«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| 9.6 Пияз сорттары.
Қазіргі кезде ТМД жерінде пияздың 76 сорты егіледі, Мҧның Қазақстан жерінде кӛптеген сорттары ӛсіріледі. Дунган-56. Республиканың овощ-картоп ӛсіретін институты шығарған сорт. Орта мерзімде піседі, жаппай кӛктеп, сабақ жапырағы қурап жапырылғанша 103-123 кҥн ӛтеді. Пиязшығы домалақ, жалпақ, тӛменгі жағы тҧйық біткен. Сыртқы қабыршағы қоңыр қызыл тҥсті, балғын, қабыршағы ақ, кӛкшіл жолағы бар. Жуашығы бір ҧялы, орташа салмағы 50-90 грамм, дәмі ащылау. Жинар алдында пиязшының 50 проценттейі, біраз сақтаған соң 80 проценттейі піседі. Пиязшықтың сапалылығы 4 балл. Сақтауға тӛзімділігі орташа. Тасымалдауға ыңғайлы. Тамаққа жас кҥнінен пайдаланылады. Тҧқымының тҥсі қоңыр, сҧр тҥсті. Майда тҧқымдар қатарына жатады. Сыртында 3-4 қырлары болады, бір жағына қарай иілген пішінде. Сыртында жҧқа қатты қабығы бар, ол әр тҥрлі сыртқы ортада қорғаныс қызметін атқарады. Ылғалды топырақта немесе суда 36-48 сағаттың ішінде бӛртіп, сыртқы қабығынан тез ажыратып алуға болады. Алғашқы егілген жылы бір гектар жерден 158-160 центнер пиязшық ӛнімі жиналады. Ақтӛбе, Алматы, Қарағанды, Қызылорда, Шымкент, Павлодар және Ақмола облыстарында аудандастырылған. Золотой шар. ВИР-дің Арал маңындағы тәжірибе станциясы шығарған сорт. Орташа мерзімде және кеш піседі, жаппай кӛктеп, сабағы қурап жапырылғанша 140 кҥн ӛтеді. Пиязшығы домалақ, тығыз. Сыртқы қабыршағы сарғыштау кӛк тҥсті, әр жерінде қызыл қоңыр реңі бар, балғын қабыршағы ақ. Жуашығының орташа салмағы 90-120 грамм. Дәмі ащылау. Жас кҥйінде пайдаланылады. Орташа тҥсімі 107,6-115,6 центнер. Сапалылығы 4 балл. Ақтӛбе облысында аудандастырылған. Испанды 312. Пиязшықтары дӛңгелек және сопақша болып келген, салмағы 300 г. тҥсі ашық-сары, тәтті дәмді. Вегетациялық кезеңі 160-170 кҥн. Испан-313. Бирючекуттегі овощ ӛсіретін тәжірибе станциясы шығарған сорт. Кеш піседі, жаппай кӛктеп, сабағы қурап жапырылғанша 126 кҥн ӛтеді. Пиязшығы домалақ, кейде жалпақ домалақ келеді. Қураған қабыршағы кӛк тҥсті, кҥлгін реңі бар, балғын қабыршағы ақ, жҧқа. Жуашығы бір ҧялы, тығыздығы орташа. Дәмі ащылау. Пиязшығының орташа салмағы 100-300 грамм. Ірі пиязшықтылар қатарына жатады. Жинар алданда пиязшығының 85 проценттейі, біраз кҥн сақтаған соң 90 проценттейі піседі. Тҧқымы майда қоңыр сҧр тҥсті. Сыртында 2-3-ке дейін белгісізеу келген қырлары болады. Ылғалды топыраққа немесе суға салынғанда 24-27 сағатта бӛртіп, сыртқы тҧқым қабығы оңай алынады. Пиязшығының толық дамып немесе тҧқымының пісіп жетілуіне 100-132 кҥн кетеді. Суармалы егістік жерде, оңтҥстік облыстарда екі жылдық ӛсімдік тҥрінде, егіліп ӛнімдері жиналады. Пиязшықтың сапалылығы 3 балл. Орташа тҥсімі 318-366 центнер, бір гектар жерден алынады. Алматы және Жамбыл облыстарында аудандастырылған. Каба.(лаба) Бирючекуттегі овощ ӛсіретін тәжірибе станциясы шығарған сорт. Орташа және кеш мерзімде піседі. Пиязшығының екі бҥйірі шығыңқы екі шеті шіңішке болып келеді. Пиязшық еттері тығыз, сулылығы орташа, бір ҧялы. Сыртындағы қураған қабыршағы сары немесе сарғыш, қоңыр тҥсті. Кейде кҥлгін жасыл тҥсті теңбілдері кездеседі. Қабыршағы ақ қалыңдау келген. Дәмі жартылай ащы. Оңтҥстіктің суармалы жерлерінде бірінші жылы пиязшық ӛнімін алуға, екінші жылы тҧқым ӛнімін алуға егіледі. Пиязшықтың ішкі қабыршағының қалыңдығы орташа. Жыл бойына сақтауға шыдамдылығы тӛмен, 6-7 ай сақтауға болады. Пиязшықтың біреуінің орташа салмағы-100-300 грамм. Пиязшықтың сапалылығы-4 балл. Жинар алдында 40-60 проценттейі, біраз кҥн сақтағаннан соң 75-94 проценттейі піседі. Әр тҥрлі ауруларға тӛзімді. Салат ретінде және қайта ӛңдеп пайдаланылады. Гектар сайын орташа тҥсімі 190-140 центнер алынады. Алматы, Орал, Қарағанды, Қызылорда, Семей, Солтҥстік облыстарда аудандастырылған. Вегетациялық периоды 150-165 кҥн. жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|