Катиондарды ашуға жұмсалатын өзіндік реактивтер.
Катиондарды ашуға топтық реактивтер және әрбір катионға тиісті өзіндік реактивтер пайдаланатындығын жоғарыда айтқанбыз. Жұмыстың орындалу барысында әрбір студент топтық реактивтер, мысалы, 2н хлорлы сутек ерітіндісінің Pb²⁺, Ag⁺ катиондарына, 2н күкірт қышқылының Ca²⁺, Ba²⁺ катиондарына 2н КОН сілтісі артық қосылған жағдайда Al³⁺,Zn²⁺,Cr³⁺,Fe³⁺, Fe²⁺,Mn²⁺,Mg²⁺,Cu²⁺,Ni²⁺ катиондарына, аммиактың судағы ерітіндісінің Ni²⁺,Cu²⁺ катиондарына әсерін тексеру қажет. Сондай-ақ пайда болған тұнбалардың қышқылдарда және сілтілерде ерігіштік қасиетін тәжірибе жүзінде бақылау қажет.
Катиондарды ашуға төмендегі өзіндік реактивтер пайдаланылады:
1. NH4⁺ катионын ашуға КОН, K2/H9J4/ реактивтер.
2. Na⁺ катионын ашуға цинкуранил ацетат реактиві.
3. Pb²⁺ катионын ашуға HCl, K2Cr2O7, KJ реактивтері.
4. Ca²⁺ катионын ашуға H2SO4, (NH4)2C2O4, мурексид реактивтері.
5. Ba²⁺ катионын ашуға H2SO4, K2CrO4, родинозат натрий реактивтері.
6. Al³⁺ катионын ашуға КОН, алюминон, морин реактивтері.
7. Zn²⁺ катионын ашуға КОН, дитизон, K4[Fe(CN)6] реактивтері.
8. Cr³⁺ катионын ашуға КОН, Н2О2, КМпО4 реактивтері.
9. Fe²⁺ катионын ашуға K3 [Fe(CN)6], диметил глиоксим реактивтері.
10. Fe³⁺ катионын ашуға K4[Fe(CN)6], NH4 CN S реактивтері.
11. Mn²⁺ катионын ашуға КОН, Н2О2, (NH4 ) 2S2 О8 , Pb О 2 реактивтері.
12. Mg²⁺ катионын ашуға КОН, Na 2HPО4 + NH4Cl + NH4ОH , магнезон Т реактивтері.
13. Cu²⁺ катионын ашуға NH4 О H, K4[Fe(CN)6] реактивтері.
14. Ni²⁺ катионын ашуға NH4 О H, диметил глиоксим реактивтері.
15. Co²⁺ катионын ашуға NH4 О H, C10H6(NО) (ОH) реактивтері.
Катиондарды өзіндік реактивтерімен ашу тәсілдері таблица түрінде беріледі.
Қажетті заттар:
1. Реактивтер орналасқан құтыша.
2. Электр плиткасы.
3. Фильтр қағазы.
4. Приборлар тұратын штатив.
5. Центрифуга.
6. Пипетка.
7. Тікбұрышты жіңішке шыны.
8. Жуындылар мен қалдықтарды құятын колба
9. Индикатор қағазы.
10. Микроскоп.
11. Жуғыш ыдыс /промывалка/.
12. Өлшегіш цилиндр.
|
Т о п т а р
|
I
|
II
|
III
|
IV
|
V
|
VI
|
Катион-
дар
|
Li⁺,
K⁺,
Na⁺,
NH4⁺
|
Ag⁺,Pb²⁺
Hg₂²⁺
|
Ca²⁺,
Ba²⁺,
Sr²⁺
|
Al³⁺,Cr³⁺,
Zn²⁺,As³⁺,
As⁵⁺,Sn²⁺,
Sn⁴⁺
|
Fe²⁺,Fe³⁺Mn²⁺,
Mg²⁺,Sb³⁺Sb⁵⁺
|
Cu²⁺,Ni²⁺,
Co²⁺,Cd²⁺,Hg²⁺
|
Топтық
реактив
|
жоқ
|
2 н
HCl
|
1 н
H2SO4
|
NaOH
|
NaOH
|
25%
NH4OH
|
Тұнбалар-
дың
қасиетте-рі мен
құрамда-
ры
|
--
|
MeCln
Қышқыл-
да ерімейді
|
MeSO4
Қышқыл-
дар мен сілтілерде ерімейді
|
Me(OH)n
Көп мөлшерде сілтілерде ериді
|
Me(OH)n
Сілті ерітінділерін-де ерімейді
|
n+
[Me(NH3)n]
аммиак ерітінділерін көп қосқанда ериді
|
№
|
Аниондар
|
Реагенттер
|
Реакцияның орындалу жолдары мен шарттары
|
Реакцияның иондық теңдеулері
|
Байқалатын эффектілер
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1
|
SО42-
|
BaCl2
|
2 тамшы SО42-
- ионы ерітіндісіне 2 тамшы HCl және 2 тамшы реагент қосады.
|
|
|
|
Pb(CH3COO)2
|
2 тамшы SО42-
- ионы ерітіндісіне 2 тамшы реагент қосады.
|
|
|
2
|
SiО32-
|
HCl
|
Пробиркаға 2 тамшы SiО32- ионы ерітіндісін алып, үстіне 3 тамшы реактив қосады.
|
|
|
|
(NH4)2МоО4
|
Соңғы алынған (H2SiO3) кремний қышқылына 4тамшы реактив және 3 тамшы бензидин қосады.
|
|
|
3
|
СО32-
|
H2SO4
|
Газ шығатын түтігі бар пробиркаға 5 тамшы карбонат ионы ерітіндісін алып, үстіне
4 тамшы реактив қосыңыз. Реакция нәтижесінде бөлініп шығатын газды екінші ішінде CaCl2 ерітіндісі бар пробиркаға арқылы өткізіледі.
|
|
|
4
|
BaCl2
|
3 тамшы карбонат ионы ерітіндісіне
3 тамшы реаактив қосады.
|
|
|
5
|
РО43-
|
(NH4)2МоО4+ HNO3
|
Тигелге 3тамшы фосфат ерітіндісін алып, оған 3 тамшы HNO3 қосып, құрғағанша қыздырады.
|
|
|
6
|
РО43-
|
(NH4)2МоО4
|
Қорытылған қалдыққа 3 тамшы конц. HNO3, 2 тамшы NH4NO3 тұзының қаныққан ерітіндісін және 4 тамшы реактив қосады.
|
|
|
7
|
Магнезиалды қоспа: MgCl2+ NH4OH+
NH4Cl
|
3 тамшы фосфат- ионы ерітіндісіне 3тамшы реактив қосады.
|
|
|
8
|
Cl-
|
AgNO3+ HNO3
|
2-3 тамшы Cl- ионы ерітіндісіне 2 тамшы 2Н HNO3 және 2 тамшы AgNO3 ерітіндісін қосады.
|
|
|
9
|
Br -
|
AgNO3+ HNO3
|
2-3 тамшы Br - ионы ерітіндісіне 2 тамшы 2Н HNO3 және 2 тамшы AgNO3 ерітіндісін қосады.
|
|
|
10
|
J--
|
AgNO3+ HNO3
|
2-3 тамшы J-- ионы ерітіндісіне 2 тамшы 2Н HNO3 және 2 тамшы AgNO3 ерітіндісін қосады.
|
|
|
11
|
S2-
|
AgNO3+ HNO3
|
2-3 тамшы S2-
ионы ерітіндісіне 2 тамшы 2Н HNO3 және 2 тамшы AgNO3 ерітіндісін қосады.
|
|
|
12
|
NO3-
|
FeSO4 ·7 Н2О
|
Пробиркаға 2 тамшы Н2О және 3-4 түйіршігін салыңыз. Үстіне 2 тамшы нитрат ионы ерітіндісін қосып, пробирканың сыртынан крандағы сумен суытыңыз. Соңынан пробирканың қабырғасы арқылы (абайлап, сұйық ерітінділер көп араласып кетпесін) 3 тамшы конц. H2SO4 қосады.
|
|
|
13
|
|
Дифенил-амин
(C6H3) 2NH4
|
Форфор пластинкасына 3 тамшы нитрат-ионы тұзы, 5 тамшы конц. H2SO4 және 2 тамшы реактив қосып араластырады.
|
|
|
14
|
CH3COO-
|
FeCl3
|
5 тамшы ацетат-ионы ерітіндісіне 3 тамшы FeCl3 тұзының ерітіндісінің үстіне 1 см3 қайнаған су құйып, салқындатылады.
|
|
|
|
C2H5OH + H2SO4
|
10 тамшы ацетат-ионы ерітіндісіне 8 тамшы конц. H2SO4 , 8тамшы этил спиртін қосып, қыздырады. Сонан кейін осы ерітіндіні суық суда тұрған стаканға ауыстырады.
|
|
|
Бақылау сүрақтар
Анион деп қандай иондарды айтамыз?
Аниондармен катиондардың анализінің айырмашылығы қандай?
Аниондар қайтып тооптарға бөлінеді?
1-топқа қандай аниондар кіреді?
2-топқа қандай аниондар кіреді және олардың топтық реагенті?
3-топтағы аниондардың топтық реагенті барма жоқ па және оларға қандай аниондар жатады?
1 және 2- топ аниондардың топтық реагенттері қандай, қасиеттерін көрсет.
Тамшылау әдістің анализі қайтып орындалады?
Микроқийыршықты әдістің анализі неге негізделген?
Пробиркалы әдістің анализі дегенімыз не?
Спецификалық реагент дегенімыз не және қандай анализде қонданады?
12. Менделеев Д.И. периодитық таблицасында қандай элементтер аниондарды береді?
5. Сапалық анализден студенттердің білімінің бағалайтын тестік тапсырмалар
1. Сапалық және сандык химиялық құрамдарын және қосылыстарын анықтайтын қандай әдiстер бар?
А. Аналитиқалық химия
В. Органиқалық химия
С. Қоллоидтық химия
D. Жалпы және бейорганиқалық химия
E. Физиқалық химия
2. Химиялық реакцияның жылдамдығын қайтып түсiндiруге болады?
А. Химиялық реакцияның жылдамдығы температураға байланысты
В. Бiр уакытта өзгеретiн реакцияланатын
химиялық концентрациясының өзгеруi.
C. Жүйедегi термодинамикалық тепе-теңдiкте,
тұра және керi реакциялар жүредi.
D. Химиялық реакция жылдамдығы қысымға байланысты.
Е. Химиялық реакцияның жылдамдығы заттың қасиетiне және құрамдарына
байланысты.
3. Сапалық химиялық әдiстiң анализi неге негiзделген?
A. Химиялық реакция арқылы анықтау.
B. Реакция бойынша шыққан заттың мөлшерiн
анықтау.
C. Зерттелетiн заттың физикалық қасиетiн өлшеу арқылы анықтау.
D. Зерттелетiн затқа жұмсалган реагенттiң көлемдiк мөлшерiн өлшеу арқылы
анықтауға негiзделген.
E. Қыздыру процесi арқылы зерттелетiн затты өлшеу.
4. Химиялық реакцияның жылдамдығы неге байланысты?
A) Реакцияласатын заттың концентрациясына.
B) Реакцияның басталуы уакытқа байланысты.
C) Электролиттiқ диссоциялау дәрежесiне.
D) Электролиттердiң сұйылу.
E) Электролиттiқ иондық күшiне байланысты.
5. Химиялық сапалық анықтау әдiстерi.
A) Боялған шынылардың пайда болуы;
B) Полярограмма түрлерi;
C) Жалынның боялуы;
D) Кондуктометрия;
E) Потенциометрия;
6. Сапалық анализде қандай иондарды ашу үшiн гидролизды қолданады?
A) AI3+; Cr3+.
B) Fe2+; Fe3+;
C) Jn2+; Ni2+;
D) Ba2+; Ca2+;
E) K+; AI3+
7. Сапалык әдiстiң мақсаты қандай?
Жеке элементтермен, не болмаса иондарды ашу және оларды табу, сапалық өзiндiк
реакция аркылы;
B) Молекулаларды табу;
C) Жеке атомдарды табу;
D) Белгiсiз заттарды зерттеу;
E) Зерттелетiн заттың және олардың қосындысының құрамын анықтау;
8. Аналитикалык реакция ол:
A) Сыртқы эффектi;
B) Селективтi;
C) Керi жүру реакциясы;
D) Нейтралдау;
E) Спецификалык;
9. Аналитикалық реакцияны орындау әдiстерi:
A) Құргақ және ерiтiндi;
B) Химиялық және физико-химиялық;
C) Эмиссионды, абсорбционды;
D) Тiкелей және керi;
E) Гравиметриялық және титриметриялық;
10. Аналитикалық реакцияның сыртқы эффектерi:
A) Ерiтiндiнiң бояуы өзгеруi, тұнба тузiлуi; газ бөлiнуi;
B) Ерiтiндiнiң бояуының өзгеруi, температурасы; газ бөлiнуi;
C) Газ бөлiнуi, тұнбаның еруi, ерiтiндiнiң рН - өзгеруi;
D) Ерiтiндiнiң рН - өзгеруi, тұнба түзiлуi, қысымы жоғарылау;
E) Ерiтiндiнiң температурасының өзгеруi, ерiтiндiнiң рН өзгеруi;
11. Құргак реакция ол:
A) Жалынды бояулау реакциясы; пирохимиялық ұнтақтау;
B) Тұнба түзу реакциясы; ұнтақтау;
C) Газ бөлiну реакциясы, жалынды бояулау реакциясы, боялган күл пайда болу;
D) Ерiту реакциясы, пирохимиялық ұнтақтау әдiсi;
E) Жалынды бояту реакциясы, пирохимиясы;
12. Зерттелуге алынған зат бойынша сапалық әдiс неше түрге бөлiнедi?
А) Макроанализ, микроанализ, ультрамикроанализ, жартылай микроанализ;
B) Макроанализ және микроскопиялық;
C) Макроанализ, микроанализ, ультрамикро-анализ, тамшылаушы, жартылай микроанализ;
D) Макроанализ және микроанализ;
E) Тамшылаушы, микроанализ, жартылай микроанализ;
13. Микроанализде зерттелетiн заттың мөлшерiнен қанша алады?
A) 0,5 1,0 г;
B) ,01 1,0 г;
C) 0,01 0,1 г;
D) 1,0 10,0 г;
E) 0,05 0,5 г.
14. Ультрамикроанализде зерттелетiн заттың мөлшерiнен қанша алады?
A) 10-6 10 –9;
B) 0,05 0,5 г;
C) 0,001 10 –6;
D) 5 10 г;
E) 0,01 0,1 г;
15. Қатиондар сульфидтiк жiктелу бойынша қатиондар неше топқа бөлiнедi?
A) 5;
B) 6;
C) 4;
D) 7;
E) 3;
16. Анықталатын (ашылатын) минимум массасы, mmin ол:
A) Берiлген реакция бойынша зерттелетiн заттың ең аз мөлшерiн алу;
B) Берiлген ашу реакция бойынша зерттелетiн заттың көп мөлшерiн алу;
C) Зерттелетiн заттың реакцияда алынатын ең аз концентрациясын алу процессi;
D) Берiлген реакция бойынша зерттелетiн затты алу;
17. Дарашылдыкты (избирательность), не болмаса селективтi реакциялар:
A) Баска иондардың қосындысынан бiр ионды бөлiп алу;
B) Баска иондардың қосындысынан
зерттелетiн ионды бөлiп шыгару;
C) Тек бiр ионмен сыртқы эффект беретiн;
D) Бүтiн топтың қосылыстарынан жеке ионды бөлiп шыгару;
E) Қосындылардың құрамындағы зерттелетiн ионды табу;
18. Топтық реагенттiк ионды қасиетiн табу.
A) Қосындылардың құрамынан бүтiн тобымен иондарды бөлiп алу;
B) Зерттелетiн иондарды басқа иондардың құрамында бөлмей-ақ анықтау;
C) Қоспалардан ионды бөлiп алу;
D) Зерттелетiн иондарды басқа иондардан ажырату;
E) Қоспалардың құрамында ионды табу;
19. Қышқылдық - сiлтiлiк жiктелу бойынша катиондар неше топқа бөлiнедi?
A) 6;
B) 5;
C) 4;
D) 7;
E) 3;
20. I - аналитикалық топтағы катиондар:
A) Li+, K+, Na+,
B) Li+, K+; Pl2+;
C) Li+, K+, NH4+, Jn2+;
D) K+, NH4+, Ni+2, Fe2+;
E) Li, K+, Ca2+.
21. I - аналитикалық топтағы катиондардын реагентi:
A) Жоқ;
B) Топтық реагентi жоқ;
C) 2н.Н2SO4 тұнбаға түзiледi;
D) Несслер реагентi;
E) NaOH
22. I - аналитикалық топтағы катиондардың басқа топтардан қандай айырмашылығы
бар?
A) Топтық реагентi жоқ;
B) Н2SO4 тұнбаға түзiледi;
C) Топтық реагентi (NH4)2 CO3
D) I - топ катиондарында гидроксид пайда болады;
E) HCI тұнбаға түзiледi;
23. Натрий ионын басқа барлық бiрiншi топ катиондары қатысында анықтайтын
реактив:
A) Цинкуранилацетат;
B) Тұз қышқылы (HCl);
C) Сутек асқын оксидi;
D) Аммоний гидрофосфаты;
E) Гексацианоферрат;
24. Калийдi натрий гексанитрокобальтпен Na3[Co(NO2)6] анықтауға кедергi жасайтын ион:
A) Аммоний;
B) Литий;
C) Кальций;
D) Калий;
E) Стронций;
25. Аммоний ионын анализ жүргiзу процесiнде қай уакытта ашады?
A) Анализдың басында - КОН, не болмаса NaOH;
B) Анализдың басында дитизонмен;
C) Анализдың аяғында - HCI;
D) I -топтардың катиондарын бөлiп алып, Чугаев реактивпен ашады;
E) Барлық топтарды бөлiп алғаннан соң, оксихинонолинмен ашады.
26. I -топ катиондарында калий ионды ашуға қандай иондар кедергi жасайды?
A) NH4+;
B) Na+;
C) Mg2+;
D) Pb2+;
E) NH4+ және Na+.
27. Несслер реактивiмен қандай катиондар кедергi жасайды?
A)
B) Fe2+;
C) Na+;
D) K+;
E) Pb2+.
28. Аммонийлы тұздарды ертiндiден қайтып шығаруға болады?
A) Сiлтiнi қосып қыздыру керек;
B) Na2 PbCu (NO3)6 - реактивпен;
C) Несслер реактивiмен;
D) KH2 SO4 реактивiмен;
E) Чугаев реактивiмен;
29. Калий тұзына кобальтнитрил натрий реактивiн қосқанда қандай тустi тұнба
түзiледi?
A) сары;
B) көк;
C) қызыл;
D) ақ;
E) жасыл;
30. Натрий тұзы жалынды қандай түске боялады?
A) Ақшыл -сары ;
B) Сарғыш -жасыл;
C) Көгiлдiр;
D) Күлгiн;
E) Қоңыр -қызыл;
31. II - топ катиондарына қышқылды - сiлтiлiк жiктелуi бойынша:
A) Ag+; Pb2+;
B) Li+; Na+; K+; Ca2+; Ba2+;
C) Ca2+; Sr2+; Ba2+; Sb2+; Bi3+;
D) As3+; Al3+; Cu2+; Cr3+; Zn2+; Mg2+;
E) Fe3+; Fe2+; Mn2+; Bi3+; Sb3+; Cu2+;
32. II - топтың топтық реагентi:
A) HCl;
B) NH4OH;
C) NaOH + H2O2;
Достарыңызбен бөлісу: |