2. Мектептік кемелденудің Керн – Йирасиктың бағдарлы тесті психиқалық дамудың жалпы деңгейін, ойлау дамудың деңгейін, тыңдау қабілетің, үлгі бойынша тапсырмаларды жасауды, еркін психикалық қызметің айқындайды.
Тест 4 бөліктен тұрады:
• тест “Адамның сүреті”(ердің мүсіні);
• жазу әріптерден фразаларды көшіру;
• нүктелерді көшіру;
• сұрақнама.
• Тест “ Адамның сүреті ”
Тапсырма
«Мұнда (көрсетіледі, қайда), өзің жасай алатындай, бір ағаны сүретте». Сүреттеу кезінде баланы түземе («сен құлағын салуды ұмытып кеттің»), ересек адам үнсіз бақылайды.
Бағалау
1 балл: ердің мүсіні сүреттелді (ер адамның киім элементтары), басы бар, денесі, аяқ-қолы, басы денесімен мойны арқылы қосылған, ол денесінен үлкен болмауы тиіс; басы денесінен кіші; басында – шаш, бас киімі болуы мүмкін, құлақтар; бетінде – көздер, мұрын, ауыз; қолдарында бес саусағы бар; аяқтары қайқайған (аяқ басы немесе бәтенкі); мүсін синтетикалық әдіспен сүреттелген (контур тұтас, аяқ пен қолдары, бекітілмей денеден өсіп тұрған сияқты.
2 балл: сүреттеудің синтетикалық әдісінен басқа, барлық талаптарды орындау, әлде егер синтетикалық әдіс болса,бірақ 3 детальдар салынбаса: мойын, шаш, саусақтар;беті түгел сүреттелсе.
3 балл: мүсіннің басы бар, дене, аяқ қол (қолы мен аяғы екі сызықпен салынса); мыналар болмауы мүмкін: мойын, құлақтар, шаш, киім, қолдағы саусақтар, аяғындағы аяқ бастары.
4 балл: басы мен денесі бар қарапайым сүрет, қолы мен аяғы сүреттелмеген, бір сызық түрінде болуы мүмкін.
5 балл: нақты дене бейнелеуінің жоқтығы, аяқ қолы жоқ; каракульдар.
• Жазу әріптерден фразаларды көшіру;
Тапсырма
“Қара, мында бірдеме жазылған. Мына жерге осылай көшіруге (жазылған фразанын астын көрсет), қалай жазсаң да тырыс”.
Бір бетке кіші әріптермен фраза жазаңыз, бірінші әріп –басты:
Олар көже ішті.
Бағалау
1 балл: үлгіні жақсы және толық көшірді; әріптер үлгіден кішкене үлкендеу болуы мүмкін, брақ 2 есе емес; бірінші әріп – басты; фраза ұш сөзден тұрады, олар бетте көлбеу орналасады (кішкене горизонтальдан ауытқуы мүмкін).
2 балл: үлгі түсінікті етіліп көшірілген; әріп мөлшері және горизонталь жағдайы есептелінбейді (әріп үлкен болуы мүмкін, жол жоғары немесе төмен кетуі мүмкін).
3 балл: жазу ұш бөлікке бөлінген, тіпті 4 әріпті түсінуге де болады.
4 балл: үлгімен ең болмаса 2 әріп сәйкес, бір жол көрінеді.
5 балл: түсініксіз каракульдер, сызбалар.
• Нүктелерді көшіру
Тапсырма
“Мында нүктелер сүреттенген. Осындайларды қасына салып көр.”.
Үлгіде бір бірінен тең қашықта, горизонталь және вертикаль бойынша орналасқан 10 нүкте бар.
Бағалау
1 балл: үлгіні нақты көшіру, жол немесе столбтан кішкене ауытқуы мүмкін, сүретті кішірейту, үлкейтуге болмайды.
2 балл: нүктелердің саны және орналасуы үлгіге сәйкес, үш нүктеге дейін арасындағы қашықтың жартысына ауытқуы мүмкін; нүктелер дөнгелекке ауыстырылуы мүмкін.
3 балл: сүрет жалпы үлгіге сәйкес, биіктігі мен ені бойынша 2 еседен көп аспайды; нүкте саны үлгіге сәйкес болмауы мүмкін, бірақ олар 20-дан көп және 7-ден аз болмауы тиіс; дерлік сүреттің айналымы тіпті 180 градусқа да.
4 балл: сүрет үлгіге сәйкес келмейтін нүктелерден құрылған.
5 балл: түсініксіз каракульдер, сызбалар.
Әрбір тапсырманың бағалауынан кейін барлық баллдар қосылады. Егер бала сомасында барлық үш тапсырмалар бойынша мыналарды жинақтаса:
3-6 баллдар – онда мектепке дайындығы жоғары деңгейде;
7-12 баллов – орташа деңгей;
13 -15 баллов – дайындықтың төмен деңгейі, бала ақыл-ойын және психикалық дамуын қосымша тексеруге мұқтажды
СҰРАҚНАМА
Ақыл – ойдың жалпы деңгейін, ой-өрісін, дамудың әлеуметтік сапасын анықтайды
Сұхбат «сұрақ-жауап» түрінде өткізіледі.Тапсырма мынадай болып айтылуы мүмкін: “Қазір мен сұрақ қоямын, ал сен оларға жауап беруге тырыс”. Егер балаға бірден жауап беру қиын болса, оған бірнеше жетекші сұрақтармен көмектесуге болады. Жауаптар баллмен жазылады, содан соң қосылады.
Қай жануар үлкен – ат немесе ит?
(ат = 0 балл;
бұрыс жауап = -5 балл)
Таңертен біздер таңғы асты ішеміз, ал күндіз ...
(түскі асты ішеміз, көже ішеміз,ет = 0;
Кешкі асты ішеміз, ұйықтаймыз және басқа дұрыс емес жауаптар = -3 балл)
Күндіз жарық, ал түнде...
(қараңғы = 0;
бұрыс жауап = -4)
Аспан көк, ал шөп ...
(жасыл = 0;
бұрыс жауап = -4)
қызыл шие, алмұрттар, қара өріктер, алмалар – ол не?
(жемістер = 1;
бұрыс жауап = -1)
Неге поездан ерте шлагбаум түседі?
(поезд автомобильмен соқтығыспау үшін; ешкім зардап шекпеу үшін және т.б. = 0;
Бұрыс жауап = -1)
Москва, Одесса, Санкт-Петербург деген не? (басқа қалаларды айту)
(қалалар = 1; станциялар = 0;
Бұрыс жауап = -1)
Сағат неше? (сағаттарда көрсету, шын немесе ойыншық)
(дұрыс көрсетілген = 4;
Тек бір сағат немесе сағаттың төрт бөлігі көрсетілген = 3;
Сағат білмейді = 0)
Кішкентай сиыр – ол бұзау, кішкентай ит – ол..., кішкентай қой – ол...?
(күшік, қошақан = 4;
тек бір ғана дұрыс жауап = 0;
бұрыс жауап = -1)
Ит тауыққа немесе мысыққа көбірек ұқсай ма? Немен? Оларда не ұқсасатық?
(мысыққа, себебі оның 4 аяғы, жүні, құйрығы, тырңағы бар (бір ұқсастығы жетеді) = 0;
мысыққа түсіндірмей-ақ = -1
тауыққа = -3)
Неге барлық автомобильдерде тежегіштер бар?
(екі себеп көрсетілген: таудаң түскенде тежеу, тоқтауға, соқтығыстан қашу және тағы басқа = 1;
бір себеп = 0;
бұрыс жауап = -1)
Балға мен балта нелерімен ұқсас бір біріне?
(екі жалпылық белгі: олар ағаштан және темірден жасалынған, олар құралдар, олармен шегелер қағады, олардың сабы бар және т.б. = 3;
бір ұқсастық = 2;
бұрыс жауап = 0)
Немен мысық пен тиын ұқсайды бір біріне?
(олар жануар деген анықтама, немесе екі жалпы белгіні келтіру: оларда 4 аяқ, құйрық, жүн, олар ағаштарға шыға алады және т.б. = 3;
бр ұқсастық = 2;
бұрыс жауап = 0)
Шеге мен винттың айырмашылығы не де? Олар егер сенің алдында столда жатса, қалай оларды тани алар едің?
(винттік бүр (бұранда, айнала бұралған сызық) = 3;
винт бұрап кіргізілген, ал шеге енгізіледі немесе винтта гайка бар = 2;
бұрыс жауап = 0)
Футбол, жоғарға секіру, теннис, сұға түсу - ол...
(спорт (денешынықтыру) = 3;
ойындар (жаттықтыру, гимнастика, сайыс) = 2;
бұрыс жауап = 0)
Қандай тасымалдау құралдарың білесін?
(жердегі үш тасымалдау құралдары + самолет немесе корабль = 4;
жердегі тек үш тасымалдау құралдары немесе тек тасымалдау құралдар, ол олармен жүруге болатыңдар деп түсіндіргеннен кейін ғана, самолет, корабльмен қоса
толық тізім = 2;
бұрыс жауап = 0)
Кәрі адам жас адамнан немен өзгеше болады? Олардың арасында қандай айырмашылық?
(үш белгі (ақ түскен шаш, шаштың жоқтығы, әжімдер, нашар көретіндігі, үнемі ауратындығы және т.б.) = 4;
бір немесе екі айырмашылық = 2;
бұрас жауап (онда таяқ бар, ол темекі тартады …) = 0
Неге адамдар спортпен шұғылданады?
(екі себеп бойынша (дені сау болу, шынығу, семіз болмау және т.б.) = 4;
бір себеп = 2;
бұрыс жауап (бірдене жасай білу, ақша табу үшін және т.б.) = 0)
Неге біреу жұмыстаң ауыткығанда, ол жаман болады?
(басқалар ол үшін жұмыс істеу керек (немесе басқаша айтқанда, біреу соның салдарынан зардап келтіреді деп) = 4;
ол еріншек, ақшаны аз табады, ештене сатып ала алмайды = 2;
бұрыс жауап = 0)
Неге хатқа марка жабыстыру керек?
(осылай хатты жіберу үшін төлейді = 5;
оны алатын басқа адма, әйтпесе оған айып төлейтін болады = 2;
бұрыс жауап = 0)
Баллдарды қосамыз
+ 24 және одан жоғары сома – жоғарғы вербалдық интеллект (ой-өріс).
+ 14 –тен 23-дейін – ортаншыдан жоғары.
0 -ден + 13- дейін – вербалдық интеллекттың орташа көрсеткіші.
1-ден – 10-дейін – орташадан төмен.
11-ден әрі қарай кішілері – төменгі көрсеткіш.
Егер вербальдық интеллекттың көрсеткіші төмен немесе орташадан төмен болса, баланың қосымша нерві–психикалық дамуын зерттеу қажет.