белсенділігін, олардың тәрбиесі мен дамуын қамтамасыз ететін жаңа әдістердің оңтайлы үйлесімін дәстүрлі оқытудың тиімді әдістерімен қолдануды объективті түрде анықтайды.

Оқытудың әр кезеңінде бақылаудың әр түрлері қолданылады: алдын-ала бақылау, ағымдық бақылау, тақырыптық бақылау, қорытынды бақылау.

Кез келген тақырыпты игерудің нәтижелілігі алдыңғы кезеңде игерілген білімдердің көлемі мен деңгейіне тәуелді. Егер мұғалімде ондай ақпараттар болмаса оның оқыту процесін тиімді жобалау және басқару мүмкіндігі төмендейді. Сонымен қатар пән немесе бөлім бойынша оқушылардың білімдерін анықтау мұғалімнің өзінің іс-әрекетін дұрыс жоспарлауына және ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Аталған міндеттер алдын-ала бақылау арқылы шешіледі.

Ағымдық бақылау күнделікті жұмыста оқушылардың білімдеріндегі олқылықтарды анықтау және алдыңғы материалдарды игеруін тексеру мақсатында іске асырылады.

Тақырыптық бақылау бағдарламаның бір бөлімін өткеннен кейін қолданылады. Оның мақсаты оқушылардың білімдерін жүйелеу. Бақылаудың бұл түрі жүйелеу сабақтарында қолданылады және оқушыларды қорытынды бақылауға дайындайды.

Қорытынды бақылау тоқсан, жартыжылдық, оқу жылы соңында өткізіледі.

Бақылау формалары: жеке, топтық және фронталды.

Бақылау әдісі - оқыту процесінің тиімділігі, оқытудың нәтижелілігі туралы мәліметтер алу мақсатымен оқыту процесіндегі қарама-қарсы байланыстарды қамтамасыз ететін мұғалім мен оқушылардың бірізді өзара байланысқан әрекеттер жүйесі. Олар оқыту процесі туралы жүйелі, толық, жан-жақты, дәл және оперативті ақпараттарды алуды қамтамасыз етуі керек.

Қазіргі кездегі дидактикада келесі бақылау әдістері көрсетіледі: ауызша бақылау әдістері, жазбаша бақылау әдістері, практикалық бақылау әдістері, дидактикалық тесттер. Жекелеген ғалымдар графикалық бақылау әдістерін (Щукина Г.И.), бағдарламаланған және лабораториялық бақылау әдістерін (Бабанский Ю.К.) көрсетеді.

Ауызша бақылау әдістері - әңгімелесу, оқушы әңгімесі, түсіндіру, мәтінді, технологиялық картаны, схеманы оқу және тағы басқалар. Ауызша бақылаудың негізі - оқушының монолог түріндегі жауабы немесе сұрақ–жауап формасындағы әңгімелесу. Ағымдық ретіндегі ауызша бақылау әр сабақта жеке және фронталды формаларда ұйымдастырылуы мүмкін. Ауызша жеке бақылау барысында мұғалім оқушының білім деңгейі туралы толық және нақты деректер алады. Ауызша жеке бақылаудың кемшілігі ретінде бір оқушы жауап бергенде басқа оқушылардың оқу белсенділігінің төмендеуін айтуға болады.

Ауызша фронтальды бақылау аз көлемді оқу материалы бойынша бір-бірімен логикалы байланысы бар сұрақтар ретін қажет етеді. Әдетте бұл әдіс қысқа уақыт аралығында оқу материалдарын қайталау және бекіту үшін қолданылады. Фронтальды сұраумен жеке сұраумен салыстырғанда артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Оның артықшылығы бүкіл сыныптың жұмысын белсендіруге, аз уақыт ішінде көп оқушыларды сұрауға жағдай жасайды, уақытты үнемдейді. Сонымен қатар фронтальды сұрау барлық оқушыларға басқа оқушының жауабын толықтыруға, түзетуге мүмкіндік береді. Бірақ ол оқушының білімінің тереңдігін, жан-жақтылығын тексермейді және ондай сұрау барысында оқушының кездейсоқ сәтті жауаптары болып қалуы мүмкін.

Жазбаша бақылау (бақылау жұмысы, мазмұндама, шығарма, диктант, реферат) оқушылардың білім деңгейін терең және жан-жақты тексеруді қамтамасыз етеді. Жазба жұмыстарда оқушы өзінің теориялық білімдерімен қатар оларды нақты міндеттерді шешуде қолдану іскерліктерін көрсетуі керек.

Практикалық бақылау әдістері бейнелеу өнері, технология, дене тәрбиесі, математика, физика, химия пәндері сабақтарында қолданылады. Жоғары сыныптарда лабораториялық жұмыстар орындалады. Практикалық бақылау әдістері белгілі бір практикалық жұмыс іскерліктері мен дағдыларының қалыптасқандығын тексеру үшін қолданылады.

Г.Н.Филонов. - М.: Педагогика, 1974. - 260 с. - С.223-240. 65 с. -