Ордабекова Хафиза Арысбайқызы тіл біліміне кіріспе
жүктеу/скачать 0,73 Mb.
|
Ордабекова Хафиза Арысбайқызы-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Бейнелі мағына
- Буын жазуы
- Басыңқы сөз
- Глоссематика
- Гумбольдт ілімі
- Гаплология
| Архисема (өзексема) – белгілі топтың барлық единицаларына тән және
олардың жалпы категориялық қасиеттері мен белгілерін бейнелейтін сема. Әдеби тіл – белгілі мөлшерде сұрыпталып, тілдік нормалық бағыты анықталған, стиль жағынан сараланған, жалпыхалықтық сипат алған ұлттық тілдің жоғары формасы. Бейнелі мағына – адамның сезімі мен көңіл-күйіне байланысты айтылатын эмоционалды сөздер мағынасы. Бихевиоризм – тілдің мәні мен қызметін адам организміндегі вербалдық және эмоционалдық әсерлердің сыртқы ортамен қатынасы арқылы түсіндіру. Буын жазуы – буынға негізделген жазу. Онда дыбыстық таңба буынды білдіреді. Идеографиялық жазу. Пиктографиялық жазу. Бастауыш – сөйлемнің тұрлаулы мүшелерінің бірі, сөйлемде айтылатын ойдың негізі, баяндауыш арқылы айтылған қимылдың иесі. Басыңқы сөз – тірек сөз, сөз тіркесі немесе сөйлем құрамындағы ұйытқы сөз, басқа бір сөзді өзіне бағындырып тұратын сөз. Баяндауыш – сөйлемнің тұрлаулы мүшелерінің бірі, сөйлемде грамматикалық жағынан бастауышқа бағынып, оның іс-әрекет, қимылын, түрліше дәрежедегі заттық, сапалық қасиеттерін білдіріп тұратын негізгі мүше. Глоссематика – Батыс Еуропа тіл біліміндегі структурализм бағытының неғұрлым дәйекті сипатын білдіретін тіл теориясы. Глоттогенез теориясы – адамзаттың табиғи дыбыстық тілінің қалыптасу процесі. Бұл теория тілдің пайда болуының философиялық, әлеуметтік және психологиялық мәнін ұғынумен байланысты туған жалпы мәселелердің жалғасы. Гумбольдт ілімі – жалпы тіл білімі мен тіл философиясының негізінқалаған В. фон Гумбольдттың тілге және оның зерттелуіне арналған философиялық-тілдік бағдарламасы аясында қалыптасқан көзқарастарының жиынтығы. Гаплология – біркелкі айтылатын буындардың біреуінің түсіп қалуы. Говор – тілдің шағын аймаққа тараған, диалектінің ішіне кіретін бөлігі. Оларға тән дыбыстық, грамматикалық, лексика-семантикалық ерекшеліктер неғұрлым шағын аймақты қамтиды. Қазақ диалектілерінің говорларға бөлінетіні алғаш рет С.Аманжолов, Н.Сауранбаев, Ж.Досқараев еңбектерінде айтылған. Қазақ тілі говоларын зерттеу ісі 1955 ж. қолға алынды. |