21. Ішкі секреция бездерін реттеудегі кері байланыс принципі.
22.Стресс туралы түсінік. Стресс механизмдері. Стресс формалары.
Стресс дегеніміз — ағзаның қиын жағдайға қайтаратын жауабы. Бұл кезде адамның миы бүкіл ағзаға өте көп мөлшерде гормон бөліп, нәтижесінде жүрек қатты соға бастайды, қан қысымы жоғарылайды, тыныс алу жиілейді, бұлшық еттер жиырылып қалады. Не болып жатқанын сіз өзіңіз толық сезінбей жатқанда-ақ, ағзаңыз қауіппен күресуге дайын тұрады. Стрестік жағдай аяқталған соң, ағзаңыз “дабыл қағатын” күйден қалыпты күйге түседі.
Стресс механизмдері Д. Н. Насонов и В. Я. Александров - 1940 ж.
Бірінші рет өсімдік клетканың әр түрлі сыртқы
жағдайлардың әсерінде тап болатын жалпы реакциялар
кешені туралы түсініктеме кіргізді. Осы реакциялар
кешені паранекроз деп аталды.
- Бірінші индуктивті стресс реакциясы:
1. Клетка мембрана компонентерінің молекулалық
құрылымы ның өзгеру нәтижесінде өткізгіштігі
артаты.
2.Ол калий иондардың шығуына, кальций иондардың
цитоплазмаға клеткалық қабығынан, вакуольдан,
ЭНДПТ, митохондриялардан кіруіне әкеледі.
Мембрананың деполяризациясы, Н+ -АТФазаның
активтігінің төмендеуі цитоплазманы
қышқылдатады.
З. Цитоплазманың рН қышқыл жаққа ысырылады, ол
гидролазаларды активтендіреді, себебі олардың рН
оптимумы қышқыл ортада орналасады. Нәтижесінде
полимерлер ыдырайды.
4. Плазмалеммада Н-помпаның активтігі ұлғаяды
(тонопласттада), ол гомеостаздың қолайсыз жаққа
ысырылуыне кедергі жасайды.
5. Транскрипция және репликация процестер, белок
синтезі белка тежеледі, белок молекулалардың
конформациясы өзгереді.
6. полисомалар дезинтеграцияға ұшырайды ақпарат РНК
гидролизденеді
7. Стресс белоктардың синтезі.
8. Актин микрофиламенттердің , цитоскелет торының
жиналуы , цитоплазманың тұтқырлығы ұлғаяды
9. 02 пайдалануы жоғарылайды, АТР тез пайдаланады,
босраликал реакцийялар ұлғаяды.
10. Тилакоидты мембраналардың белоктарының және
липидтердің құрылымы өзгеру нәтижесінде фотосинтездің
қарқындылығы төмендейді.
11. Тыныс алу тежеледі, АТФ мөлшері төмендейді.
12. Этилен және АБК синтезә жоғарылайды, бөліну және өсу
тежеледі, басқа физиологиялық, зат алмасу реакциялар
тежеледі.
13. Клеткалардың функциональды активтігі нің тежелуі
ингибиторлардың жұмысының нәтижесінде және энергия
ресурстардың қолайсыз жағдайлармен күресу нәтижесінде
пайда болады.
14. Катаболизм реакциялары ұлғаяды. Ыдраған заттар
жиналады,
- 2-ші фаза - адаптация :
• Гидролиз ферменттер активтігінің және катаболизм
реакциялардың төмендеуі. Синтез процестердің ұлғаюы.
Ыдыраған заттар зат алмасудың қайта құрылуына себеп
болады.
•Белоктар гидролизденгендегі пайда болған пролин белоктардың гидрофильдік қалдықтарымен
қарымөқатынасып, олардың ерігіштігін ұлғайтады,
оларды денатурациядан сақтап қалады. Клетка суды көп
ұстайды, С тапшылықта, тұзды жағдайда, жоғары
температурада өсімдіктің өмірге бейімділігі
жоғарылайды.
• Осы көмірсулардан басқа осмофильдік қасиеттері осмотин
деген белокқа тән. Бұл белок су тапшылығында пайда
бболады.