«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| Тұқымның
тазалығы -тҧқымның егуге жарамдылығының басты кӛрсеткіші болып саналады.Егуге арналған тҧқымның тазалығы жалпы алынған ҥгіндінің ішіндегі негізгі дақыл тҧқымның қанша %-і екендігіне байланысты. Егер басқа сорттарының дақылдарының,арамшӛптерінің дәндерінің қосындылары аз болса, онда тҧқымның тазалық кӛрсеткіші жоғары болғандығы. Таза тҧқымның ӛнімділігі жоғары болады,әр гектарға себу мӛлшері лас тҧқымға қарағанда аз болады. 1-ші класс тҧқымның тазалығы-99%, 2-ші және 3-ші кластың тазалығы 97-98%, борлуы керек. 2) Тұқымның өнгіштігі - тҧқымның ӛнуіне қолайлы жағдай жасалғанда белгілі уақыттың ішінде(7-10 кҥн), бірыңғай кӛктеп шығу қасиетін- оның ӛнгіштігі деп атайды.Тҧқымның ӛнгіштігімен қатар ӛнгіштік кҥшінде анықталады. Тҧқымның ӛнгіштік кҥші деп-оның бір уақытта бірыңғай тҥп тамырының пайда болуын айтады.Мемлекеттің талабына сай 1-ші кластық тҧқымның ӛнгіштігі 95%-тен кем болмауы шарт. Тҧқым ӛнгіштік кҥшінің жоғары болуы - ортаның қолайсыз жағдайларына тӛзімділігін арттырып, ауырмай зиянкестермен зақымдануын азайтады. Сондықтан тҧқымның ӛнгіштігімен қатар ӛнгіштік кҥші тҧқым қҧжаттарында кӛрсетілуі қажет. Тҧқым ӛнгіштігі пайызбен кӛрсетіледі. Бҧл кӛрсеткіш 100 пайызға жақындаған сайын тҧқым сапасы жоғары болып есептеледі. Ӛнгіштікті анықтау ҥшін жақсы араласқан таза тҧқымнан таңдамай әр қайсысы 100 дәннен тҧратын 4 ҥлгі алады. әр ҥлгіні ӛзінше бӛлек електен ӛткізген қҧм, не фильтрлі қағазды дымқылдап, термостаттың ішіне салады. Термостаттың ішіне 20 0 С температура болуы тиіс. Ӛнген тҧқымдарды екі рет тексеріп, бірінші рет ӛну энергиясын, екінші рет ӛнгіштігін анықтайды. Ӛну энергиясы дегеніміз – ҥш кҥн ішінде ӛнген тҧқымның пайызы. Мысалы, термостатқа қойған 400 дәннің ҥш кҥннен кейін 360 ӛніп шықса, ӛну энергиясы 90% болғаны (360∙ 100/400=90%). Ӛну энергиясы тҧқымның қаулап және тез ӛсуін сипаттайды. Лабораториядағы кӛрсетілген ӛнгіштік кҥші егістік жағдайларында кӛбінесе тӛмендеп кетеді. Кӛптеген зерттеушілердің кӛрсетуінше дәнді- дақылдардың егістіктегі ӛнгіштігі кӛп жағдайда (60-80%)-ке дейін тӛмендеп кетеді. 3) Тұқымның өсу күші жас сабақтың белгілі топырақ қабатын бҧзып шығуын және пайда болған 100 сабақтың салмағын айтады.Тҧқымның кҥші егілгеннен кейінгі 10 тәулікте зақымданбай пайда болған кӛктерінің саны лабораторияда егілген ҥлгісінің қанша процент қҧрайтындығымен және ӛскен 100 сабақтың салмағымен анықталады. 4)Тұқымның тіршілігіне икемділігі - себілетін тҧқымдағы, ӛне алатын және егінді жинағаннан кейін пісіп жетілетін дәндермен бірге тірі болса да,ӛне алмаған дәннің %-к мӛлшерімен сипатталады. Тҥҧқымның сапасымен ӛну дәрежесінің тӛмен болу себебін анықтау қажает болған жағдайда тҧқымның тіршілікке икемділігі зерттеледі. Ол ҥшін бӛрітілген тҧымды қақ бӛліп,(дәнді дақылдар) қабығынан ашып индигокермин (0,1%) немесе фукцин қышқылы ерітіндісіне салған жағдайда ӛлі клеткалар кӛк тҥске,ал тірілері қызыл тҥс береді. Мҧның себебі тірі клетка қабықтары индигокермин немесе фукцин қышқылын ішіне жібермесе, тетрозол тҧздары еркін ӛтіп, тыныс алу кезінде бӛлінген СО 2 газбен қосылып, қызыл фармозондарға айналады.Тіршілікке икемділікті анықтаудың тағы бір жолы,ол ортасынан бӛлінген дәнді ультракҥлгін сәулесімен қарағанда тірілерінің жасыл, ӛлілерінің ақсары немесе қоңыр тҥске боялуы болады (люменисценттік тәсіл). 5)Тұқымның ылғалдылығы - оның ҧзақ сақталуына себепші болатын басты қасиеттерінің бірі . Ылғалдылық жоғары болса,тыныс алуы артып, тҧқымның қызуы кӛтеріледі, аязды және жауынды кҥндерде тҧқымның ӛнімділігін жоюға әкеп соқтырады. Кепкен тҧқым ауаның жылы,суықтығына қарамастан ӛз ӛнімділігін жақсы сақтайды. Тҧқымның дымқылдығы дегеніміз пайызбен кӛрсетілген ондағы ылғал мӛлшері. Тҧқымның ылғалдығын ыдысқа салынған тҧқым ҥлгісінен екі тәуліктен кешіктірмей анықтау керек. Оны арнаулы электр ылғал ӛлшегішпен, не арнаулы кептіргіш шкафта 100-130 0 С температура аралығында 40-60 минут қҧрғату арқылы анықтайды. Кептіруге дейінгі және одан кейінгі салмақтаың айырмасын 100-ге кӛбейтіп тҧқымның абсолютті қҧрғақ салмағына бӛліп барып оның дымқылдығын табады. Тҧқымның дымқылдығы әр дақылға белгіленген шектен аспағаны жӛн (мысалы, астық дақылдары ҥшін 14-15%). 6 жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|