СУДА / КӨП УАҚЫТ СУЫҚ СУДА БОЛУЫ (Пребывание в холодной воде)

Абайсызда суық суға құлаған адам сасқалақтап қалады. Бірінші минуттардан оның демі, жүрек соғысы көбейіп, қысымы жылдам артады. Осындай қалыпта адам 2-3 минут болады. Дәл осы уақыттарда адам су жұту қауіпі көбейіп, дем алыуы де көбейе түсіп, аяқ-қолы тартылуы мүмкін.

Суық суда адам денесінің жылуы өте тез төмендейді. Осындай уақыттарда адам денесі сыртқа шығарған жылуынан 2 есе аз өндіреді. Адам ағзасы суыққа қарсы қорғана бастайды. Сондай жағдайда адамның аяқ қолы қозғалысын жоғалтады. 10⁰С суық суда ең жақсы жүзуші, дәрігерлік дайындықтан өтпеген жағдайда 15-20 минут болып кетеді.

15⁰С суық суда адам су астында дем тоқтатуы да азаяды. Жалпы айтқанда 15-20 сек.

Сөзімізді түйіндей келсек дайындықсыз суға түспеуге тырысу керек. Ал кей жағдайда амалсыз түсу керектігі туады. Сондай уақыттарда мынандай ережелерді сақтау керек:

1. 
   Суға бірден түспей ақырындап денеңізді үйретіп түсіңіз.
   
2. 
   Басыңызды судан жоғары ұстауға тырысыңыз. Тым болмағанда алғашқы уақыттарда.
   
3. 
   Деміңізді бір қалыпта сақтауға тырысыңыз.
   
4. 
   Суық суға түскенде арнайы киім киіңіз, ол дене жылуын сыртқа шығуды азайтады.
   

Сізге көшеде шабуыл жасаса мына 2 ережені сақтау керек:

• 
  Егер мүмкіндік болса қашыңыз.
  
• 
  Егер қаша алмасаңыз қорғаңыз.
  

Бәрінен жақсысы уақытында қашып кету. Керек болса айғайлаңыз немесе жақын үйдің есігін тоқылдатыңыз.

Егерде қашуға мүмкіндік болмаса, жағдайға тез бейімделуге тырысыңыз. Біріншіден ешқандай қарсылықсыз ақшаны және басқа қымбат затты беріңіз. Екіншіден ол кісіні естен талдырыңыз. Келесі нұсқауларды тек мүмкіндік жоқта қолдаңыз.
«УКОЛ» ҚОЛШАТЫРМЕН

Қорғану кезінде қолда бар нәрсені пайдалаңыз. Егер қолыңызда үшкір қолшатыр болса, оны екі қолменұстап беті мен ішінен бар күшпен соғыңыз. Егер ол болыспаса оны қайталауға дайын болыңыз. Бар күшпен айқайлап төбелесе беріңіз сізге шабуылдаған адам құлағанша не қашуға мүмкіндік туғанша.

Егер сізге арттан шабуыл жасаса, онда оң немесе сол қолыңызбен шабылдаушының солнечное сплетениясынан шынтақпен соғыңыз. Осы соққы ол сізді жіберуіне жеткілікті болады.

Егер шынтақпен соққан болыспаса аяқпен теуіп көріңіз. Егер каблугіңіз мықты болса, сіздің денеңіздің салмағымен денеге «тоннаның ¾ бір сантиметр кватратына» салмақ түседі.

Егер шабуылшы сізді қылқындырмақшы болса, оның мизиництерден ұстап жоғары қайырып жіберіңіз. Егер күшіңіз жетсе қол саусағын сындырып жібересіз, сол кезде ол сізді жіберуге мәжбүр болады.

Егерде сізге алдыдан шабуылдаса оның тамағынан соғыңыз.

Оны екі аяқтың ортасынан діземен тепкен де дұрыс. Бұл әдіс прием егер сіз жақын келмесеңіз болыспайды. Дәл сол сияқты әдіс прием шабуылшыны половой органнан ұстап бар күшпен созыңыз. Ол аурғаннан естен тануы мүмкін.

Сонымен бірге ортаңғы саусақпен көзден соғуға болады.

Кешкісін жарықтандырылған, адамы көп жерлермен жүруге тырысыңыз. Егер қараңғы көшелермен жүрсең подъездан аулақ жүр. Өзіңізге сенімді жүріңіз. Қолыңызда қолшатыр не қолшам дайын болсын (жарық шам шабуылшының көзін соқыр ғылады).

Сіздің әрекетіңіз:

1. 
   Егер сіз жүгіріп келе жатқан бір топ адамды көрсеңіз, оның жолынан тез кетіп қалыңыз. Егер олардың аяғының астында қалсаңыз өте қатты жарақат алуға болады.
   
2. 
   Егер бір топ адамның арасында қалсаңыз қозғалмайтын нәрседен ұстап жібермеуге тырысыңыз.
   
3. 
   Егер сіз толпаның арасында қалсаңыз тезірек жүгіріп шынтағыңызды алдыға созуға тырысыңыз. Өзіңізге жеркеңістікті ашу үшін.
   
4. 
   Егер сізді құлатып тастаса шетке домалап шығуға тырысыңыз және аяқты бүгіп басыңызды қолмен құшақтаңыз.
   

Сіздің әрекетіңіз:

1. 
   Егер сіз жиі электричкамен жүрсеңіз кешкі кезде адам аз вагондарға немесе ішіп жүрген бір топ адамы бар вагонға отырмауға тырысыңыз.
   
2. 
   Ішкен адамның көзіне түспеуге тырысыңыз. Вагонда ішкен адам сізге келгенше басқа вагонға ауысып кетіңіз, ал көшеде екінші жағына өтіңіз. Егер ол сізді тоқтатып сөйлеспекші болса, онда оған бір жақсы сөзді айтып тезірек кетіп қалуға тырысыңыз.
   
3. 
   Егер ол сізді жібермей жатса, оның көңіл күйіне қараңыз. Егер ол өзінің ішіндегісін айтқысы келсе, онымен сөйлесе салыңыз. Бірақ жағдай болып қалса кетіп қалуға тырысыңыз.
   
4. 
   Бір қалыпты сөйлеңіз. Оның сізге үнамай тұрғанын көрсетпеңіз, әйтпесе ол ашулануы мүмкін.
   
5. 
   Егер ол сізге ізденіп, төбелеске ашық түрде кірсе. Оған қатты айғай салыңыз. Іштен адамдар айғайдан жасқанып қалады. Немесе сіздің дауысыңызды естіген адамдар көмекке келеді.
   
6. 
   Егер ішкен адам айғайыңызға мән бермеген болса және басқа адамдар мән бермесе өзіңіз қорғауға тырысыңыз. Артынан милицияны шақырыңыз.
   

ҚАУІПСІЗДІК ШАРАЛАРЫ:

• 
  Зорлықпен аяқталатын жағдайдан аулақ жүріңіз. Кешкісін жай қайтпаңыз, таныс емес кісімен сөйлеспеңіз, егер сізді машинамен апарып тастамақ болса машинаға отырмаңыз.
  
• 
  Әртүрлі жағдайға байланысты газовый балончик сатып алыңыз. Егер үйге жай қайтып келе жатсаңыз газовый балончик калтада немесе қолда дайын ұстаңыз. Сумкадан оны тез ала алмайсыз.
  
• 
  Егер сіздің артыңыздан күмәнді адам келе жатса, кезкелген қоғамдық орынға кіріп туыстарыңызға телефон соғыңыз, және олар сіздің алдынан шықсын.
  
• 
  Үйдің есігін таныс адамдарға ғана ашыңыз.
  

ШАБУЫЛ:

• 
  Егер сізге күтпеген жағдайдан шабуыл жасаса өзіңізді қорғауға тырысыңыз.
  

Бар білетін приемдарыңызды жасаңыз: жұдырықпен соғыңыз, айғайлаңыз, тістеңіз т.б.

• 
  Егер сізді зорлап кетсе тез арада медициналық куәлігін алыңыз.
  
• 
  Содан кейін милицияға хабарлаңыз. Қандай жағдайда және қай жерде болғандығын.
  

Көшеден отырғызып алған пассажир түрі қандай жақсы болғанымен машинаға отырғаннан кейін мойынызға пышақ төсеп ақша талап ету мүмкін немесе машинаны алуы мүмкін.

1. 
   Егер пассажир мылтықпен угроза жасаса, ол сұрағанның бәрін жасаңыз. Ешқашан онымен бір қолмен күреспеңіз.
   
2. 
   Барлық нәрсені жасап жолдан, отырған кылмыскерді түсіруге тырысыңыз. Мысалы: айғайлауға, өзіңізге назар аударту мақсатында. Кісі көп (перекресткіде) жерде машинаны өшіріп тастап. Сол кезде мүмкін қылмыскер өзіне назар аудартпай қашып кетеді. Болмаған жағдайда жол милициясы алдында қасақана жол ережесін бұзыңыз, сонда сізді милиция тоқтатады.
   
3. 
   Егер, бұл айтылғандардың ешқайсысы болыспаған болса, қылмыскерге көлікті беріп, оның түрін есте сақтаңыз.
   
4. 
   Қылмыскерден құтылғаннан кейін (қандай тәсілмен болмаса да) тез арада милицияға хабарлаңыз.
   

Егер, сіз таксист болмасаңыз, түнгі уақытта жолаушыны алмаңыз. Түнгі уақытта машинаны тоқтатудың көп әдістері бар. Мысалы: өтірік авария жасап.

1. 
   Авария болған жерде сізді тоқтатса, терезені ашпастан бұрын есіктердің бәрін жауып тастаңыз.
   
2. 
   Жылдамдықты азайтып, бір қалыпты жүріп отырыңыз. Бірақ, жылдамдықты көбейтуге дайын болыңыз.
   
3. 
   Алысқа түсетін шамның көмегімен авария болған жерді қарап алыңыз.
   
4. 
   Тоқтағаннан кейін машинаны өшірмеңіз. Авария екеніне нақты көзіңіз жеткенше.
   
5. 
   Сенімсіз болсаңыз ол арадан тез кетіп қалыңыз. Милицияға тез хабарлаңыз.
   

Қауіпсіздік шаралары:

Статистика бойынша көп ұрлық профессионал емес адамдармен жасалынады. Олар ұрлау техникасын білмейді және есікті сындырып кіре салады. Сондықтан есіктеріңізге мықты замок салыңыз және үйлеріңізге сигнализация қойыңыз.

Үйіңізді ұрлықтан қорғау үшін, мына шараларды жасаңыз: Сапарға кетерде көршілеріңізге үйге қарай салуды және пошта қорабынан сізге келген поштаны алып отыруды тапсырыңыз. Бұл сіздің үйде екендігіңізді көрсетеді. Қаладан кеткеніңізді аз адам білетіндей жасаңыз.

Сонымен ең маңызды шара: үйдің кілтін документ салатын сумкада ұстамаңыз.

Пайдалы кенестер:

1. 
   Есігіңізбен терезелеріңіздін мықтылығын қатағалаңыз.
   
2. 
   Жақсы құлып (замок) орнатыңыз.
   
3. 
   Пәтеріңізге дабыл сигнализация орнатыңыз.
   
4. 
   Отпускаға кеткенде көршіңізге поштаны алуды тапсырыңыз.
   
5. 
   Сіздің жоқ екендігіңізді аз адам білсін.
   
6. 
   Есіктін кілті мен құжаттарыңыз жоғалтқан жағдайда, есіктің құлпын замогын ауыстырыңыз.
   
7. 
   Есігіңізді тоқылдатқанда, есіқтің глазоғынан қарауды ұмытпаңыз.
   

Сіздің әрекетіңіз:

1. 
   Есікті ашып, оны үйге кіргізбеңіз.
   
2. 
   Егер күдіктенсеңіз ол адамға есіктің сыртында күте түрүңыз деп, көршілірге хабарласып, үйіңізге келуін айтыңыз. Егер, көршелеріңіз үйінде жоқ болған жағдайда, милицияға хабарлаңыз.
   

Егер сіз түнде оянып, біреу сіздің есігіңізді ашып жатқанын естесеңіз, онда:

• 
  Шамды жағып, айғайлаңыз: көбіне жағдайда, тонаушылар ештеңе алмай қашқанды жөн көреді.
  
• 
  Қаруға ұқсайтын: құмыра, үстел немесе тоқымаға арналған таяқ және т.б. – бірақ, тек ерекше жағдайларда ғана құралдарды қолдануға дайын болыңыз.
  
• 
  Егер сіз, үйде жалғыз болсаңыз, отбасының бір мүшесіне сөйлеп жатқандай айқайлап сөйлеңіз.
  
• 
  Егер, сіз тонаушының өзін немесе көлігін көрсеңіз, оның кейбір ерекшелектерін есте сақтауға тырысыңыз. Себебі: кейін милицияға ол адамды сипаттап беруіңіз қажет.
  

Егер, тонаушылар үйіңізге кірсе, онда өзіңізді ұстаңыз. Өзіңізді ұстамасаңыз, ол сізге кері әсері тиеді.

1. 
   Тонаушылармен келіспеушілікке келмеңіз.
   
2. 
   Егер, тоналған заттарыңызды қайтарып алуыңыз үшін, тонаушының сырт келбетіне, қимылдарына көніл бөліп, әрбір болған оқиғаны көріп, естпіп, есте сақтағаңыз жөн.
   

1. 
   Егер сіз тез арада тоналған жерді көрсеңіз, дереу кезекші милиция қызмкеріне болған оқиғаның ескертіп айтыңыз. Бар оқиғаны түсіндіріп, не жоғалғанын, адамдардаң сырт келбетін сипаттап айтыңыз.
   
2. 
   Содан соң жақын арада милиция бөлімшесіне барып, тонауға байланысты өтініш беріңіз. Бөлімшенің қайда екенін, милиция қызметкерінен сұрап біле аласыз.