Қала мен ауылдың әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-психологиялық, мәдени және табиғи өмір сүру жағдайындағы айырмашылықтар олардың тұрғындарының мінез-құлқындағы ерекше белгілердің пайда болуының нақты алғышарттары болып табылады. Қалалық және ауылдық жерлерде өсіп келе жатқан жеке тұлғаға әсер ететін факторлар қалалық және ауылдық менталитеттердің пайда болуына әкеледі.
Менталитет немесе діл (лат. мента — жан құрылымы) - ойлаудың үлгісі, этностың, әлеуметтік топтың, индивидтің жалпы рухани мінез-құлқы.
Қалалық өмір салтының ерекшеліктері Қала адамдардың әсіресе оқушылардың ұтқырлықтарын арттырады. Әртүрлі ақпарат алады. Ақпараттың тасымалдаушылары сәулет, қала құрылысы, көлік, жарнама, адамдар ағымы, жеке адамдар, мекемелер мен ұйымдар болып табылады. Қалада күндізгі уақытта студент көптеген адамдармен кездеседі
Қоршаған шындықты жақсы бағдарлауға көмектесетін әлеуметтік қарым-қатынас тәжірибесін жинауға мүмкіндік береді. Cонымен қатар баланың байқау қабілетін дамытады және әлеуметтік өмірге деген қызығушылығын оятады.
Қазіргі қалада бала тұрғылықты жері бойынша көптеген ұжымдар мен топтардың мүшесі болып табылады Жасы ұлғайған сайын, ол соғұрлым көп топтарға кіреді. Әрқайсысының өз талаптары, өмір сүру стандарттары мен қарым-қатынасы бар. Қала жеке тұлғаға кең шеңберлер мен байланыс топтарын, құндылықтар жүйесін, өмір салтын таңдау мүмкіндігін ұсынады.
Ауылдық елді мекен жас ұрпақты әлеуметтендірудің тиімді факторы болып қала береді, өйткені оларда адамның мінез-құлқын әлеуметтік бақылау әлі де күшті. Ауылдық елді мекен жас ұрпақты әлеуметтендірудің тиімді факторы болып қала береді, өйткені оларда адамның мінез-құлқын әлеуметтік бақылау әлі де күшті.
Ауылдардың өмір салтында дәстүрлі көршілік қауымдастықтың элементтері сақталды.
Барлығы бір-бірін жақсы біледі, сондықтан кез-келген шаруаның өміріндегі әр эпизод басқалардың бағалау объектісіне айналуы мүмкін.
Ауыл байланыс «ашықтығымен» ерекшеленеді. Тұрғындар арасында үлкен әлеуметтік және мәдени айырмашылықтардың болмауы ересектер мен балалар арасындағы тығыз қарым-қатынасқа жағдай туғызады Қазіргі ауылдар мен ауылдар ауыл өмірінің көптеген дәстүрлі ерекшеліктерін сақтап қалды. Олардағы өмір ырғағы өлшенген жайбарақат. Алайда, соңғы онжылдықтарда қаланың ауылға әсерінің күшеюі байқалуда.
Отбасы - белгілі бір әлеуметтік нормалар, санкциялар, мінез-құлық, ерлі-зайыптылар, ата-аналар мен балалар арасындағы қарым-қатынастарды реттеушілікпен сипатталатын әлеуметтік институт болып табылады. Отбасы әлеуметтануы екі бағытта дамып келеді. Оның бірінші бағыты бойынша отбасының тарихы зерттеледі, екінші бағыт әлеуметтік институт ретіндегі қазіргі отбасының қалпын және шағын әлеуметтік топ ретіндегі жағдайын зерттейді .
Адамдар отбасылық құндылықтар дегенді естігенде көз алдарына бірден құндылықтар түсіп , бір-бірімен ортақ тіл таба алады. Бірақ дәстүрлі отбасылық құндылықтардың әртүрлі болғанына байланысты адамдар осы тақырыпта ортақ тіл таба алмайды. Дәстүрлі отбасылық құндылықтар дегеніміз қарт адамдардың жас отбасыға берген ақыл-кеңестері. Қазіргі таңдағы жас отбасылардың ажырасу статистикасы өскеніне байланысты жас отбасыларға олардың дәстүрлі отбасылық құндылықтары туралы теледидардан , ғаламтордан көруге болады. Әр отбасыда бұл құндылықтар әртүрлі.Бірақ олардың ұқсас жақтары да бар. Мысалы, кез-келген жанұяда дінді сақтау, некені бұзбау, ұрпақ жалғастыру, баларды тәрбиелеу деген дәстүрлі отбасылық құндылықтар ортақ болады.
Тәрбиелі отбасылық құндылықтар Қазіргі таңдағы отбасылар бұрынғы салт-дәстүрді ұстануда. Бірақ сол ұстанымның өзгеруіне байланысты олар әр отбасыда әртүрлі. Ол ұстанымның өзгеру себептері заманның өзгеруіне байланысты. Себебі әр замандағы адам әртүрлі. Мысалы, бұрынғы замандағы отбасы құндылықтарымен қазір өмір сүру мүмкін емес. Бұрын адамдар әйелдеріне орамалды сыйға тартса, қазіргі жас отбасылар бір-біріне гүл немесе көйлек сыйлайды. Сонымен қатар қазіргі отбасылық құндылықтарға махаббат, сенім, түсіністік және т.б жатады.