А.Н. Леонтьевің ұстанымынша, тұлға және оның құрылымы индивидтің жүзеге асыратын іс-әрекетінің иерархиялық қатынасымен анықталады және сипатталады. Іс-әрекет мазмұнының ар жағында мотивтердің арақатынасы жүреді. Бұл жердегі ең бастысы – мағынақұрушы мотивтер мен стимул-мотивтер арақатынасы. - 13.3. Тұлғаның негізгі теориялары
- Фрейдизм
- Көпжылдық клиникалық бақылаулардың негізінде Зигмунд Фрейд психологиялық концепцияны қалыптастырды, ол бойынша адамның психикасы, тұлғасы үш деңгейден, компоненттен тұрады: «Ол», «Мен», «Жоғарғы - Мен» деген.
- 2. Бихевиоризм
- Бихевиоризм ХХ ғасырдағы американдық психологиясның кескінін анықтады. Оның негізін салған Джон Уотсон (1878-1958), ол бихевиоризмнің сенімін қалыптастырды: «Психологияның пәні негізі мінез-құлық болып табылады». Осыдан аты да шығады –бихевиоризм (ағылшын тілінен behavior– «мінез-құлық»), оны мінез-құлықтық психология деп аударуға болады.
- 3. Б. Скиннердің мінез-құлық концепциясы
- Стимулмен шақырылмайтын бұндай реакциялар (R) ағзамен бөлініп шығады, олардың кейбіреулері дұрыс болып шығады, одан соң бекітіледі, Скиннер оларды оперантты деп атады. Скиннер адамның ішкі әлемін, оның санасын мінез-құлықтан жоқ қылады және оның психикасына бихевиоризация жасайды. Қазіргі заман қоғамының әлеуметтік мәселелерін шешу үшін Б. Скиннер бір адамдардың екінші адамдарға бақылау жасауға лайықты мінез-құлық технологиясын жасаудағы міндетті көрсетеді.
- 4. Макгвайру бойынша мінез-құлық типологиясы
- Американ психологы Макгвайер концепциясында айтылғандай, адамның іс-әрекеті және мінез-құлық классификациясы оның мақсатынан, қажеттілігінен жағдайына байланысты өткізілуі керек. Қажеттілік – бұл адамның бір нәрсені керек қылғандағы мазасызданған және сезінген күйі (тамақ, киім, қауіпсіздік, махаббат т.б). Адам неге ұмтылады, адам қандай нәтиже алғысы келетінін мақсат көрсетеді. Бір және басқа да мақсаттар өтіп кеткен қажеттіліктерден құралуы мүмкін. Адамның қандай да бір іс-әрекеті мынандай болу мүмкін: 1) сыртқы әсер етулерге (реактивті мінез-құлық) жауап қайтару нәтижесі; 2) қандай да бір ішкі белсенділік қайнар көзінің пайда болуы (белсенді мінез-құлық).
-
|
