Оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытуға бағытталған практикалық мазмұнды есептерді іріктеу

Осында мұғалімнің бұл сыныптарда оқушылардың танымдық қызығушылығын дамыту бағытындағы жұмыс әдістемесін жетілдірудің қажеттілігі. Осы қажеттілікті қанағаттандыру мақсатында оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытудың негізгі бағыттары көрсетілген. Әрбір осы бағыттарды жүзеге асыру есеп материалын мұқият сұрыптаумен байланысты.

Есептерді сұрыптауда біз бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын дамытуға бағытталған білім, білік және дағдыға қойылатын талаптарды, осы сыныптарға арналған математика оқулықтарына жасаған талдау мәліметтерін (1.3) және оқыту тәжірибесін (2.1) басшылыққа ала отырып.

Осы мағлұматтарды есепке ала отырып біз практикалық мазмұнды есептерге қойылатын талаптарды айқындадық. Олар:

• 
  практикалық мазмұнды есептер және математикалық жаттығулар математика бағдарламасының талаптарына, оқушылардың білім, білік, дағдыларына сай болуы тиіс;
  
• 
  олар оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытуға бағытталған (қысқаша жазу, оған сызба сызу, кесте толтыру, сурет салу, қарапайым диаграммаларды, графиктерді оқу және сызу, практикалық жағдайларды модельдеу және т.б.) білім, білік, дағдының қалыптасып, дамуына ықпал етуі қажет;
  
• 
  практикалық мазмұнды есептердің мазмұны оқушылар үшін таныс математикалық аппараттың практикада қолданылуын, сандық мәліметтерді пайдаланудың ерекшеліктерін (сандық мәліметтерінің шынайлығы, сұрақтардың қойылу дәрежесі, алынған жауаптың шындыққа сәйкес келуі) ашуы керек;
  
• 
  есептің мазмұнында оқушылар қабылдап, түсіне алатындай шынайы
  мәліметтер болуы керек, оқушылардың өмірлік тәжірибелеріне, жас
  ерекшелігіне, білім дәрежесіне және танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес болуы қажет;
  
• 
  есептің сюжеті және сандық мәліметтері айналадағы шындықтың озық жақтарын, ғылым мен техниканың соңғы жетістіктеріндегі мәлеметтерді бейнелеуі қажет; тәрбиелеушілік, танымдық сипатқа ие болып, математикаға қызығушылық тудыру керек;
  
• 
  сұрақтардың қойылу дәрежесі шынайы жағдайда туындауы мүмкін болатын сұраққа сай болуы керек (жете ме, жеткілікті ме, бола ма және т.б. );
  
• 
  практикалық мазмұнды есептер және оларға арналған тапсырмалар
  оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін (сезіну, зейін, қабылдау, еске сақтау,
  қиял, ойлау, сөйлеу) дамыта алатындай болуы тиіс;
  

Осы талаптарды орындау бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығының нәтижелі дамуына әсер етеді.

Жоғарыда көрсетілген талаптарға сәйкес математиканы оқыту үдерісінде оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытуға бағытталған практикалық мазмұнды есептерге және математикалық жаттығуларға мысалдар келтірейік.

1 Оқушылардың білігін қалыптастыруға арналған практикалық мазмұнды есептер

1-сынып

Әлемнің ең ұзын 20 өзенінің 10-ы Амазонияда. Басқа жердегі өзендер саны қанша?

Қаз күніне 1 жұмыртқа тауып отырса, 7 күнде неше жұмыртқа табады?

2-сынып

Ресейде тырналардың 7 түрі мекендейді, соншасы басқа мемлекеттерде. Дүниежүзінде тырналардың неше түрі мекендейді?

Балқаш көлінде балықтың 20-дан астам түрі бар, мұның 6 түрі ежелден көлдің өзінде өскен балықтар (Іле, Балқаш көкбасы, Балқаш алабұғасы т.б.), қалғандары басқа жақтан әкелінгендер (карп, аққайран, шип, көксерке, арал қаязы). Қанша балықтың түрі басқа жақтан әкелінген?

3-сынып

Қазақстан территориясында 87 мыңнан астам өзендер, 47 мыңнан астам көлдер, 4500 астам су қоймалары мен тоғандар, 2 теңіз бар. Қазақстанда су қорының саны қанша?

Түйе 5 минутта 45 литр су ішетін болса, 135 литр суды неше минутта ішеді?

Венгр қойшысы Саид Али 189 жыл өмір сүрді, басқа венгр Петр Зортай Саидтен 4 жыл кем өмір сүрді. Албан Ухудие Петрден 5 жыл кем өмір сүрді, ал Махмұд Эйвазов Ухудиеден 29 жыл кем өмір сүрді. Жерде ең ұзақ өмір сүрген Петр, Ухудние, Махмұд қанша жыл өмір сүрген?

Зерттеушілердің есептеулері бойынша Әлем 20 миллиард жыл бұрын пайда болған, ал Жер 5 миллиард жыл бұрын. Жер Әлем пайда болғаннан кейін неше жылдан кейін пайда болған?

Көктем және жаз айларында құландар 15 сағат жайылады, 4 сағат бір жерден екінші жерге өтуге жұмсайды. Қалған уақытта демалады. Құландар қанша уақыт демалады?

Бір киттің салмағы 35 пілдің салмағындай. Егер бір пілдің салмағы 5 тонна болса, 3 киттің салмағы қанша тонна?

Гүлге 8 ара ұшып келіп еді, 3-уі ұшып кетті. Гүлде неше ара қалды?

Суда 9 қаз жүзіп жүр. Үйректің одан 4-еуі кем. Неше үйрек суда жүзіп жүр?

Жұлдыз 5 жұмбақ жаттады. Қанат одан 3 жұмбақ артық жаттады. Қанат неше жұмбақ жаттаған?

Алып тасбақаның салмағы 963кг тартса, кішкентай тасбақа одан 958кг-ға жеңіл. Кішкентай тасбақаның салмағы неше кг тартады?

Ұзындығы 58м жуан сым және ұзындығы 25м жіңішке сым бар еді. 16 м сым жұмсалынды. Неше метр сым қалды?

Қысқа сиырларға 800кг жем, қойларға одан 400кг кем, ал жылқыларға қойларға қарағанда 600кг артық жем дайындалды. Қысқа жылқыларға неше кг жем дайындалды?

Үш қабатты үйде екінші, үшінші қабатында 12 пәтер бар. Бірінші қабатында одан 9 пәтер кем. Барлық үйде неше пәтер бар?

3-сынып

Инелік 1 сағатта 20 шақты шыбын, маса, шіркей жейді. Инелік 3 сағатта қанша зиянды зиянкестерді құртады?

Ақ аюдың салмағы 350кг, арыстанның салмағы одан 130кг кем, Панданың салмағы арыстандікінен 40кг кем. Арыстан мен панданың салмақтары қандай?

Алакөлдің тереңдігі Балқаш көлінен 19м артық, Балқаш көлінің тереңдігі Үлкен Шобақты көлінен 11м кем, Үлкен Шобақты көлінің тереңдігі Шортанды көлінен 6м артық, Шортанды көлінің тереңдігі 31м. Алакөл, Балқаш, Үлкен Шобақты көлдерінің тереңдігі қандай?

Ақ мүйізтұмсықтың алдыңғы мүйізінің ұзындығы 120см, қара мүйізтұмсықтікі одан 2 есе кем, үнді мүйізтұмсық мүйізінің ұзындығы қара мүйізтұмсықтікіндей. Қара, үнді мүйізтұмсығының мүйіздерінің ұзындықтары қандай?

4-сынып

3 спортшы Балқаш және Алакөл аралығындағы ұзындығы 120км Қарақұмды жүгіріп өтеді. 1-ші спортшы күніне 15км, 2-ші спортшы одан 5 км артық, 3-шісі 2-шіден 2 есе кем жүгіріп отырады. Әр спортшы Қарақұмды неше күнде жүгіріп өтеді?

Африка түйе құсы 1 сағатта 70км жүгіреді, Эму құсы 1 сағатта одан 40 км кем жүгіреді. 2 құс 420км қашықтықты қанша уақытта жүгіріп өтеді?

Қазақстанда 1 тонна қағаз қалдықтарынан 25 мың дәптер шығарады. 1 дәптерді 5 теңгеден сатқанда 7 тонна қағаз қалдықтарынан шығарылатын дәптерлер қанша теңге тұрады?

Жазира еңбек сабағында 3 қошқар мүйіз оюын ойды. Маржан одан 2 қошқар мүйіз оюын артық ойды. Маржан неше ою ойған?

Еңбек сабағында ұл балалар үш таспалы 8 қамшы, одан 3-еуі кем төрт таспалы қамшы өрді. Барлығы неше қамшы өрілді?

Аян оқулықтан оқыған Бұзаубас балық пен Гольян балығының дене тұрқын өлшейді. Бұзаубас балықтың ұзындығы 50см, Гольян балықтікі одан 30см кем болып шықты. Аян Гольян балығының дене тұрқын неше см деп өлшеді?

3-сынып

Гиссар қойының саулығының салмағы 100кг, Грозный саулығының салмағы одан 2 есе кем. Дегерес саулығының салмағы Грозный саулығынан 13 кг-ға артық. Грозный, Дегерес саулықтарының салмақтары қандай?

Қазақстанда жыл сайын 45 мың суырдың, 135 мың зорманның, 17 мың ақ тиіннің, 16 мың қасқырдың, 6 мың қарсақтың, 5 мың қызыл түлкінің, 9 мың дала күзенінің терілері дайындалады. Барлығы бір жылда қанша аң терілері дайындалады?

Оқушылар серуенге барғанда Балдырған көп жылдық шөптесін өсімдігін, Балқаңбақ бір жылдық шөптесін өсімдігін және Глацинт көп жылдық баданалы өсімдіктерін теріп алды. Балдырғанның биіктігі 200см, ал Балқаңбақтың биіктігі Балдырғанның биіктігінен 150см қысқа, Глацинттің биіктігі Балқаңбақ өсімдігінің биіктігінің жартысындай. Балқаңбақ пен Глацинттің биіктіктері қандай?

Экологтардың есептеуі бойынша 1 жылда мұхитті ластайтын 320млн.т. темір, 7 млн.т. фосфор, 2 млн.т. қорғасын мұхитқа түседі екен. Барлығы 3 жылда мұхитқа қанша млн.т. мұхит ластаушылары түседі?

1680 жылы Қазақ хандығының басына Тәуке хан келеді. 1718 жылы оның орнын Батыр хан басады. Батыр хан 1726 жылға дейін ел басқарады. Тәуке хан мен Батыр хан қанша жыл елді билеген. Одан бері неше жыл өтті?

4 Математикалық жаттығуларды орындау

1-сынып

1) Жетпейтін мәліметті қосып, есепті шығар: Көктемде Ерзат ағаш отырғызды, Самат одан 4 ағаш кем отырғызды. Самат неше тал отырғызған?

2) 5 және 3 сандарын қолданып есеп құрастыр.

3) Қысқа жазу арқылы есепті құрастыр.

1) Болды - 9...

Берді - 5...

Қалды - ?...

4) Сызба бойынша есеп құрастыр.

5) Есепті сурет бойынша құрастыр