Ќостанай облысы јкімдігі білім басќармасыныѕ Ы


- тарау Қазақстанның XVI-XV ҒАСЫРДАРДАҒЫ МӘДЕНИЕТІ



бет26/33
Дата01.04.2022
өлшемі167,65 Kb.
#137564
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   33
Байланысты:
7 сынып ұбтға дайындық (1)

8- тарау Қазақстанның XVI-XV ҒАСЫРДАРДАҒЫ МӘДЕНИЕТІ


XIV – XV ғасырлардағы рухани мәдениет



Ауыз әдебиеті

Жазбаша
әдебиет

Музыка өнері

Діни
наным - сенімдер

Аңыздар:
«Күннің баяны»
«Темірқазық пен Жетіқарақшы» т.б.
Ертегілер:
«Құламерген»
«Жоямерген»
«Жерден шыққан желім батыр»
«Ер Төстік»
«Керқұла атты Кендебай» т.б.
Эпостық жырлар:
«Ер Тарғын»
«Орақ – Мамай»
«Ер Қосай» т.б.
Жыр – дастандар:
«Кетбұға»
«Қотан»
«Сыпыра жырау»
«Асанқайғы жырлары»
Мақал – мәтелдер, жұмбақтар, т.б.

«Кодекс Куманикс»


«Оғызнама»
Өзбек ақыны Хорезмидің
«Мухаббат – намасы»
Кутбтың «Хұсрау мен Шырыны»
урбектің «Жүсіп – зылиха шығармалары.



Күйлер:
«Ескендір»
«Қамбар батыр»
«Шора батыр»
«Жошы Ханның жортуы»
«Ақсақ құлан»
«Ел айырылған»
«Сағыныш» т.б.

Ислам дінінің суфизм тармағының таралуы ислам дінінің тез дамуына әсер етті. Ислам мен шаманизмнің діни наным – сенімдері қатар өмір сүреді.



XIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері

Кесенелер

Орналасқан орны

Ерекшеліктері

Арыстан баб

Отырар

Екі бөлме, төбесі күмбезбен көтерілген.

Қожа Ахмет Йасауй

Түркістан

Орта Азияда ешбір теңлесі жоқ сәулет өнерінің туындысы. Биіктігі 37,5м,
35 бөлмеден тұрады,
залдың ортасында тайқазан тұр,
негізгі бөлмесі кітапхана.

Көккесене

Сығанақ,Төменарық.

Қабырғаларының сырты Алаша хан күмбезі секілді қыштан, кілем өрнегі үлгісіне ұқсатып қаланған.

Алаша хан

Ұлытауда, Қаракеңгір өзенінің бойында.

Күмбездің сыртын әсемдеу ісінде
қазақтың дәстүрлі ою – өрнегі кең қолданылған.

Рабиға Сұлтан Бегім

Түркістан

Басына қойылған құлыптасы Ахмет Йасауй күмбезінің ішінен табылған.

Дәуітбек

Тараз




Тектұрмас









Ғимараттың сыртқы қабырғалары әр түрлі ою –өрнектермен безендірілген.

Қожа Ахмет Йасауй Көккесене Алаша хан


Сегізінші тарауға арналған тест сұрақтары

1.XIV-XV ғасырларда Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың ауызша таралған әдебиет туындыларының ғылыми атауы:
А) Фольклор В) Музыка С) Философия
D) Этнология Е) Этнография

2.XIV-XV ғасырларда қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр:


А) Ер Тарғын В) Қобыланды батыр С) Ер Қосай D) Орақ-Мамай Е) Ер Төстік

3.Қуаңшылдық жылдары жасалған ырым:


А) Көкке табыну В) Пұтқа жалбарыну С) Тасаттық D) Аруақтарға сиыну Е) Жаратушыға жалбарану

4.Қазақстанның байырғы тұрғындардың түсінігіндегі аспан әлемінің мағынасы:


А) Жаратушы В) Пір С) Аруақ D) Көк тәңірі
Е) Тәңірге сиыну

5.Тіл-көз тиюге байланысты сақталып қалған нанымның атауы:


А) Тасаттық В) Аруақтарға сиыну С) Моншақ ілу D) Көзтимес Е) Бойтұмар

6.Қасиетті бұлақ басына ақ құйып көктен жаңбыр сұрау ырымының атауы:


А) Тасаттық В) Аруақтарға сиыну С) Жаратушыға жалбарану D) Пұтқа жалбарыну Е) Көкке табыну

7.XIV ғасырда мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан:


А) Тәуке хан В) Тоғылық-Темір С) Хақназар хан
D) Әбілқайыр хан Е) Қасым хан

8.XIV-XV ғасырларда халықаралық қарым-қатынастарда сөздік ретінде пайдаланған еңбектің аты:


А) «Оғызнама» В) «Хұсрау мен Шырын»
С) «Кодекс куманикус» D) «Жүсіп – Зылиха»
Е) «Мухаббатнама»

9.XIV-XV ғасырларда қыпшақтар арасынан шыққан Кутбтың әдеби шығармасы:


А) «Қамбар батыр» В) «Ескендір»
С) «Мухаббатнама» D) «Хұсрау мен Шырын»
Е) «Жүсіп – Зылиха»

10.Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр:


А) «Қамбар батыр» В) «Ескендір» С) «Керқұла атты Кендебай» D) «Ер Төстік» Е) «Ер Тарғын»

11.Сүйіспеншілік, әділеттілік тақырыбында жазған Дурбектің поэмасы:


А) «Жүсіп – Зылиха» В) «Орақ – Мамай»
С) «Хұсрау мен Шырын» D) «Мухаббатнама»
Е) «Оғызнама»

12.Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыз:


А) «Қамбар батыр» В) «Сағыныш» С) «Ескендір» D) «Ер Тарғын» Е) «Ер Қосай»

13.XIV-XV ғасырлардың аралығында белгілі болған өзбек ақыны Хорезмидің әдеби шығармасының аты:


А) «Хұсрау мен Шырын» В) «Жүсіп – Зылиха»
С) «Мухаббатнама» D) «Ел айрылған»
Е) «Оғызнама»

14.XIV-XV ғасырлардан бізге жеткен аспаптық музыка туындыларының бірі:


А) Ер Тарғын В) Орақ – Мамай С) Ер Қосай
D) Шора батыр Е) Құламерген

15.XIV ғасырда исламның таралуына қатты көңіл бөлген хандар:


А) Тәуке хан, Хақназар хан В) Есім хан, Қасым хан С) Әбілқайыр хан D) Тәуекел хан Е) Өзбек хан, Тоғылық-Темір

16.Ислам діні Қазақстанда VIII ғасырда тарай бастағанымен, халықтың жүрек түкпіріне ХІХ ғасырдың аяғына дейін толық жете қоймағаны жөнінде өз пікірін жазған қазақтың тұңғыш ғалымы:


А) Ш.Уәлиханов В) А.Құнанбаев
С) Ш.Құдайбердиев D) М.Дулатов
Е) Ж.Аймауытов

17.XIII-XV ғасырлардан аттары бізге аңыз болып жеткен ауызша поэзия өкілдердің бірі:


А) Бұхар Жырау В) Асан қайғы С) Үмбетей Жырау D) Біржан сал Е) Доспамбет Жырау

18.XIV-XV ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық, өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі:


А) Қобыланды батыр В) Ер Тарғын С) Жоямерген D) Ақсақ құлан Е) Жошы ханның жортуы

19.Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр:


А) Қобыланды батыр В) Құламерген С) Қамбар батыр D) Орақ – Мамай Е) Шора батыр

20.XIV-XV ғасырлардан бізге жеткен аспаптық музыка туындыларының бірі:


А) «Ер Тарғын» В) «Орақ – Мамай» С) «Ер Қосай» D) «Құламерген» Е) «Ескендір»

21.Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыздың аты:


А) «Жошы ханның жортуы» В) «Ер Тарғын»
С) «Қобыланды батыр» D) «Ер Қосай» Е) «Орақ – Мамай»

22.XIV-XV ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық, өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі:


А) «Темірқазық пен Жетіқарақшы» В) «Жерден шыққан Желім батыр» С) «Күннің баяны»
D) «Ескендір» Е) «Ақсақ құлан»

23.XIII-XV ғасырлардан аттары бізге аңыз болып жеткен ауызша поэзия өкілдердің бірі:


А) Үмбетей жырау В) Ақтамберді С) Кетбұға
D) Жиембет Е) Доспамбет жырау

24.XIV-XV ғасырларда материалдық игіліктер негізделген шикізат көзі:


А) Сауда В) Қолөнер С) Жер өңдеу кәсібі D) Мал басынан алынды Е) Егіншілік

25.ХІІІ ғасырда қыпшақтардың сүттен қалай май алатынын, құртты, қымызды қалай жасайтындарын таңдана жазғандар:


А) Кезбелер В) Еуропа саяхатшылары
С) Көшпенділер D) Жыраулар Е) Ақындар

26.Шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар сиыр сүтінен жасалған қышқыл сусын бергенін, оны айран деп атайтындарын жазған:


А) Хорезми В) Ш.Уәлиханов С) В.Рубрук
D) Дурбек Е) Кутб

27.XIV-XV ғасырларда жаздыгүні бастарына ыстық өткізбейтін ақ киізден жасалған:


А) Тымақ киген В) Бөрік киген С) Сәукеле киген D) Айыр қалпақтар киген Е) Құлақшын киген

28.Ғарыш пен жердің, күн мен айдың, жұлдыздардың қайдан шыққандығы туралы жазылған аңыз:


А) «Жоямерген» В) «Жерден шыққан Желім батыр» С) «Ел айырылған» D) «Ақсақ құлан»
Е) «Күннің баяны»

29.Х-ХІІ ғасырларда Қарахан мемлекеті кезінде өркендей бастаған сәулет өнерінің тамаша туындысы:


А) Айша бибі кесенесі В) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі С) Дәуітбек кесенесі D) Тектұрмас кесенесі Е) Көккесене

30.XIV-XV ғасырлардағы сәулет өнерінің тамаша үлгісін көрсеткен кесене:


А) Боран мұнарасы В) Дәуітбек кесенесі С) Айша бибі D) Бабаджа-Хатын кесенесі Е) Қарахан

31.Көне Отырар қаласының батыс жағында 3 км жерде орналасқан кесене:


А) Алаша хан кесенесі В) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі С) Арыстан баб кесенесі D) Көккесене
Е) Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі

32.Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрген уақыт:


А) VI-VII ғасырларда В) VII ғасырда С) VI ғасырда D) VII-VIII ғасырларда Е) VIII-IX ғасырларда

33.Құлап қалған Арыстан баб күмбезін XIV ғасырда қайта салғызған:


А) Ахмет Иассауи В) Жошы хан С) Жәңгір хан
D) Рабиға Сұлтан Бегім Е) Әмір Темір

34.Арыстан баб кесенесі:


А) 2 бөлмелі В) 3 бөлмелі С) 4 бөлмелі D) 6 бөлмелі Е) 1 бөлмелі

35.Әмір Темірдің бұйрығымен салынған сәулет өнерінің ғажайып туындысы:


А) Алаша хан кесенесі В) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі С) Көккесене D) Арыстан баб кесенесі
Е) Айша бибі кесенесі

36.Қожа Ахмет Иассауи кесенесі орналасқан қала:


А) Тараз В) Отырар С) Түркістан D) Ақмешіт
Е) Алматы

37.Қожа Ахмет Иассауи кесенесін салуға Әмір Темір бұйрық берген жыл:


А) 1400 ж В) 1396 ж С) 1398 ж D) 1397 ж
Е) 1399 ж

38.Қожа Ахмет Иассауи кесенесінде залдың ортасында тұрған үлкен тайқазан жасалған жыл:


А) 1396 ж В) 1397 ж С) 1401 ж D) 1398 ж
Е) 1399 ж

39.Қожа Ахмет Иассауи кесенесіндегі ең негізгі бөлме:


А) Кітапхана В) Үлкен ақ сарай С) Кіші ақ сарай D) Асхана Е) Дәріхана

40.Қожа Ахмет Иассауи кесенесінің биіктігі:


А) 18,5 м В) 20,5 м С) 15,5 м D) 21,5 м Е) 37,5 м

41.Сығанақ қаласының маңында орналасқан бір күмбезді кесене:


А) Алаша хан кесенесі В) Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі С) Айша бибі кесенесі D) Көккесене
Е) Арыстан баб кесенесі

42.XIV-XV ғасырларда далалық сәулет өнерінің үлгісінде жасалған ескерткіш:


А) Көккесене В) Айша бибі кесенесі С) Ақыртас ғимараты D) Білеулі ғимараты Е) Алаша хан кесенесі

43.Қабырғаларының сырты Алаша хан күмбезі секілді қыштан, кілем өрнегі үлгісіне ұқсатып қаланған кесене:


А) Көккесене В) Аяққамыр күмбезі
С) Мырзарабат сардобасы D) Бабаджа-қатын кесенесі Е) Боран мұнарасы

44.Қабырға сыртын әсемдеу ісінде қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі (таңдай, жүрекше) кең қолданылған кесене:


А) Дың ескерткіштері В) Алаша хан кесенесі
С) Білеулі ғимараты D) Бабаджа-қатын кесенесі
Е) Ақыртас ғимараты

45.XV ғасырдың ІІ жартысында салынып жартылай сақталған ескерткіш:


А) Алаша хан кесенесі В) Арыстан баб кесенесі
С) Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі D) Аяққамыр күмбезі Е) Білеулі ғимараты

46.Рабиға Сұлтан Бегімнің басына қойылған құлпы тасы табылған жер:


А) Алаша хан кесенесінің ішінен В) Ақыртас ғимаратынан С) Боран мұнарасынан D) Білеулі ғимаратынан
Е) Ахмет Иассауи күмбезінің ішінен

47.Ұлытау ауданындағы Қаракеңгір өзенінің жағасында салынған кесене:


А) Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі В) Алаша хан кесенесі С) Арыстан баб кесенесі D) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі Е) Көккесене

48.Ислам дінінің көрнекті өкілі, әрі уағыздаушы, әрі ақын:


А) Әмір Темір В) Арыстан баб С) Хорезми
D) Жүсіп Баласағұн Е) Қожа Ахмет Иассауи

49.X-XII ғасырларда Тараз қаласының маңындағы сәулет өнерінің тамаша туындысы:


А) Бабаджа-қатын кесенесі В) Арыстан баб кесенесі С) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі
D) Дәуітбек кесенесі
Е) Тектұрмас кесенесі

50.Қолданбалы өнердің ғажайып үлгілері қолданылған ғимараттар:


А) Боран мұнарасы В) Ақыртас ғимараты
С) Түркістан моншасы D) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі
Е) Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі

51.Сәулет өнерінің орта ғасырда биік деңгейде болғандығының дәлелі:


А) Құрылыс материалдарының сапалы болуы
В) Мамандардың білікті болуы С) Көрші елдерден құрылысшылардың келуі D) Мәдениет мұраларының әр түрлілігі Е) Арнайы мамандардың даярлануы

52.XIV-XV ғасырларда сәулет өнерінде қалыптасқан жаңа үлгілер:


А) Бөлмелерді тізбектеп салу В) Ғимаратты күмбез шатырмен жабу С) Су құбырларын қабырға ішімен жүргізу
D) Ғимараттарды безендіру Е) Қолданбалы өнерді пайдалану

53.XIV-XV ғасырларда қыпшақ тілінде жазылған туынды:


А) «Жошы ханның жортуы» В) «Ер Тарғын»
С) «Оғызнама» D) «Мухаббатнама» Е) «Жүсіп – Зылиха»

54.Киелі аң-құстың тісін, тырнағын тіл-көз тимеуге қарсы жасаған ырымның атауы:


А) Су моншақ В) Көз тимес С) Тілтұмар
D) Бойтұмар Е) Тұмар

55.XIV-XV ғасырларда Қазақстандағы хандықтар шаруашылығының басым түрі:


А) Егіншілік В) Аңшылық С) Зергерлік
D) Қолөнер Е) Мал шаруашылығы

56.ХІІІ ғасырдың соңындағы жазба деректерге қарағанда, пайдаланылған киіз үйдің түрлері:


А) Арба үстіне тігілген, жылжымалы В) Он екі қанатты С) Алты қанатты D) Күрке Е) Шатыр

57.Ғарыш пен жердің, күн мен айдың, жұлдыздардың қайдан шыққандығы туралы жазылған аңыз:


А) «Жерден шыққан Желім батыр» В) «Темірқазық пен Жетіқарақшы» С) «Жоямерген» D) «Кодекс куманикус»
Е) «Құламерген»

58. «Шыңғыснаманың» авторы:


А) Бұхар Жырау В) Әмір Темір С) Өтеміс қажы D) Сыпыра Жырау Е) Жиембет

59. «Дешті уалаяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді»-деп жазған Өтеміс қажының кітабының аты:


А) «Оғызнама» В) «Мухаббатнама» С) «Кодекс куманикус» D) «Шыңғыснама» Е) «Ислам діні»

60.Қазақстанда ислам діні VIII ғасырда тарағанымен ХІХ ғасырдың аяғына дейін тұрғындардың жүрек түкпіріне жете қоймағаны жөніндегі пікірін жазған Ш.Уәлихановтың мақаласының аты:


А) «Шыңғыснама» В) «Оғызнама» С) «Ел айырылған» D) «Сағыныш» Е) «Ислам діні»

61.Қыпшақтардың “айран” деп аталатын сусыны туралы жазған ғұлама


А) В.Рубрук В) В.В.Бартольд С) М.Протектор D) М.Қашғари Е) Әл-Бируни

62.XIV-XV ғ. жататын эпостық жыр


А) «Баян батыр» В) «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»
С) «Қобыланды батыр» D) «Ертөстік» Е) «Қодан тайшы»

63.Қазақстан аумағында XIII-XIV ғ.ғ. халық ауыз әдебиетімен қатар жазбаша әдебиет дамыды:


А) Қыпшақ тілінде В) Ұйғыр тілінде С) Ноғай тілінде D) Өзбек тілінде Е) Қазақ тілінде

64.“Хұсрау мен Шырын” шығармасының авторы


А) Дүрбек В) Кутб С) Хорезм D) Ж.Баласағұни Е) Әли ақын

65.XIV-XV ғасырлар аралығында Алаша хан кесенесі салынған өзен


А) Талас В) Шу С) Қаракеңгір D) Есіл Е) Ертіс




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   33




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет