Әдебиеттер 1. Ағылшын тілі мектепте» №3 2013ж. 2. «Мұғалімге арналған әдістемесі» №6 2012 ж. 3. www.e.d.u.kz. Р

1. Ағылшын тілі мектепте» №3 2013ж.

2. «Мұғалімге арналған әдістемесі» №6 2012 ж.

3. www.e.d.u.kz.

Первый этап школьного обучения детей – это овладение грамотой, в течение которого у них должны быть сформированы начальные навыки чтения и письма.

Являясь отдельными видами речевой деятельности, чтение и письмо представляют собой сложные процессы, которые состоят из многочисленных операций. Так, читающему необходимо воспринять графические знаки, перекодировать их в звуки, произнести прочитанное вслух или «про себя», осмыслить информацию, заложенную в каждом слове, предложении, абзаце.

Большое значение для успешности овладения чтением имеют такие познавательные процессы, как мышление, речь, память, внимание, образное восприятие и др.

Владение письмом как видом речевой деятельности требует выполнения еще большего количества операций. Пишущий должен оформить свою мысль в виде предложения, точно подобрав для этой цели слова и спрогнозировав место каждого предложения среди других единиц текста, осуществить звуковой анализ отобранных слов, соотнести звук и букву, учитывая при этом правила графики и орфографии, выполнить двигательно- графические действия, чётко соблюдая пространственную ориентировку (направление и размещение букв на строчке, их соединение и т.д.).

Для начинающего читать и писать каждая операция представляет сложную задачу, решение которой предполагает выполнение нескольких действий. Чтобы прочитать слог, ребенку приходится останавливать взгляд сначала на одной букве, потом на другой, поскольку его поле зрения ещё ограничено пределами знака; сохранять направление движения глаза слева направо; последовательно узнавать каждую букву, соотнеся её с определённым звуком; осуществлять синтез двух звуков и, наконец, произносить слог в целом.

-тренировка произносительного аппарата школьников в казахской школе достигается за счет слушания образцового чтения и повторения за учителем;

-постепенное, планомерное выращивание словарного запаса школьников, обучение их точному пониманию значений слов достигается благодаря словарной работе;

-активизация языковых средств, т.е. употребление усвоенных слов, их сочетаний в предложениях, в самостоятельно конструированных текстах – пересказе, рассказе, письменных сочинениях и изложениях и т.д.;

-овладение механизмами порождения речи, т.е. достаточно быстрым и правильным, точным построением речи – предложений и текста в устном и письменном вариантах;

-усвоение умений и навыков передачи устной речи;

Проблема развития речи младших школьников является одной из самых актуальных в современной методике в начальных классах.

В работе по развитию речи выделяют, как правило, следующие направления: работа над звуковой стороной речи, словарная работа.

Ни для кого не секрет, что владение речью является залогом успеха во многих областях и сферах жизни. Наши дети нередко терпят неудачи в учебе, общении и, в конечном итоге, в жизни вовсе не потому, что они глупы, бездарны, а оттого, что ни школа, ни родители не позаботились о должном развитии их речи.

Задача развития речи ребенка не сводится, как это принято считать, к обучению правильно и связно говорить, а предполагает постепенное и качественное формирование процессов слушания, говорения, чтения и письма, которые очень влияют друг на друга. Например, недоразвитие слушания может породить трудности в овладении письмом, а некачественное чтение – отразиться на правописании.

Разные виды речевых умений формируются по-разному: одними можно овладеть на основе подражания, другими только в ходе специального обучения.

Программа курса выразительного чтения предполагает обучение правильному произношению слов при чтении, развитие темпа речи и чтения, соотнесение его с содержанием высказывания и текста, выработка умения убыстрять и замедлять темп чтения, умение увеличивать и уменьшать силу голоса (от громкой речи до шепота и наоборот) в зависимости от ситуации и коммуникативной задачи высказывания. Большое внимание уделяется развитию четкой дикции, отработке правильной артикуляции гласных и согласных звуков в словах и фразах. Проводится работа над интонацией (темп, ритм, тон, логическое ударение, мелодика речи и чтения).

Развитие речи детей является одной из ведущих задач в современной начальной школе. Известно, что хорошо развитая речь младших школьников оказывает непосредственное влияние на обучение детей не только языку, но и всем учебным дисциплинам, являясь показателем интеллектуального развития. Трудно стать активным участником общественной жизни, интересным собеседником, не владея связной речью. Современная система работы по развитию связной речи учащихся выделяет в качестве основной задачу формирования умений воспринимать и воспроизводить текст и сознательно создавать собственное высказывание в устной и письменной форме. Для решения данной задачи рекомендуют создавать речевые ситуации, которые максимально приближены к естественным условиям общения. В этом случае повышается речевая активность учащихся, обеспечивается высокая мотивация в обучении. В системе работы над развитием связной речи используются разные группы приемов и типов речевых упражнений, включающих словарную работу, работу над словосочетанием и предложением, логическую работу и носящих тренировочный характер.

В основу начального курса русского языка положено всестороннее развитие речи. Изучение русского языка как неродного предполагает знакомство с русским алфавитом, развитием устной речи, навыкам чтения и письма.

Развитие речи придаёт всему процессу изучения русского языка чёткую практическую направленность. Развитие речи направлено на то, чтобы научить детей осмысленно читать, говорить и писать, дать младшим школьникам доступные их возрасту и пониманию первоначальные знания о языке, литературе, обогатить речь учащихся, развить внимание и интерес к речи вообще, привить любовь к чтению книг.

Язык по своей специфике и социальной значимости - явление уникальное. Он является средством общения и воздействия, средством хранения и усвоения знаний, средством духовной культуры народа, основной формой проявления национального и личностного самосознания и, наконец, первоэлементом художественной литературы как словесного искусства. В силу этого обстоятельства язык имеет только ему присущий статус среди других школьных предметов. Исходя из этого назначение предмета «русский язык» в начальной школе состоит в том, чтобы заложить основу формирования функционально грамотной личности, помочь ему осознать себя носителем языка.

Мотив речи возникает у учащихся при наличии эмоций, связанных с яркими впечатлениями, интересом к той или иной работе, которую предлагает учитель.

Работа по развитию речи требует разнообразных приёмов и средств. В процессе занятий многократно меняется учебная ситуация и мотивы речи. Учащиеся то высказываются свободно, то выполняют задание, которое дисциплинирует мысль и направляет в строгое русло их речевую деятельность.

Развитию речи учащихся, формированию и становлению их как языковой личности способствует проведение речевых уроков русского языка.

Речевой урок обеспечивает речевую активность детей, вооружает их языковыми умениями и навыками в такой степени, в какой это необходимо для того, чтобы получить речевую ориентацию в определенной лексической теме, в определенной речевой ситуации (и в жизненной ситуации тоже); за урок учащийся накапливает по теме необходимый для изложения своих мыслей языковой материал, обучение языку ведется в процессе познания действительности и овладение речью на самом деле становится «способом познания действительности» (Львов М.Р.)

На речевом уроке учитель объявляет лексическую тему, включающую в себя две темы – грамматическую и речевую. Ставит перед учащимися цели по усвоению грамматического (языкового) материала и по формированию речевых умений и навыков. Грамматико-орфографический материал вводится в коммуникативно-ценных единицах, на речевом материале, извлекается из него, исследуется и вновь возвращается в речь, но уже в упражнениях не репродуктивного, как на этапе первоначального закрепления, а продуктивного характера. Речевая тема урока трансформируется на личность самого учителя, что вызывает спонтанное высказывание по теме с использованием полученных на уроке знаний и выработанных умений и навыков.

Так, например, если в начале урока мы объявили тему «Моя семья», работали над текстами на эту тему, то в конце урока учащимся предлагается рассказать о своей семье, используя материал, полученный на уроке.

Использую для развития речи речевые разминки, которые решают следующие задачи:

1.учат детей слушать вопрос;

2.устраняют разного рода неточности в произношении;

3.вырабатывают четкую дикцию, правильное дыхание, ритм чтения, выразительность;

4.учат понимать жесты, мимику, разыгрывать небольшие сценки и т.д.

Особенно эффективны в плпне развития речи работы над картинками. Задаю вопросы ученики отвечают.Эта работа примечательна еще и тем, что развивается воображение: укченики придумывают имена, сочиняют целые истории. Всячески стараюсь поощрять творческий подход детей к заданиям. Использую технические средства обучения: картики, иллюстрации, музыку, аудиозаписи т.п.

Широко использую в своей работе произведения народного творчества – сказки, загадки, пословицы, поговорки. Устное народное творчество – богатейший духовный источник, в котором отражены народная жизнь, черты русского характера. Особое место на уроках отвожу пословицам. Пословицы развивают у детей наблюдательность, речь, чутье к звуковым красотам родного языка, чувство юмора, обогащают их знание. Поэтому на уроках литературного чтения пословицы вводят детей в тему, помогают обогатить усвоенное, выразить в краткой форме нравоучение, сформировать основную мысль прочитанного. Пословицы могут стать эпиграфом всего урока или служить созданием определенной проблемной ситуации.

Постоянно проявляю интерес к новинкам методической литературы, изданиям по психологии, педагогике и дидактике, знакомлюсь с опытом учителей-новаторов, заимствую отдельные элементы их методик.

Стремлюсь учить детей серьёзному увлекательно. Тщательно отбираю занимательный текстовой материл, в том числе широко использую детские высказывания. Обращаю особое внимание на постановку вопросов и задач проблемного характера, использую игровые формы упражнений, забавные сюжеты, рисунки, с помощью которых ученики вводятся в определённую речевую ситуацию.

У каждого учителя есть свои методы обучения школьников, но какими бы они не были важен конечный итог. Достичь результатов в обучении русскому языку мне помогают любовь к детям и к своей професии.

Литература

1.Львов М.Р. Методика развития речи младших школьников.//М: Просвещение, 1985 г.

2.Устименко И.А.Речевой урок русского языка в начальных классах // Начальная школа. 1994 г., №11.

3.Архипова Е.В. Русский язык и развитие речи. – СПб.: Издательский Дом «Литера», 2005.

4.Баранников И.В., Варковицкая Л.А. Русский язык в картинках. Ч. 1, Ч. 2. – 9-е изд., перераб. – М.: Просвещение, 1981.

ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ҚАРАСТЫРУ
Калиева А.Ш., Уразова А.К. (Ақтөбе)
Еліміз жер көлемі жөнінен әлемде 9-орында. Жеріміздің сол кеңдігіне қарамастан, орман көп емес. Қазақ жерінің 4 пайызы (22 млн. гектар) ғана орманды алқап. Осыған орай елбасымыз «Қазақстан-2030» стратегиясында бұл көрсеткішті 5.1% -ке дейін көтеруді жоспарлаған болатын.

Қазақстандағы орманның жалпы көлемі Қазақстан орман жобасының мәліметі бойынша 1998 жылы 24568.2 мың гектар болды.

Соның ішіндеАқтөбе облысының ерекше қорғалатын аумақтарының жалпы ауданы 540, 5 мың га-ды құрайды, олардың iшiнен мемлекеттiк орман қоры - 192, 5 мың га. (тоғайларымен - 40, 7 мың га) және Торғай мемлекеттiк қорықшасы - 348, 0 мың га.

Бүгінгі таңда Қазақстанда 62 орман шаруашылығы мекемесі бар. Оның ішінде Ақтөбе облысына тоқталсақ Ақтөбе облысы бойынша 7 орман шаруашылығы мемлекеттік мекемесі бар. Олар:

1. «Ақтөбе орман шаруашылығы» ММ;

2. «Үлкен борсық» ММ

3. «Қарабұтақ» ММ

4. «Мәртөк» ММ

5. «Темір» ММ

6. «Ойыл» ММ

7. «Қобда» ММ

Орман қорының жалпы аумағы 200,398 мың га, соның ішінде орман көмкерілгені 42,7 мың га құрады.

Ақтөбе облысының мемлекеттік орман қорының алаңы - 213,3 мың га, оның ішінде:

- орман жерлері - 91,7 мың га,

- орманды жер - 47,5 тыс.га.

Темір жол бойына отырғызылған орман қорғаушы желектер алаңы - 5873 га, оның орманды жерлер алаңы - 2597 га, қашықтығы 714 км және республикалық мағынадағы автокөлік жолдары - 7695 га, оның шінде, орманды жерлер алаңы - 1988 га, қашықтығы - 1,6 мың км. Облыстың орманды жерлерінің алаңдары ресурстарының 66,4 % -н орман өсімдіктері құрайды. Олар: қауырсын бұтақты шегіршін, кәдімгі қарағай, қайың, терек, емен, шетен, үйеңкі және т.б., оның 36%-н облыстың солтүстік бөлігінде орналасқан қайыңды-көк теректі бұталар және Елек, Қарғалы, Жайық, Қобда, Ойыл, Темір сияқты ірі өзендері мен олардың тармақтарының бойындағы алқаптар құрайды. Бұл жерлерде қайың, көк терек, терек, қандағаш талдары өседі. Қылқанды өсімдіктерден Ойыл, Темір, Мәртөк, Шалқар аудандарында отырғызылған жасанды қарағайлар бар. Үш жыл ішінде орман шаруашылығы мекемелері құм қозғалысын бекіту бойынша 600 га алаңға ағаш отырғызды, Ақтөбе қ. айналасындағы 108 га алаңға қайта жаңарту жұмыстары жүргізілді, «Ойыл орман шаруашылығы» ММ 10 га жерге жеміс ағаштарын отырғызды.

2010 жылы құрғақшылық пен ауа температурасының жоғарылығынан, мемлекеттік орман қоры аумағының 122,5 га алаңында өрт болды, оның ішінде - 83,5 га – орманмен жабылған орман жерлері, қалған 0,06 га – орман жерлеріне жатпайтын жерлер. Өрттің 2 жағдайы тұрғындар кінәсінен, 5-і белгісіз себептерден болды. Өрт салдарынан 45,3 мың теңгеге шығын келтірілді.

Мемлекеттік орман қоры жерлеріндегі өрттің алдын алу үшін, өртке қарсы тақырыпта 37 панно және аншлаг қойылған, 1160 км. минералданған жолақтар жүргізілді, 15 261 км. жер минералдандырылды, 241 қашықтықтағы жол жөнделді, өрт қауіпті кезеңде 11 уақытша өрт сақшылары жұмысқа қатыстырылды. Темір және Қобда орман шаруашылығында қосымша 2 өрт-химиялық станция құрылды. Өрт-бақылау вышкаларында орман шаруашылығы және табиғат қорғау мекемелерінің жұмысшылары байланыс құралдарымен қамтамасыз етіліп, тәулік бойына кезекшілік ұйымдастырды.

Елімізде орманды алқаптың үлесі 4 пайыздан сәл асатын болса, ал Ақтөбеде небары — 0,03 пайыз. Бұл — Ақтөбеде ағаш жоқтың қасы деген сөз. Жалпы, Батыс Қазақстан аймағында тал-теректен гөрі құм көп.

Облыста ағаштың аздығының бірнеше себебі бар. Бұрын Ақтөбе облысында отырғызылған ағаштардың көбі қараағаштар болған. Қараағаштардың ғұмыры ұзақ емес. Бұл — бір. Екіншіден, өрт те ағаштардың санын біраз азайтты. Үшіншіден, соңғы жылдары, әсіресе қараағаштарда жапырақжегілер қаптап кетіп, ағаштардың азаюына әкеліп отыр.

Осыған орай, 2011 жылы облыстық бюджеттен орман шаруашылығын дамыту үшін 240,575 мың теңге бөлінген болатын. Нәтижесінде орман шаруашылықтарымен төмендегідей іс-шаралар орындалды:

- мемлекеттік орман қоры жерінен ағаш егу мақсатында 305 га жер дайындалды,

- 1966 мың дана екпе материалдары қазып алынды;

- 6117 га жердің орман ағаштарына күтім жұмыстары жүргізілді;

- 65000 шаршы метр жерге қолмен күтім жұмыстары жүргізілді;

- 128,6 га жерге қосымша орман ағаштары отырғызылды;

- 2062 кг орман ағаштарының тұқымдары жиналды;

- 7,4 га болатын тәлімбаққа тұқым егілді;

- 6,94 га болатын мектеп бөлімшесі қалыптастырылып, 4716,5 мың дана стандартты екпе материалдары өсірілді;

ағымдағы жылы орман шаруашылықтарымен аудан орталықтарына санитарлық-қорғаныштық жасыл аймағы үшін жалпы аумағы 223,7 га жерге ағаш отырғызылды немесе 1,2 млн дана ағаш-тұқымдастары;

Сонымен қатар, мемлекеттік орман қоры жерінің 667,5 га орман ағаштары отырғызылды. Сондай-ақ жалпы соммасы 2502,2 мың теңгеге Үлкен Борсық орман шаруашылығы ММ көлемі 10 га болатын тәлімбағы қайта қалпына келтірілді.

Ақтөбе қаласының санитарлық қорғаныштық жасыл аймағын қайта қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде. Өткен жылы осы мақсатта 404 га жердің жарамсыз және қураған ағаштарын кесу жұмыстары жүргізіліп, 211,4 га жерге қарағай ағаштары отырғызылды.

Орман шаруашылығы саласында 812 га алқапқа орман ағаштары отырғызылып, орман тәлімбақтарында 3,8 млн. дана бұталар өсірілген, бұл 2011 жылмен салыстырғанда 0,6 млн. көп.

Табиғатты қорғау бағдарламасы аясында, Ақтөбе қаласының айналасындағы санитарлық-қорғау жасыл аймақты қайта жаңғырту жоспарын жүзеге асыру жалғастырылуда.

Бүгінгі күні Ақтөбе қаласының айналасындағы санитарлық-қорғаныштық жасыл аймақты қайта жаңғырту бойынша 270,1 га алқабын қайта жаңғырту жұмыстары жүргізілді. Ақтөбе қаласының санитарлық-қорғау жасыл аймағына және «Нұр Ақтөбе» тұрғын үй кешенінің ауданына жалпы көлемі 90 га жерге орман ағаштары отырғызылды.

Осындай жұмыстар аудан орталықтарында да жүргізіліп, елді мекендердің айналасына 50740 түп ағаш және бұта көшеттері отырғызылды.

Алғаш рет 2012 жылы Ақтөбе, Мәртөк және Темір орман шаруашылықтары зиянкестерге қарсы (жапырақ жегіштерге және шегірткеге) орманды қорғау жұмыстарын жүргізді.

Облыстың ормандылығын арттыру мәселесі күн тәртібінде тұрақты қойылып келді. Осыған байланысты, елді жасылдандыру бойынша «Жасыл-Ел» салалық бағдарламасының қабылдануы облыс үшін ерекше мағынаға ие.

1. 
   М.Байтулин, С.Әбиев. Қазақстан ауылдары мен қалаларын көгалдандыру. Алматы – 1994 ж. 128 бет.
   
2. 
   Основная положения ведения лесного хозяйства Актюбинской области. Алма-Ата, 1990-1981г.г
   
3. 
   Проект. Организации и развития лесного хозяйства Актюбинского головного лесохозяйственного пройзводственного предприятия. Алма-Ата, 1991г
   
4. 
   Д.Тұяқбаев «Жасыл желек жайқалады», «Орман ұлттық байлағымыз», «Атамекен» 2002,26.03.
   
5. 
   «Ақтөбе» облыстық қоғамдық саяси газет. 27 қыркүйек. 2011ж.
   
6. 
   Ақтөбе облысы әкімшілігінің арнайы сайты. Табиғат ресурстары
   

Кез-келген мұғалімінің басты міндеті білім саласындағы жаңалықтарды меңгере отырып, оқушыға сапалы білім беру. Осы орайда мұғалім үнемі ізденісте, оқушы жанына жол таба алатындай мейірімді, шыншыл, әділ тұлға бола білуі керек. Ұстаз бойындағы осындай қасиеттер оқушыны жан-жақты зерттеуге, бақылауға және тиіміді қарым –қатынас орнатуға көмегі зор деп білемін. Дәстүрлі оқыту кезіндегі әдіс-тәсілдердің барлығы дерлік тек сабақты меңгерту, білімді оқыту негізінде құрылған болатын. Бұл орайда мұғалім оқушыны зерттеуші, бақылаушы емес тек қана білім беретін басты тұлға болып келген. Сыныптағы қарым-қатынас кезінде де мұғалім үстемдік көрсетуші негізгі тұлға болып және байланыс тек мұғалім-оқушы арасында өрбіп келген болатын. Дәстүрлі сабақтарымызда ұйымдастыру, үй тапсырмасын тексеру, жаңа сабақ, бекіту, үйге тапсырма бөлімдерінен құраған сабақ үлгісі болатын. Дайын білім беруге негізделген «дәстүрлі» стиль арқылы алынған білім оқушылардың жинақтаған өзге білімдерімен тиімді сіңісе алмайды, сондықтан механикалық есте сақтау, үстірт білім алу жағдайлары орын алады. Дәстүрлі оқытудан алынған механикалық түрде есте сақталған мәліметтерді емтихан кезінде ұтымды пайдалануға болады, бірақ мән-мағынасы терең меңгерілмей,жай ғана жатталатындықтан, тақырыпты оқыту немесе емтихан аяқталған соң керексіз болып қалады және оқушы оны өмірде тиімді пайдалана алмайды [1,6]деген пікірге келісемін,себебі, оқушы тек кітаптағы мәтінді өз бетімен оқып жұмыстанады да оны қолдану кезінде алған мәлі метін еске жаңғыртып түсіре алмай жатады. Ал сындарлы оқыту әдістері бойынша оқушы мәліметті жеке, топпен талқылап ой елегінен өткізіп ,саралап өзіне қажетті бөлігін есіне сақтайтындығы тиімді болып отыр.

Жаңа форматтағы деңгейлік оқу мен үшін және оқушыларым үшін үлкен өзгеріс әкелген нәтижеге бағыттталған әдістердің жиынтығы. Деңгейлік оқудағы жаңалық біздің дәстүрлі әдіс-тәсілдерімізден айырмашылығы қандай және ол әдістің тиімділігі неде деген сұрақ мені алғаш күннен бастап ойландырды. Менің түсінгім бойынша жаңа форматтағы деңгейлік оқытудың ең басты әрекеттерінің бірі ынтымақтастық орта қалыптастыру. Сондықтан сындарлы оқытудың әдістері бойынша сабақтың бастапқы бөлігін сергіту сәттерімен тренингтермен басталауы мендегі өзгерудің алғашқы қадамы еді. Нәтижесінде сынып ортасында жағымды атмосфера орнап, сабақтың жақсы, сапалы өтуіне әсер ететіндігі байқалады. Сергіту сәттерінің оқушылардың бір-бірін жақынырақ білуіне, ынтымақтаса жұмыс жасауына, бойларындағы қорқыныш пен күдік сезімдерін жеңіп топ алдында еркін сөйлеуге көп көмегі болатыны сөзсіз. Дәстүрлі оқытудағы күнтізбелік жоспармен күнделікті сабақ жоспарларының орта мерзімді жоспар мен қысқа мерзімді жоспарға айналудың ортасындағы ерекшеліктердің жермен көктей екенін деңгейлік оқу барысында түсіндім. Дәстүрлі сабақтарда керемет өзіміздің қолымыз жетпейтін, тіпті сабақ кезінде сол мақсаттың жартысынан көбі орындалмайтын сабақ мақсатын білімділік, дамытушылық, тәрбиелілік деп алып оған өзіміздің қаншалықты қол жеткізіп отырғанымызды түйіндемейтін сабақтар беріп келсек, орта мерзімді жоспар құруда сабақтың мақсаты мен күтілетін нәтиженің қолжетімді болуын, әртүрлі әдістерді қолдануды, сабақ туралы қосымша материалдардың алдын-ала жинақталуы, сабақ құрған кездегі сыныптың мүмкіндігінің ескерілуі,қабілетті және әзірше кедергісі бар оқушылар үшін тапсырмалардың дайындалуы сабақ жүйесіндегі мен үшін үлкен өзгеріс екенін және сабақ жоспарын құруда өз іс-әрекетімізді жана-жақты ойластырудың қажеттілігін өз тәжірибемде байқап келемін.

Дәстүрлі оқытуда білімнің негізін бағдарлама мен оқулықтардың мазмұны құраса, интербелсенді әдістемеде үйренушілердің белсенді әрекеттері құрайды [2,46] дегендей сындарлы оқытудың тағы бір ерекшелігі 7 модулді сабақ құру кезінде ықпалдастыру болса, дәстүрлі сабақтарымызда қандай әдістерді қолдансақта ол әдістердің бір-бірімен байланысуына, ықпалдасуына еш назар аудармаған болатынбыз. Бағдарламадағы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту модуліндегі Блум өлшемдерін сабақтарда пайдалану, сабақтарымыздың өзін блум өлшеміне салып құруға және оқушыға бағытталған сұрағымыздың өзінің сол өлшеммен құрылуы мендегі үлкен өзгеріс болды.Блум өлшемдеріне сай оқушыға түртікі, сынақтан өткізу, қайта бағыттау сұрақтарын қою кезіндегі сұрақтардың жоғары және төмен дейгейлерінің болуы оны оқушының деңгейіне сай бағытталса, дәстүрлі сабақтарымызда сұрақтың қандай деңгейде болтынына, оның оқушының деңгейіне қарап бағыттауға мән бермеген болатынмын. Бұл орайда Мерсердің сұрақ дұрыс қойылған жағдайда сабақ берудің тиімді құралына айналады және де оқушының оқуына қолдау көрсетіп,оны жақсарта және кеңейте алады [1,41] деген ойының дұрыстығын түсіндім және болашақтағы сабақтарымда сұрақты дұрыс қою арқылы оқушының дегейінен жоғары сатыға жетелеуді үнемі назарда ұстауға тырысамын. Бағалау – одан арғы оқу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жинақтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин [1,56]болса, дәстүрлі сабақтарымызда бағалаудың бес балдық жүйесін қолданып, оқушыға түсіндірместен бір ғана бағамен сабақ соңында бағалайтын едік.Сындарлы оқытудың әдістері бойынша бір сабағымызда оқушының өзін, бірі-бірі және топтық бағалаудың түрлерін қолданып оқушының әділ бағалауына, бір-біріне сындарлы дос бола білуіне тәрбиелеу мен үшін жаңалық болды және сабақтарымыда бағалаудың түрлерін қолдана отырып оқушыларды әділдікке, ұсыныс, пікір айта білуге, өз ойларын еркін жеткізе білуге дағдыландыра түстім.

Сыни тұрғыдан ойлау мәнмәтінді есепке ала отырып, бақылау мен тыңдау арқылы дәлелдер жинастыру мен шешім қабылдау үшін талапқа сай өлшемдерді қолдану сияқты дағдыларды дамытуды қарасатырады дегендей [1,49] Осы кезге дейінгі дәстүрлі сабақтарымда сыни тұрғыдан ойлауды дамытудың әдістерін қолданып келдім.Бірақ сыныптағы жақсы оқитын оқушылар ғана сыни ойлауға қабілеттерін байқатса, қабілеті төмен оқушылар бұрынғы қалыптарында өзгеріссіз қала берді. Деңгейлік оқудан кейінгі өткізілген сабақтарымда топпен жұмыстың әсері болар бұрын сыни ойлауға қабілетсіз балаларда өз ойынан шағын әңгіме құрастырып оны топ алдында оқуға дағдыланғандығы байқалды. Сыни тұрғыдан ойлау әдісі негізделген дәлелдермен мәнмәтіндерді, тұжырымдылық пен әдістер және критерийлерді қолдана білетін,нысаналы, өзін реттей алатын ой үдерісі ретінде бейнеленіп отыр.Балалардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамытуға байланысты, атап айтқанда:тыңдаумен зерттеу арқылы оқу, мәнмәтінге көңіл бөліп, шешім қабылдау үшін тиісті өлшемдерді қолдана білу сияқты дағдалармен қоса, мұғалімдер:

*білім беру бағдарламасы мен оқыту үдерісін түсіну үшін қажетті теориялық базаны;

*қорытынды мен тұжырымдарды қалыптастырудың тиісіт әдістерімен технологияларын дамыту керек [1,52] дегендей дәстүрлі сабақтарымда қолданып келген сыни тұрғыдан ойлауды дамытудың әдістерін алдағы сабақтарымда барынша күрделенген түрде қолдануға және сол арқылы сыныбымдағы әліде зерттеп қабілеттерін аша алмай жүрген оқушыларыма бағыттауды жоспарлаймын. сабақтарымда неғұрлым оқушының сыни ойлауын дамытуға күрделі тапсырма берсем соғұрлым жоғары нәтижеге жетуге болатынын байқадым сонымен қатар блум өлшемдерін сабақтың барлық бөлімдеріне пайдалануға тырысамын. Сол арқылы өзімнің оқушыға бағыттап отырған сұрағымның қандай деңгейде екенін үнемі қадағалап отырамын. Дәстүрлі сабақтарымызды алғашқы бетпе-бет кезеңінде блум өлшемдеріне салған кезде осы кезге дейінгі сабақтарымыздың барлығы дерлік тек қана түсіну және білу деңгейінен аспағандығы мені қатты ұялтты.

Қабілетсіз бала болмайды, сондықтан оқушының «ұйықтап» жатырған қабілетін оятып, өз бетімен білім алатын, өзін-өзі басқару арқылы ситуациялық жағдаяттарды шешуде жетістіктерге жететін тұлға қалыптастыруымыз қажет. Дәстүрлі оқытуда тұлғаның дамуын оның зияткерлік деңгеймен өлшесе,бүгінде бұл мәселе тұлғаның өзіндік рефлексиясымен байланыстырылады. Рефлексия дегеніміз тұлғаның өзін-өзі талдауы, сынауы, бағалауы, түсінуі, есеп беруі, алдына мақсат қоюы, өз өмірін жоспарлуы. [2,108]Мектеп өмірінде өзімнің аталмыш әдіспен жұмысқа дейінгі және кейінгі кезеңдер аралығын салыстыру нәтижесінде оқушылардың бойында бірнеше тиімді өзгерістер байқалды:

кез-келген мәселені шеше алады

шығармашылық қасиеттері жақсарады

жаңа қабілеттері ашылады

ойлау қабілеттері артады

өз бетімен білім алуға дағдыланады.

өз бойларындағы сенімділіктері қалыптасады

өзін-өзі құрметтеуі артады

іс-әрекеттерін ұйымдастыра алады

адами жақсы қасиеттері қалыптасады

оқуға деген ынта-ықыласы, қызығушылығы артады

талдайды және тұжырым жасай алады

Сыныптастарын сыйлауды ,құрметтеуді үйренеді

Сонымен қатар сындарлы оқытудың әдістерін қолдану мұғалім ретінде өзіме де төзімділік, шыдамдылық, жауапкершілік, зерттеушілік және ізденімпаздық сияқты қабілеттерімді шыңдады.

Мұғалім өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана нағыз мұғалім, ал оқуды, ізденуді тоқтатқанда, оның мұғалімдігі де жойылады деген ғұлама Ушинскийдің сөзін әр мұғалім жадында ұстану керек деп ойлаймын. Білім саласындағы жаңалақтар мен жаңа әдістер барша мұғалімдердің назарынан тыс қалмауы және үнемі ізденіспен шығармашылықпен жұмыстанатын жаңашыл ұстаз болуы керек. Дәстүрлі сабақтарымызда оқушымен мұғалім арасында өзіндік алшақтығымен ерекшеленіп түратын, егер сабақта қателік жіберсе «дұрыс емес», «қателестің» деп ескерту беруге дағдыланған болсақ, сындарлы оқытудың әдістерінде оқушыға жылы лебізбен, үнемі жаңалықпен бізді асыға күтетіндей жағдай жасауымыз керек. Сондықтан әр сабағымыз оқушының барлық мүмкіндіктерін ескере отырып құрылған, оқушыға сенім артуға, яғни, сенің қолыңнан келеді, сен керемет ізденіпсің деп мадақтап, қолпаштап рухани күш-жігер беретін әдістерді қолданатын өз мамандығымыздың майталманы болуымыз керек дей отырып сөзімдіағылшын ағартушысы Уильям Уорд тамаша ойларымен аяқтағым келіп отыр:

Жай мұғалім хабарлайды,

Жақсы мұғалім түсіндіреді,

Керемет мұғалім көрсетеді.

Ұлы мұғалім шабыттандырады.

1.Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы. Мұғалімге арналған нұсқаулық. Үшінші базалық деңгей. ІІІ басылым. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012.

2. «Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері» Оқу құралы А.Әлімов Алматы-2013

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯСЫН ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН «ОҚУ МЕН ЖАЗУ АРҚЫЛЫ СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУДЫ ДАМЫТУ» БАҒДАРЛАМАСЫН ПАЙДАЛАНУ ЖОЛДАРЫ
Кемелбекова Г. (Қызылорда)
Еліміз тәуелсіздігін алғалы бері білім беру саласына көптеген өзгерістер енгізілуде. Жас ұрпаққа саналы тәрбие, сапалы білім беруде жаңа, тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану қажеттілігі қазіргі күннің өзекті мәселесі болып отыр.

Жүйелі де сапалы білім беруде басты назар оқу процесіне келіп тірелетіндіктен оны тиімді етіп ұйымдастыра білу керек. Ал оны ұйымдастыру негізі – сабақ. Оқытуда қолданылып жүрген жаңа технологиялардың негізгі ерекшелігі-білімді меңгеруге емес, оқушының танымдық қабілеттерін және танымдық процестерді ойлай білуге, қабылдау қабылеттерін арнайы жасалған оқу мен танымдық жағдайлар арқылы дамытуға бағытталғандығында.

«География» оқу пәнінің жалпы мақсаты-тұлғаны қалыптастыруда ғылыми-географиялық білімнің біртұтастығын анықтау жалпы орта білім беретін мектептерде географиялық білім беру мақсаты біртұтас географиялық бейне жасау болса, география пәнін оқытуда алдыма:

-Оқушының географиялық ойлауын қалыптастыру барысында қызығушылығын арттыру, шығармашылыққа бастау;

-Шығармашылық қабілеттерін шыңдау үшін ғылыми әдіс-тәсілдерді меңгерту;

-Географиялық тілді еркін меңгерту үшін оқытудың қарқынын жоғарылату;

-Ғылыми –географиялық танымдылыққа жеткізу үшін географиялық атаулар мен ғылыми деректер, сандар мен даталар тілін меңгерте отырып, оқу сапасын арттыру;

-Картографиялық сауаттылығын арттыру арқылы карта тілі мен бейнелер сұлбасын пайдаланып сабақтың нәтижелігін күшейту;

-Географиялық мәдениетті қалыптастыра отырып табиғаттың біртұтастылығын сақтай білуге баулу сияқты бірнеше мақсаттарды қойдым.

Қазақстанның физикалық географиясын оқытуда көптеген жаңа технологияларды пайдалануға болады. Ол оқушының қаншалықты тиянақты білім алуына жағадай туғызатындығын көрсетеді. Пәндегі әр тарау, әр тақырыпты күнделікті оқушының іс-әрекеті арқылы жүргізіп отырамын, мысалы, Қазақстанның физикалық-географиялық сипаттамасы тарауын өткенде оқушымен бірлесіп, әр сабақта картамен, кестелерді пайдалана отырып сарамандық жүйеде жұмыс жүргізуге болады. Мұнда топтық, серуен, картаны оқу, географиялық алаңмен жұмыс жүргізу оқушының география пәніне деген қызығушылығын арттыра түседі. Ал сабақ барысында «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасының элементтерін ішінара пайдалану арқылы жүргіземін. Бұл бағдарламаның тиімділігі сода заман талабына сай мұғалім мен оқушыны қалыптастыруында. Жауапкершілігі мол, өздігінен білім алуда құлшынысы жоғары, логикалық ойлау қабылеті мен өз ойын ашық айта алуы, ұжымшылдығы бар оқушыларды тәрбиелеуде, білім беруде осы әдістердің қолданылуына өз тәжірибемнен тоқтала кетсем. Сабақ тақырыбын баян еткенен кейін алғашқы ой қозғау негізінде «Білем, Білгім келеді, Үйрендім» (ББҮ) кестесін сабақ басынан аяғына дейін қолдана отырып ой қозғау шақырып білімдерін саралай отырып білімдерін еске түсіреді де білгісі келетін жаңа тың ойлары мен қызығушылықтарын дәптер бетіне түсіреді. Жаңа алған білімдерін жазу арқылы есте сақтап қалады. Осы әдісті қолдану барысында оқушы өз ойын жетік айтуға сыни негізде сұрақтар құрастыруға оны шешуге, жаңа тың идеялар жинауға жұппен жұмыс жасай алуға дағдыланады. Ал Қазақстан аумағының зерттелу тарихы тараушасында INSERT әдісін пайдаланған тиімді.

Мысалы сабақтың І Қызығушылығын ояту сатысында бірінші графаны толтырып білетіндерін ортаға салады. Демек мәтінмен жұмыс жасай отырып нені білетіндерін, қайталау есебінде естеріне түсіреді. ІІ Мағынаны тану негізінде мәтінмен жұмыс жасай отырып жаңа ақпараттарды дәптерге түсіреді. Демек оқушы бұрын білгенін және жаңа тың ақпараттың өзін саралай алады.

Ү білем	+ жаңа ақпарат	келіспеймін	? зерттеймін

Үшінші графаны толтырарда оқушыларда ой саралау жүреді. Осыған дейін алып келген ақпараттарының неге олай болатындығын, кейбір табиғи құбылыстардың сырына тереңдей енбегендігін түсіне отырып толтырады. Ал соңғы графаны үшінші графаны толтыру арқылы жазады. Келіспеушіліктен даму пайда болады да оқушы ізденуге кіріседі. Зерттейтін ұғымы мен құбылысын нақты анықтап ғылымға қадам басады. Сабақта ой қозғау барысымен мағынаны тану мен ой толғаныс кезеңдерінде де осы әдіс тиімділігін көрсетуде.

Геохронологиялық кестені жіктеу арқылы кластерлеп, геологиялық және тектоникалық құрылымды өз беттерінше меңгереді. Әрі картаны пайдалана отырып жіктеуді саралай алады, баяндайды. Географиялық атауларды, сандық мәліметтерді және терминдерді «Екі жақты түсіндірме күнделігі» арқылы дәптерге түсіре отырып есте сақтайды.

«Екі жақты түсіндірме күнделігі»

Термин анықтама

Белдеулік уақыт бір сағаттық белдеудің ішіндегі уақыт

Декреттік уақыт

жергілікті уақыт

Термин	Анықтама (оқулықтағы)	Оқушы
Белдеулік уақыт	Бір сағаттық белдеу ішіндегі уақыт	1.24 сағатқа бөлінген белдеулер ішіндегі уақыт. 2. 15 гр айырма жасайтын сағаттық белдеулердің ішіндегі уақыт.

«Екі жақты түсіндірме күнделігі» тәсілінің тиімділігі оқушы анықтаманы оқулықтағы негізгі анықтамадан ауытқымай өз сөзімен есте қаларлықтай тілде жазады. Келе – келе оқушы географиялық тілде анықтама беруге дағдыланады. Осы әдістің тиімділігін арттыруда «Мағыналық талдау» жасатуға болады. Мысалы, Бір сағаттық белдеу ішіндегі уақыт. Белдеулер-24. 15 градус. 1-24 сағаттық белдеулер т.б. саралайды.

Тарау соңындағы сарамандық жұмыста екі нүктенің арақашықтығын табу, кескін картаға түсіру, екі нүктенің қимасын түсіру сияқты жұмыстар жасайды.

Осы жүйені қалыптастыру үшін пән мұғалімінің теориялық білімі жеткілікті және әр оқушыда атлас пен контур картасы болуы керек. Бірден айта кететін жайт, 8 сыныптарда география сабағын сарамандық негізде өтуге кері әсерін тигізетін бірден-бір себебі Қазақстанның физикалық атластың кең көлемде қамтылмауы.

Тақырып бойынша оқушыға жоспарлы сұрақ беру, жаңа сабаққа ойын аудару, яғни оқушының өзіне жаңа сабақты түсіндіру. Бұл әдіс-тәсіл арқылы оқушының іздену, зерттеу қабілеті арта түседі. Сонымен қатар «Жұппен оқу» әдісін пайдаланған дұрыс. Мысалы, жазықтарды өткенде мәтінді оқушы санына қарай 8 бөлікке бөліп:

1-оқушы. Батыс Сібір жазығы

2-оқушы. Жалпы Сырт

3-оқушы. Тұран жазығы

4-оқушы.Каспий маңы ойпаты

5-оқушы. Бетпақдала

6-оқушы.Балқаш маңы жазығы

7-оқушы. Үстірт

8-оқушыТорғай үстірті

Мұнда баланы бір-біріне үйрету, бірінің білім деңгейін біріне бағалату, нұсқа бойынша тапсырмаларды беріп, оқушыларды өзара байланыстыру. Бұл әдістер география сабағының тиімді өтуіне өз септігін тигізеді. Себебі бала баяу қабылдағанның өзінде өзіне тиесілі мәтінді толық меңгеріп алары анық. Егер оқушыларда түсініспеушілік қалды деген күдік болса келесі әдісті пайдаланған тиімдірек болады. «Аралас/Қатып қал/ Жұптас» Оқушылар бір-бірімен араласып, өзіндегі ақпаратпен бөлісіп, ойын өзгенің ақпараты негізінде толықтырып отырады. Ауқымды игеруі қиын мәтіндермен жұмыс жүргізгенде ЖИГСО-1 мен ЖИГСО-2 әдістерін пайдаланамын. Алған білімдерін сұрау барысында

Дөңгелек стол», «Семантикалық карта», «Әңгіме кестесі» мен «Т кестесі», «Қарама-қайшылықты табу кестесі» әдістерін пайдалана отырып қорытамын. Мысалы, «Әңгіме кестесіне» тоқталсам,

Тақырыбы	Аласа таулар
Атауы:
Географиялық орны
Геологиясы
Өзіндік ерешелігі
Шарушылыққа т.б. пайдаланылуы

Қазақстанның пайдалы қазбаларын өткенде сыныптан тыс уақытты да пайдалау керек. Оған үй тапсырмасын беруге таптырмас сұрақ боларлық «Идеялар жинау» әдісін пайдаланамын. Оқушының өзіндік ізденісі негізінде жүзеге асатын бұл әдіс жекелей, жұптық, топтық талқылауды ізденісті қамтитын алған білімдерін нақтылай түсуде таптырмас құрал.

Сабақ арасында оқушыны зеріктірмес үшін ойын-сабақтарын жүргіземін. В.А.Сухомлинский: «Ойынсыз ақыл-ойдың қалыпты дамуы жоқ және олай болуы мүмкін емес, ол арқылы баланың рухани байлығы жасампаз өмірмен ұштасып, айналасындағы дүние туралы түсінік алады. Ойын дегеніміз – ұшқын, білуге құмарлық пен еліктеудің маздап жанар оты» деген болатын. Сондықтан да ойын түрлерін кірістіре отырып өтілген сабақ оқушының пәнге деген қызығушылын арттыра түседі. Бірақ түрлі ойындардан горі жаңа технологиялар әдістерін пайдалануга болады, мысалы «Кейіпкерге хат», «РАФТ» сияқты әдістерді климат, жел т.б. пайдалануға болады. Баланың күнделікті көріп жүрген спорттық ойындалының ережелерін алған да айтарлықтай тиімді.

Мысалы «Шахмат» ойынын. Шахматтық фигураның жүрісін пайдаланып Қазақстанның өзендерін көрсет

Міне, осындай жүйеде өтілген әрбір сабақ оқушы жадында жатталып, әрі ұзақ есте сақталып қалары сөзсіз. Қорыта келе жаңа сабақты ауызша әңгімелеп немесе баяндап берумен шектелмей, карта оқыту арқылы жүргізсе оқушының қызығушылық, ізденушілік, зерттеушілік, ойлау қабілеттері жетіле түсері анық. Мұндай жүйеде өтілген сабақтар оқушының ойлау, зерттеу, іздену қабілеттерін арттырады және сыныптағы барлық оқушыны бағалауға мүмкіндік туғызады. Өз жұмысымды қорытындылай келе, оқу жүйесіне жаңа технологияларды пайдалану оқу сапасы мен білім деңгейін айтарлықтай тиянақты етері сөзсіз. Сондықтан да жаңа технологиялар бізге қажет.

1. 
   Мирсеитова С Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыті ретінде.Қарағанды, 2011ж.
   
2. 
   Бахишева С 12 жылдық білім беру және оқушы тұлғасы. // 12 жылдық мектеп мұғалімі// №11, 2006 жыл.
   
3. 
   Тұрғанбаева О. М. География сабақтарында есептер шығаруға жаттықтырудың тиімді әдіс-тәсілдері. // 12 жылдық мектеп мұғалімі// №7, 2005 жыл.
   
4. 
   География және табиғат №1 2008ж, 2009 №2.
   

Технология индивидуализированного обучения - такая организация учебного процесса, при которой индивидуальный подход и индивидуальная форма обучения являются приоритетными.

К основным составляющим индивидуального подхода относятся: систематическое изучение каждого ученика; постановка ближайших педагогических задач в работе с каждым учеником; выбор и применение наиболее эффективных средств индивидуального подхода к ученику; фиксация и анализ полученных результатов; постановка новых педагогических задач.

Важно отметить, что в индивидуальном подходе нуждается каждый ребёнок, т.к. это непременное условие формирования всесторонне развитой личности, формирования личности как неповторимой индивидуальности.

В классе, как правило, сидят учащиеся с разным развитием, подготовленностью, успеваемостью, разными особенностями памяти и внимания. Часто мы строим обучение, ориентируясь на «среднего ученика». Это приводит к тому, что «сильные» ученики постепенно теряют интерес к учению, требующему от них умственного напряжения, а «слабые» ученики, наоборот, часто отстают и также теряют интерес к учению, требующему от них слишком большого умственного напряжения. Те ученики, которых мы относим к «средним»,- это ученики с разными особенностями восприятия памяти, мышления, с разными интересами. Одни работают организованно, другие – нет; одни охотно выполняют задание, другие - по принуждению. Одни ученики запоминают быстро, другие- медленно. Индивидуальный подход в обучении ориентирован не на «среднего» ученика, а на всех и каждого.

Индивидуально-психологические особенности учащихся учитываются при выборе и применении отдельных методов и приемов обучения, при дозировке домашних заданий. Учитель должен таким образом организовать учебный процесс, чтобы работали и «сильные», и «слабые» учащиеся. Задача учителя-филолога – научить детей грамотно говорить, уметь активно владеть богатством устной и письменной речи, мыслить, иметь желание к дальнейшему развитию своих творческих способностей.

При индивидуальном подходе важны следующие способы дифференциации:

* задания всему классу даются одинаковые, но для сильных учащихся предлагаются задания большего объема или более сложные, и время на выполнение работы уменьшается; а для слабых учащихся дается вспомогательный материал, облегчающий выполнение задания (опорная схема, алгоритм, таблица, программированное задание, образец и т.д.);

* на одном этапе урока для сильных, средних и слабых учащихся используются задания различного содержания и сложности;

* учащиеся имеют возможность самостоятельного выбора одного из нескольких предложенных вариантов заданий.

Организуя учебную деятельность, учителю необходимо создать условия, при которых ученик в меру своих сил и возможностей, добивается успехов в учёбе. Для этого применяются задания по уровням с возрастающей сложностью. Такие уроки целесообразно проводить как итоговые, завершающие определённую тему.

Кроме того, можно применять разнообразные формы контроля и оценки знаний учащихся: тестирование, перфокарты, срез знаний, самостоятельные и контрольные работы; для более прочного усвоения знаний, навыков использовать таблицы, схемы, образцы. С целью стимулирования умственной деятельности учащихся следует использовать нетрадиционные формы урока. В результате такой организации работы все больше учащихся участвует в различных творческих конкурсах; формируются познавательный интерес у учащихся в изучении предметов и отношение сотрудничества и взаимопомощи; развивается интеллект; растет качество знаний.

Использование разноуровневых заданий создаёт дух соревнования между учащимися, т.е. правильное выполнение задания определённого уровня кем-то из учащихся первым и затем постепенный переход остальных на следующий уровень. Дифференцированный подход к учащимся позволяет каждому школьнику работать в своем оптимальном темпе, дает возможность справляться с заданиями, вселяет уверенность в собственных силах, способствует повышению интереса к учебной деятельности, формирует положительные мотивы учения.

Таким образом, индивидуализациия способствует повышению качества образования.

Еще Киплинг писал: “Образование – величайшее из земных благ, если оно наивысшего качества. В противном случае оно совершенно бесполезно”

Качество образования “задает” качество жизни человека и общества. И задача современного учителя - искать пути повышения качества образования, ведь качество образования это – итог деятельности школы.

1. 
   Булгакова В.И. «Проблемное обучение – понятие и содержание». «Воспитание школьника», 1985год. № 8.
   
2. 
   Искусство возбуждения, или Как пробудить у школьников желание учиться. И. Гликман./ ж-л «Директор школы» № 2, 2003. – с.51-60.
   
3. 
   Кобдикова Ж.У. «Педагогическая технология уровневой дифференциации обучения в средней школе». – Монография. – Алматы: «Print», 2000, с.165.
   

5. Лернер И.Я. «Процесс обучения и его закономерности». – М; Педагогика, 1980, с.96.

6. Программа работы с обучающимися, имеющими низкую мотивацию./ ж-л «Завуч» № 8, 2004. – с. 74 – 75.

7. Селевко Г.К. «Дифференциация обучения». – Ярославль, 1995.

Есту қабілеті бұзылған балалардың вестибулярлық аппараттарының қызметінің бұзылуынан қоршаған орта туралы түсініктері дамуы тежеледі. Жан-жағындағы адамдармен қарым-қатынасы шектеледі және бұл баланың денсаулығына, жалпы псхомоторлы, дене қозғалысының дамуына әсер етеді. Есту қабілеті бұлған балалардың көбісінде қосымша аурулық белгілері немесе екінші ақаулықтары болады. Бұл жие суық тиіп аурудан, жалпы дене мүшесінің әлсіздігінен, енжерлықпен, тез шаршаумен, дене бітімінің бұзылумен,негізгі дене бітімінің дамуының тежелуімен: бұлшық еттің күші, шапшаңдық, төзімділік сияқты белгілерден көруге болады. Қалыпты балаларға қарағанда есту қабілеті бұзылған балалар сөздік қорларының болмауынан немесе аз болуынан жаңа қимыл әрекеттерді баяу меңгереді. Бірлесіп жасайтын іс-әрекеттерде қиналады, тепе-теңдікті сақтай алмайды, берілген іс әрекеттерде көп қателеседі. Кеңістікті дұрыс бағдарлай алмайды. Зейіннің тұрақсыздығынан, баяу есте сақтаудан, шектеулі сөздік қоры және қиялдаудың жоқтығынан бұл балалармен ойындарды ұйымдастырғанда мұқият таңдау қажет. Есту қабілеті бұзылған балалармен ойын өткізгенде олардың көру анализаторларына жүгіну қажет. Балаға алдын ала өзінің не істейтінін түсінуі керек. Қимыл әрекеттер алдын ала көрсетіледі, (бағыттар, қарқын, жылдамдық, іс әрекеттердің реттілігі, қозғалыстың бағыттары т.б) Әрекеттер нақты және міндетті сөздік түсіндірумен болуы тиіс. (түсіндіру, нұсқау, бұйрық түрінде). Бұл жағдайда екі кезеңге мән беру қажет:

• 
  Балалар сөйлеушінің ерінінің қимылын және ым-ишараны дәл көруі керек;
  
• 
  Көрсету кезенде балалар тапсырмаларды дауыстап айтулары керек.
  

Ойындар мен жаттығулар балалардың демалуына, олардың мүсіндерінің дұрыс дамуына, сабаққа деген ынталарын тудыруға, белсенділігін арттыруға деген көптеген қажеттіліктерін қанағаттандыра отырып, ұсынылатын білімді меңгеруге қажетті дайындыққа көмектеседі.

Тірек қимыл ойындары:
ЖЕР. СУ. АУА

Мақсаты: Зейінді дамыту

“ЖЕР”- ойыншылар қолдарын жандарына созады;

“АУА”- Ойыншылар қолдарымен шеңбер жасап артқа қояды;

“СУ”- Толқындарды бейнелейтін қимылдарды қолдарымен жасайды.

Ойынды бұзған ойыншы ойыннан шығады. Шеңберде соңынан қалған ойыншы жеңіске жетеді.

Әдістемелік нұсқау: Ойын кезінде ойын бастаушы сөздік тапсырмаларды әртүрлі мүмкіндікте береді.

Екінші нұсқасы:

Мақсаты: Қимыл әрекеттің шапшаңдығын, зейінді және ойлау қабілетін дамыту

Нұсқау: Ойын алаңы үшке бөлінеді- “ЖЕР”, “СУ”, “АУА”.

Ойын бастаушы затты атайды (мысалы: ұшақ), ойыншылар “АУА” алаңына қарай жүгіреді.

“Кеме”- Ойыншылар “СУ” алаңына қарай жүгіреді.

“Ағаш”- Ойыншылар “ЖЕР” алаңына қарай жүгереді.

Ойыншылар саны шектелмейді.

Мақсаты:Тірек қимыл әрекеттің шапшаңдығын, зейінді, санау дағдысы және сөйлеуін, геометриялық пішіндердің түсін ажыратуын дамыту.

Ойыншылар саны: 6-8.

Ойынға қажетті заттар: 30-40 түрлі түсті геометриялық пішіндер.

Нұсқау: Ойын алаңына геометриялық пішіндер тасталады. Ойынды бастаушы түсті айтады (мысалы: қызыл). Бұйрық бойынша ойыншылар сондай түсті пішіндерді жинап шығулары қажет. Кім көп пішін жинайды сол жеңеді.

ЕКІНШІ НҰСҚАСЫ:

1.Тек ғана дөңгелектерді жинау

2.Қызыл түсті үшбұрыштарды жинау

3.Жасыл түстен басқа пішіндерді жинау

*Ойын алаңы кең болуы керек, балалар пішіндерді жинап жүгірген уақытта бір-біріне соғып кетпеуі қажет.

Мақсаты: Зейінді және қиялдауды дамыту, іс әркеттің реттілігін есте сақтап жаттықтыру

Ойыншылар саны шектелмейді.

Нұсқау. Ойыншылар ойын алаңында еркін жүріп, төмендегідей тапсырмаларды орындайды:

• 
  Нұсқаушының бір ғана әрекетін қайталайды.
  
• 
  Нұсқаушыдан кейін бірнеше қимылдарды ретімен қайталайды.
  
• 
  Нұсқаушы аңның, құстың, жәндіктің немесе балықтың атауын айтады, ойыншылар атауға сәйкес қимылын көрсетеді.
  

1. Шапкова Л.В. Коррекционные подвижные игры и упражнения для детей с нарушениями в развитии / Под общей ред. проф. Шапковой Л.ВМ.: Советский спорт, 2002. — 212 с.

2. Выгодская Г. Л.Обучение глухих дошкольников сюжетно-ролевым играм. М., 1975.

3. Г.Ж.Есенжолова. Хрестоматиялық материалдар, сергіту жаттығулары мен дамыту ойындары арқылы балалардың эмоциялық-танымдық қызметтерін қалыптастыру және дамыту

Но что можно показать на уроках русского языка? Как проиллюстрировать орфографические правила, грамматические понятия?

Хочу рассказать об ассоциативных рисунках, которые я использую на своих уроках. Эти рисунки не для развлечения, они помогают запомнить правила, вызывают зрительные и смысловые ассоциации, способствующие быстрому запоминанию. Правила, которые объяснялись с помощью таких рисунков, запоминались легко, быстро и, что самое главное, надолго.

Сначала дети используют рисунки, предложенные учителем, а затем и сами придумывают, как «оживить» то или иное правило.