3-бөлім
Экраннан Сталинград шайқасы жайында көрініс бейнеленіп, сол шайқасқа қатысушы Н.Әбдіровтің суреті көрсетілді (Өлең оқылады немесе Нұркеннің өмірбаяны, ерлігі баяндалады).
1-жүргізуші: 1942-1943 жылдарда Сталинград шайқасы Отан соғысындағы және тұтасай алғанда екінші дүние жүзілік соғыс барысындағы түбірлі өзгеріс болды. Бұл шайқас халық пен армияны жеңіске деген сенімге бөледі. Кеңес армиясы басымдық көрсетті. Сталинград шайқасы неміс-фашист әскерлерін Кеңес жерінен жаппай қуудың бастамасы жасады.
2-жүргізуші: 1944 жыл. Бас колбасшының жоспары негізінде Кеңес Қарулы Күштері әр аймақта ірі соғыс шабуылдарын жасап, жаудың негізі топтарын талқандай отырып, жыл аяғына дейін Кеңес Одағының бүкіл аумағы басқыншылардан азат етілді. Майдан шебі Германия шекарасына жақындады.
1-жүргізуші:
Байтақ Отан сия ма тар Қыспаққа?
Мұхиттай жігер тасып сол бір шақта,
Сұрыпталмай соқты да жау қамалын.
Жеңіс туын қадады Рейхстагқа!
2-жүргізуші: 30 сәуір, 14 сағат 25 минутта Рейхстаг төбесіне ту тіккен сержанттар Егоров пен Кантария қатарында жас қазақ Рахымжан Қошқарбаев та бар еді. (Экраннан суреті көрсетіледі).
1-жүргізуші: 1945 жылдың сәуір-мамыр айларындағы Берлин, Прага операцияларының нәтижесінде одақтастардың шабуылдары мен неміс-фашист әскерлерін талқандау аяқтаолыю 8 мамырда Берлин маңындағы Карлехорст қаласында Германияның қарулы күштері одақтастар алдында сөзсіз тізе бүгу жөнінде актіге қол қойды.
2-жүргізуші:
Сарғая күткен күн,
Шұғыласын бізге төкті.
Бағына қарай миллионның
Баянды жеңіс күні жетті!
(«Жеңіс күні» әні баяу естіліп тұрады)
1-жүргізуші:
Елге қауіп төнбесін,
Есен-аман болайық,
Енді соғыс келмесін.
2-жүргізуші:
Алғар саптан шықпасын,
Аналар қабақ шытпасын,
Бақытқа жетіп бар адам.
Сәбилер тыныш ұйықтасын!
«Әрқашан күн сөнбесін», «Ана туралы баллада» әндері орындалады. Соғыс ардагерлеріне гүл тапсырылады
C.A. Aхметова
Ұлы таулар аласармайды, ұлы есімдер ұмытылмайды
(әдеби - музыкалық композиция)
Сахнаның алдында «Ешкім де, еш нәрсе де ұмытылмайды» және «1945-2005. Ұлы жеңіске - 60 жыл» деген жазулар көрнекі жазылады. «Жеңіс күні» әнінің әуенімен екі жүргізуші шығады.
1-жүргізуші:
Жер жүзінде нұр шашып жеңіс күні,
Жақсы үміттің шырағы жанды міне.
Аспан бетін қаптаған қара тұман,
Серпіліп, зұлымдықтың сәнді түні.
2-жүргізуші:
Жер бетін қан сасыткан соғыс бітті,
Жер бетінен жамандық мүлдем үрікті.
Жеңістің жарқын күнін жыр қыламыз,
Аспандатып жырлаймыз жақсылықты.
1-жүргізуші
Бүгін жайнап, жасарсын ана біткен,
Асыр салып қуансын бала біткен.
Жүректері жарылсын қуаныштан,
Аяласын көңілін жақсы үмітпен.
2-жүргізуші:
Жүрек біткен желпінсін, жүйрік аттай,
Сезім біткен серпілсін дамыл таппай!
Дәл бүгін өлең айтпай, ән шырқамай,
Қандай жүрек қалады канат қақпай.
Екеуі кезекпен:
Жеңіскерлер - әр елдің ерендері,
Солар жұрттың айбары, әлемдегі.
Отан бағын жайнатып гүлмен жаңа,
Мерей тапты солармен ел еңбегі.
«Жеңіс күні» әнінің әуені қаттырақ естіледі.
1-жүргізуші: Екінші дүниежүзілік соғыс адамзат тарихындағы ұлы оқиға. Оның қасіреті мен қасиеті жанынды түршіктіреді, әрі ерліктерге басынды идіріп таң қалдырады. Соғыс адам жаратылысының ғаламат құпияларының шексіздігін көрсетті. Ел басына күн туған кезеңдерде рух пен намыстың мықтылығы сыналды. Қанға боялған даласы, аңыраған анасы, жетім қалған баласы үшін кектенді. Қарсы келген ажалға қасқайып қарсы тұрды.
2-жүргізуші: Әрине, әдемілеп суреттеуге болар. Бірақ, ет пен сүйектен жаралған пенденің күйі бөлек қой. Оған өз мүмкіндігінен тыс ерлік көрсет деп талап қоюдың жөні жоқ. Сен батыр атануға тиіссің дейтін бұйрықты ешқандай қолбасшы бере алмайды, орындата да алмайды. Қазақ қаһарманы Бауыржан Момышұлы туралы Александр Бектің «Арпалыс» кітабында осы түйін шындық тұрғысынан баяндалған. Кітаптың алғашкы тарауы «Қорқыныш» деп аталады. Алғашқы сөйлемі «біз керемет қорықтық...» деп басталады. Жеңгендер де, жеңілгендер де ештемені әсірелей алмаса керек. Соғыс - басқа төнген зауал. Бірақ, қорқудың да қорқуы бар екен. Соғыс оның да қандай болатынын керсетті. («Соғыстан кайтқан солдаттар» әні айтылып, инсценировка түрінде көрсетіледі.)
(Сахна. Колында фанатасы бар, шекесін дәкемен ораған Нарсүтбай ортаға шығады. Гуілдеп соққан боран мен атылған мылтықтың дауысы естіліп тұрады).
1-жүргізуші: (сахнаның ар жағынан): Нарсұтбай сонда: «Қош!», - деді. Нарсүтбай (жігерлі дауыспен):
Барамын тартып батысқа,
Жортуыл, қырғын, түн қату,
Өлтіру, өлу, атысқа!
Жігіттің жігіт болғаны,
Жаудан елін сақтаса,
Жау шапқанда еліне,
Қояндай бұғып, қашпаса.
Атой сап жауға кіремін,
Ұлы Отаным, сен үшін!
Туысқан ұлы ел үшін,
Мына бір қалған бел үшін!
Менің жаным Отандық,
Отан деп өлем, өлсем де,
О, сүйікті, Отаным,
«Балам» деп кем, көмсең де!
Нарсүтбай қолындағы гранатасын лактыра бергенде оқ тиеді. Әлсірей құлайды. Сол кезде Ана бейнесі керініп былай дейді:
Өсіріп пе ем сені мен,
Майданда үнсіз жатсын деп,
Қарай алмай жауына,
Жерге бетін бассын деп?!
Жарық сөніп, ақ сәуле тек Нарсүтбайға түседі. Ол басын көтеріп, қарсы келе жатқан жау танкісіне (макет кағаздан жасалған) қарай гранатасын лақтыра беріп:
Ант еттім де, қорғадым мен,
Жасқанбай - ак жауымнан.
Сақтап қалам елімді мен
Өртті жойқын дауылдан!
Граната жарылысы, уралаған дауыстар естіледі. Нарсүтбай құлап, анасы басьн сүйеп отырады.
Н. Тілендиевтің «Сенбейді, әже, шырағың» әні орындалады. (Құрманғазының күйі ойналып, сахна сыртынан жүргізушінің дауысы естіледі).
1-жүргізуші:
Қимылдаңдар - бәрі де майдан үшін,
Майдан үшін дегенде қайда күшін?
(Өлең оқытып тұрғанда тылдағы ел тұрмысы кино арқылы бейнеленеді. Қазақстандыктардьң тылдағы ерен еңбектері баяндалады).
1-жүргізуші: (сахна сыртынан)
Мәскеуге шабуыл жасаумен бірге фашистер Ленинградты басып алуға ұмтылды. Қала тұрғындары тәулігіне 200 г, кейіннен 150 г. Нанды тамақ етті.
2-жүргізуші: Ленинградты қорғаушыларға туысқан республикалардың барлығы тылдан кемектесті. Жыр алыбы Жамбылдың «Ленинградтық өренім» өлеңі қорғаушыларға күш, қуат дем берді.
Жамбыл бейнесінде киінген аксақал ортаға шығып, «Ленинградтық өренім» өлеңін оқиды.
1-жүргізуші: Ленинградты корғаушылар 16 ай, яғни 900 күн блокадада аштық азапқа шыдап, қаланы жау езгісінен сақтап калды. Бұл шайкаста Л. Матросовтын ерлігін қайталаған батыр ұлымыз С. Баймағамбетов пен жалынды мерген қызымыз Ә. Молдағүлова да бар еді. (Теледидардан Әлия мен Мәншүкке арналған бейнефильм көрсетіледі).
1-жүргізуші: 1 млн. 200 мыңға тарта қазақстандықтар осы бір тажалға қарсы тұруда үлкен ерлік көрсетіп жан қиды. Ақыры Ұлы Жеңіске қол жетті. Солардың бірі «Шығыстың қос жұлдызы» атанған Әлия мен Мәншүк. Иә, иә ерлігі аңызға, жырға, әнге айналған - Әлия мен Мәншүк.
2-жүргізуші: Иә, содан бері 60 жыл уакыт өтсе де ешнәрсе де ұмытылған жоқ - (көрініс, әскери киімде Әлия мен Мәншүк)
Әлия: Мен 18-ге толдым. Бірақ өзімді ересек адамдай сезінемін. Себебі, Ленинград балаларының өлімін, жолдастарымньң төгілген қанын өз көзіммен көрдім. Енді фашист жыртқыштарын аулауға өзім шықтым. (Әлияға карсы 5 фашист әскері келе жатады) Әлия кектене: бұл бесеуін Ленинград үшін, жолдастарым, туған жерім үшін о дүниеге аттандырамын. (Атады. Мылтық дауысы естіледі) Әлия сол орнынан қозғалмай тұрып қалды.
С. Бәйтерековтың әніне жазылған «Әлия» әні.
Өлеңнен кейін Әлия мен Мәншүк бір-біріне жақындап келіп, залға қарап өзара сыр бөліседі (Ақырын күй тартылады).
Әлия:
Біз сіздердей жаңа ашылған гүл едік,
Жерге бақыт, елге бақыт тіледік.
Отан - ана отқа күйіп жатқанда,
Біздер ме едік үй бағатын тірі өлік.
Мәншүк:
Отан - ана жылағанда шерленіп,
Тапжылмастан шегеді екен жеріге бұлт.
Қара бұлтты қақ жарайық дедік те,
Қолымызға қару алдық ерленіп.
Әлия:
«Отан» деген сөз көкейде жатталып,
Зор айқасқа кеттік біздер аттанып.
Біз сендердей қыдырмадық кешқұрым,
Біз сендердей арман гүлін таппадық.
Мәшпүк:
Қатар тұрмыз, қатар жүріп келеміз,
Қатар жүріп, қырдан гүлдер тереміз.
Біздер өлдік, өлмесін деп басқалар,
Бізді қайта туды Отан, ел егіз.
Екеуі қосылып:
Жетсек деген арманымыз көп еді,
Бізді туған күнімізбен құттықтап,
Айтылған жоқ махаббаттың өлеңі
Ешкім бізге жыр ұсынған жоқ еді,
Бірақ ерте, тым ертерек жандық біз,
Жанарлардан мөлдір жас боп тамдық біз,
Жанымызды құрбан еттік осылай,
Біздей ерте солмау үшін барлық кыз.
(Диалогтан кейін және И. Сапарбаевтың «Қазақ қызы» әні орындалады).
1-жүргізуші: Кош, Шығысымның кос шынары, қос алауы! Өздерін өмірден ерте кеткендеріңмен, ерліктерін қалды. Біз сендерді ұмытпаймыз. Жер - Ана сендердің ерліктеріңді мәңгі ұмытпайды.
2-жүргізуші:
Әлия, Мәншүк қазақтың
Мақтанышы емес пе ең?
Төрімде түр қос жұлдыз
Ескерткіш болып тілдескен.
(Н. Тілендиевтің «Аққу» күйі орындалады).
1-жүргізуші:
Байтақ Отан сия ма тар қыспаққа?
Мұхиттай жігер тасып сол бір шақта.
Сұрыпталмай соқты да жау қамалын,
Жеңіс туын қадады Рейхстагқа!
2-жүргізуші: 30 сәуір, 14 сағат 25 минут Рейхстаг төбесіне ту тіккен сер-жанттар Егоров пен Кантария қатарында жас қазақ Рахымжан Қошқарбаев та бар еді.
1-жүргізуші: 1945 жылдың сәуір - мамыр айларындағы Берлин. Прага операцияларының нәтижесінде одақтастардың шабуылдары мен фашист әскерлерін талқандау аякталды. 8 - мамырда Берлин маңындағы Карлехорст қаласында Германияның қарулы күштері одақтастары алдында сөзсіз тізе бүгу жөнінде актіге қол кояды.
2-жүргізуші:
Сарғая күткен ұлы күн,
Шұғыласын бізге төкті.
Бағына талмай миллионный,
Баянды жеңіс күні жетті!
(«Жеңіс күні» әнінің үні естіліп тұрады).
Өмір толқыны өзгерісте. Қираған қалалар қайта тұрды. Қазір қирамағандай. Блиндаждар мен окоптар жасыл құрақтың құшағына енді. Соғыс солдаттары атанған ардагерлердің қатары да көзімізге көп шалына бермейді. Тірі қалғандарынын өзі қартайғанда бала сияқты болып үйлерінде отыр. Алайда, бүгінгі ұрпақ - өздерінің бейбіт өмірінде, алаңсыз күлкісінде, тиыш ұйқысында, үміттері мен арманында, тербелген тал бесіктердің қуанышында. Отанды қорғаған аталарының, апаларының мәңгілік үлесі тұрғанын ұмьтпаулары керек. Ұмытпайды да.
І-жүргізуші:
Елге қауіп төнбесін,
Халқым өсіп, өрлесін.
Есен-аман болайық,
Енді соғыс келмесін.
2-жүргізуші:
Ағалар саптан шықпасын,
Аналар қабағын шытпасын.
Бақытқа жетіп бар адам,
Сәбилер тыныш ұйықтасын!
«Әрқашан күн сөнбесін», «Ана туралы баллада» әңдері орындалады. Соғыс ардагерлеріне гүл тапсырылады.
Достарыңызбен бөлісу: |