АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ УЛАНЫП ҚАЛСА (отравился)

Белгілері:

1. 
   Құсық (тошнота и рвота).
   
2. 
   Қарашықтың тартылу немесе кенейуі (сужение или расширение зрачков).
   
3. 
   Ұйқы келу (вялость и сонливость).
   
4. 
   Санадан айыру (потеря сознания).
   
5. 
   Жүректің дұрыс соқпауы (нарушение сердечного ритма).
   

Сіздің әрекетіңіз:

1. 
   Егер уланған адам есінде болса, оған көбірек жылы су ішкізіп, құстыру арқылы, асқазанды тазалау керек.
   
2. 
   Егер уланған адам санасыз болса, онда оны жақсы демалу үшін ішіне жатқызыныз.
   
3. 
   Дәрігерлердің жұмысын жеңілдету үшін, адам қай дәрімен уланғаның тауып қойыныз.
   
4. 
   Жедел жәрдемді шақырыныз.
   

ТАМАҚТАН УЛАНУ

Белгілері:

1. 
   Іштің өткір, кесілгендей ауру (острая, режущая боль в животе).
   
2. 
   Құсық (рвота).
   
3. 
   Іш өту (понос).
   
4. 
   Әлсіреу, қысымның төмен түсуі. (слабость, понижение давления).
   

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. 
   Адамға көбірек жылы, қайнаған су ішкізіп, құстыру арқылы асқазанды тазалау керек.
   
2. 
   Егер адам демалмаса, оған тезірек демалдыруды (искусственное дыхание) жасау керек.
   
3. 
   Жедел жәрдемді шақырыныз.
   

Ақылды кеңестер:

• 
  Санасынан айырылған адамның тілі, демалдыру тамағын бекітіп тастау мүмкін. Сондықтан осыны тексеру керек.
  
• 
  Жүрек соғуын (проверить пульс). Егер жүрек соғуы бірқалыпты емес (неровный) немесе ақырындаған (замедленный) болса, тезірек дәрігерді шақырыныз.
  
• 
  Егер мас адам ұзақ уақыт бойы белсенді қалпында болса, құсығы тоқтамаса немесе қант диабетімен аурғаның білсеңіз, тезірек дәрігерді шақыру керек.
  
• 
  Ұзақ сақталған консервлерді тамаққа пайдаланбаныз.
  
• 
  Шамалы болса да бұзылган, исі шыққан тамақтарды жеменіз. Оларды лақтырып жіберу қажет.
  
• 
  Антисанитарлық жағдағдайда жасалған тамақты жеменіз.
  
• 
  Уланған адамға тамақты берменіз, оған теқ кана шамалы су ішкізуге болады. Егер адам тамақтан уланған болса, оған сүтті беруге тиім салынады.
  
• 
  Уланған адамға дәріден теқ қана ауруды басатын (обезболивающее) және іштің өтуіне қарсы (противопоносные) дәрілерді беруге болады.
  

У БАР ЗАТТАРМЕН УЛАНУ

1. 
   Өткір іштің ауруы.
   
2. 
   Аузында күйік және ауру пайда болады (Боль и ожоги во рту).
   
3. 
   Ішөту.
   
4. 
   Құсық.
   
5. 
   Қозғалыс координацияның бұзылуы.
   
6. 
   Демалуының қиындауы.
   
7. 
   Санасынан айырылу (потеря сознания).
   

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. 
   Тездетіп ауруға көбірек (бірнеше стакан) су, шәй немесе сүт ішкізіңіз. Содан соң жұтқыншаққа (глотку) екі саусақты тығып құстырыңыз. Егер ауру ауыр жағдайда болса, оның басын бір жағына бұрып, құсығына шашылып қалмайтындай (не захлебнулся) етіп жатқызыңыз.
   
2. 
   Сосын активированный көмірді (уголь) майдалап, үгітіп ішкізу керек.
   
3. 
   Қышқылмен (кислотой) немесе щелочпен уланған жағдайда адамды құстыруға болмайды. Бұндай жағдайда оған сүтті немесе шикідей жұмыртқаны беру қажет.
   

АЛКОГОЛЬМЕН УЛАНУ

1. 
   Спирттің мүмкіген иісі.
   
2. 
   Қөру және есту (зрительные и слуховые) галюцинациялар.
   
3. 
   Журегі айнуы және құсуы (тошнота и рвота).
   
4. 
   Есінен айрылу (потеря сознания).
   

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. 
   Егер жәбіріші есінен айырылса, оның есін жидарыңыз.
   
2. 
   Оны етбетіне басын бір жағына бұрып, құсығына шашылып қалмайтындай етіп, жатқызыныз.
   
3. 
   Есін жиғызып, құстырып көріңіз.
   

УГАР ГАЗЫМЕН УЛАНУ

1. 
   Бас айналу.
   
2. 
   Бас ауруы, алқыну (одышка).
   
3. 
   Журек айну, құсу.
   
4. 
   Есінен айырылу.
   

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. 
   Уланған адамды тездетіп таза ауаға шығару керек.
   
2. 
   Басына салқын компресс қою керек.
   
3. 
   Демалуы әлсіреген немесе жоқ жағдайда жәбірленушіге нашатыр спиртін иіскету керек.
   
4. 
   Қолдан дем беру керек (искусственное дыхание).
   
5. 
   Жәбірленуші есін жиған соң, таза ауаны бөлмеге шығарып, төсекке жатқызып, ыстық шәй беру керек.
   
6. 
   Дәрігер шақыру керек.
   

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. 
   Мұрынын сумен бірге кірген, шылаудан тазартып, су кіріп кеткен кезде, зардап шеккен адам бетімен төмен қарай қояды, баспен кеуде ілініп тұрғандай тұру керек. Сол үшін оны тізенізге қоюға болады немесе ішінізге қарай қойып, бүгіп кесек сияқыл киім қою керек.
   
2. 
   Содан су өкпеден шықсын деп, арқаңызға басу керек. Су шығуы қойса, арқаңызға жатқызып өзі демалғанша қолдан дем беру керек (искусстенное дыхание).
   
3. 
   Зардап шеккен адам санаға келген кезде, оны жылып аурухананаға жіберу керек.
   

Сіңірдің тартылуды тоқтату үшін аяқты түзу тарту керек (выпрямить конечность). Оны адам өзі де істеалады, сонымен бірге оған басқа адам қөмектессе де болады.

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. 
   Егер қолдың сіңірлері тартылса:
   

• 
  Саусақтарды түзу тартыныс (выпрямите пальцы).
  
• 
  Саусақтын уштарына басыныз (надавите на подушечки палец).
  
• 
  Тартылған бұлшық етті тартып ұқалап жіберіңіз.
  

2. 
   Егер аяқтың сіңірлері тартылса:
   

• 
  Аяғыңызды түзу тартып оған тұрыныз.
  
• 
  Пяткаға және аяқтын саусақтарына кезекпен басыныз.
  
• 
  Аяқты (икру ног) ұқалап жіреңіз.
  

3. 
   Егер аяқтың саусақтардың сіңірлері тартылса:
   

• 
  Бұкіл табанызға тұрып аяқтардың саусақтарды кушейтініз (напрягите пальцы ног), немесе отырып тізеге қарай аяқтың саусақтарды ұқаланыз (разгибайте рукой пальцы ноги по направлению к голени).
  
• 
  Ступняның бұлшық етті ұқаланыз.
  

4. 
   Егер сыңырдың тартылулары тоқтамаса: Іштің бұлпық еттін тартылуы тұздың жетіспеушілігінен (іш өту себебінен немесе журектін айналудан) пайда болған уақыт өткенде өз өзімен тоқталады. Бірақ оны тездету үшін бір литрға бір кішкентай қасығы қосылған тұзды суды беруге болады.
   

Қатты қысып байлау (наложение давящей повязки):

1. 
   Адамды жатқызыныз. Жарақат алған жерді киімнен босатып дұрыстап қарап шығыныз.
   
2. 
   Егер жарақатта бөтен зат болмаса, оған қанды жақсы сінетін материалды (салфетка, орамал, шүберектің бір бөлігі) қойыныз. Жарақат жерді жоғары қөтерініз, бұл қан ағымына қанның циркуляциясына байланысты азаюға апарады. Жарақаттағы салфеткаға, орамалға мақтаны немесе матаны қойып бинтепен қатты байлап тастаңыз.
   
3. 
   Егер қан ағымы тоқтамаса, яғни қан байланған жерінен шығып жатса (кровь сочится через бинты), бұрынғы байланған бинтті алмай оның үстіне екінші қабатпен тағы да бинтпен қатты байлап тастаңыз.
   

Егер сізде бинт жоқ болса, онда оның орына кез келген шүбіректі (простыняны, койлекті кесіп) қолдануға болады.

1. 
   Жараның айналасына он минуттай қатты қысып қанды тоқтатыңыз.
   
2. 
   Кольцевой (сақиналық) повязкамен жарақат жерінің айналасын ораңыз.
   
3. 
   Бинт жарақат жеріндегі повязканы жоғары және төмен жағынан қатты үстап тұру керек.
   
4. 
   Жедел жәрдемді шақырыныз.
   

АРТЕРИЯНЫ БАСУ ЖӘНЕ ЖГУТТЫ САЛУ.

Ең алдымен артерияны қолмен басып қөріңіз. Егер бұл көмектеспесе, онда адамға жгут салуға тура келеді.

Ол үшін шүбірекпен, шлангпен немесе жүқа арқанмен жарақат жерінен жоғары жағын байланыз. Сосын жгуттің астына жүқа таяқшаны, карандаш немесе қаламды кіргізіп қатты бұра бастаңыз. Содан кейін қарапайым қысатын повязканы байланыз.

Артерияны 10 минуттан артық қысып үстауға болмайды. Әйтпесе тканьдарда қан бармағаннын себебінен өзгермейтін құбылыстар пайда болады да оны кесіп тастауға (ампутировать) тура келеді.

Жгут салғаннан кейін адамға су ішкізу керек.
ВАРИКОЗ ТАМЫРЛАРДЫҢ ЖАРАҚАТАЛУЫ.

Аяғындағы варикоз тамырлардың кенуі (варикозное расширение вен) қауіпті себебі, бұл тамырлар жарылып және қатты қан ағымы басталуы мүмкін. Мұндай жағдайда қан ағымын тезірек тоқтатып зардап шеккен адамды ауруханаға жеткізу қажет.

1. 
   Адамды жатқызып. Аяғынды биікке көтеріп жарақат жерін қолмен кісіп тастаныз.
   
2. 
   Жарақат жерін бинтпен немесе шүбірекпен орап тастаныз.
   
3. 
   Егер бинт қанға сініпкетсе (повязка пропиталась кровью), оның үстіне жаңа повязканы байланыз.
   
4. 
   Жедел жәрдемді шақырып, зардап шеткен адамды тыныштандыруға үмтылыныз.
   

МҰРЫННАН, АУЫЗЫНАН НЕМЕСЕ ҚҰЛАҚТАН ҚАН АҒУЫ.

Мұндай қан ағымдар адамның бастың немесе кеуденің жарақат алғанның белгілері. Ауызанан қан ағымы қабырғаның сынғаның белгілері, Құлақтан және мұрыннан қан ағымы черепно-мозговой травманың белгілері.

Сондықтан мұндай жағдайда тезірек жедел жәрдемді шақырыныз. Жарақат алған адамды (полулежа) отырғызып және басын қан ақан жағына шалқайту керек.

Егер қан мұрыннан немесе құлағынан ақса, бұл жерлеріне мұз қою керек. Сонымен бірге қан ағып тұрған жерін таза салфеткамен, орамалмен, мақтамен жабу керек. Бірақ бұл жеріне қыспаныз.

Егер адам санасынан айырылса, онда оны жатқызып басын аяғынан жоғары қою керек.