Өсімдік шаруашылығы практикумы қайта өңделіп, толықтырылып екінші шығарылуы


Жұмсақ және қатты бидай түршелерін



бет14/76
Дата01.04.2017
өлшемі13,01 Mb.
#13048
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   76

Жұмсақ және қатты бидай түршелерін анықтау. Бір түрдің шеңберіңде ботаникалық түршелер мынадай белгілермен ажыратылады:

  1. Қылтықтылығы (масақта қылтықтың бар жоғы);

  2. Масақ қабықшасының түктілігі, немесе жалаңаштығы;

  3. Масақтың түсі (шартгы түрде ақ, қызыл, қара түсті);

  4. Қылт ықтың түсі, өдетте масақ түсі мен сәйкес келеді, немесе қара;

  5. Дөннің түсі (шартты түрде ақ немесе қызыл).









15-сурет. Бидай дәні: 1-жұмсақ бидай; 2-қатты бидай.


16-с у р е т. Бидайдың масағы мен масақ білігі: 1-бет жағынан; 2-бүйір


Түршелердің белгілерін анықтағанда өсімдіктердің даму жағдайларын және олардың қасиеттерін ескеру қажет, өйткені белгілер қоршаған орта факторларының әсерінен өзгеріске ұшырайды.Төменде сорттарды білу және анықтауға қажетгі бидай түршелерінің жекелеген белгілерін келтіріп отырмыз (46,47-кестелер жөне 17-сурет).



Қылтықты және қылтықсыздығы. Қылтықты түршелерге ұзын қылтықтар тән, олар масақтан ұзын; орташа ұзындықта-қылтықтың ұзындығы масақтың ұзындығындай; қысқа қылтықты-қылтықтың ұзындығы масақтың үзындығынан қысқа.

Қылтықсыз түршелерінде сыртқы гүл қауыздарында қылтық тәрізді тісшелер болады, немесе жоғарғы масақшалар ұзындығы 2-3 см және одан ұзынырақ 2-3 қысқарған қылтықтар қалыптастырады.

Масақтың түктілігі гүл қауыздарының әртүрлі деңгейдегі түктермен көмкерілген өсімдіктерде белгіленеді, ал ол әрі сорттық белгі болып есептеледі.

Масақтың түсі. Масақта 4 түс ажыратылады:

Ақ - масақтың түсі ашық-сары жөне сабанды-сары, масақша қауыздары өлсіз-сарғыш түсті, әрі жүйкеленген (немесе ұзынша-сарғыш теңбілді);

Қызьы — күңгірт-қызыддан қарқынды кірпіш жөне қызғылт-қоңыр түстерге дейін;

Сүр - қызғылт-қоңыр сүр, қоңыр және ашық қоңыр түсті;

Қара — таза қара, күлгін түсті, қоспалар араласқан көкшіл-қара, сонымен қатар қауыз шеттері қара түске боялған:

Қылтықтардың түстері. Масақ ақ немесе қызыл болсада қауыз түсті, немесе қара түсті қылтықтар ажыратылады. Қызыл және қара қылтықтардың ұштары түстерінің қарқындылығына қарай күңгірт немесе ашық болуы мүмкін. Жекелеген жағдайларда қылтықтарда қара түс байқалмайды. Қылтықсыз бидайларда қыжық төрізді, өскіндер қылтықтардың ұрығы сияқты болады, кейде оларда қара түс байқалады.

Дәннің түсі. Дөннің түсіне қарай мынадай бидайлар ажыратылады: ақ дәнді-дәні таза ақ, жақүт, шынылы-ақ, шынылы-сары түсті; қызыл дәнді-дәні қызғылт түстен қызғылт-қоңыр түске дейін.

46-кесте Қазақстанда кездесетін жұмсақ бидайдың негізгі түршелерінің анықтамалығы


Масақтың белгілері

Қылтықтың

түсі


Дәннің

түсі


Түрше

Қылтықты-

лығы


Түктілі-гі

Түсі







1

2

3

4

5

6

_К,ЫЛТЫҚТЫ

Түксіз

Ақ

Ақ

Ақ

Грекум

Қылтықты

Сондай

Ақ

Ақ

Қызыл

Эритроспермум

Қылтықты

Сондай

Ақ

Қара

Қызыл

Нигриаристатум

Қылтықты

Сондай

Қызыл

Қызыл

Ақ

Эритролеукон

Қылтықты

Сондай

Қызыл

Қызыл

Қызыл

Ферругинеум

Қылтықты

Сондай

Қызыл аяда қоңыр-сұр

Қоңыр-сұр

Қызыл

Цезиум

Қылтықты

Түкті

Ақ

Ақ

Ақ

Меридионале

Қылтықты

Түкті

Ақ қара жиекпен

Ақ

Ақ

Хамаданикум

Қылтықты

Түкті

Ак

Қара

Ак

Псевдоме-рвдионале

Қылтықты

Түкті

Ақ

Қызыл

Қызыл

Гостианум

1

2

3

4

5

6

Қылтықты

Түкті

Ақ

Қара

_К,ызыл

Псевдогостианум

Қылтықты

Түкті

Қызыл

Қызыл

Ақ

Турцикум

Қылтықты

Түкті

Қызыл

Қара

Ақ

Псевдотурцикум

Қылтықты

Түкті

Қызыл

Қызыл

Қызыл

Барбаросса

Қылтықты

Түкті

Қызыл

Қара

Қызыл

Псевдобарбаросса

Қылтықты

Түкті

Қызыл

Қара




Месопотамикум

Қылтықсыз

Түксіз

Ақ




Ақ

Альбидум

Қылтықсыз

Түксіз

Ақ




Қызыл

Лютесценс

Қылтықсыз

Түксіз

Қызыл




Ақ

Альборубрум

Қылтықсыз

Түксіз

Қызыл




Қызыл

Мильтурум

Қылтықсыз

Түкті

Ақ




Ақ

Леукоспермум

Қылтықсыз

Түкті

Ақ




Қызыл

Велютинум

Қылтықсыз

Түкті

Қызыл




Ақ

Дельфи

Қылтықсыз

Түкті

Қызыл




Қызыл

Пиротрикс




















ЭригроспЕрһіум




Жумсақ

Альбидум

ЭритролёуШ







































фсрругинеун





опушенис ости зерно з налос



белгілері






Мильтурум



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   76




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет