Өткізген: биология пәні мұғалімі Дуйсалиева Айымгул Сериккалиевна Білімділік: Оқушыларға қалқанша бездің құрылысы мен қызметі, қалқанша без қызметінің бұзылуы жайында мәлімет беру
Өткізген: биология пәні мұғалімі Дуйсалиева Айымгул Сериккалиевна
1. Білімділік: Оқушыларға қалқанша бездің құрылысы мен қызметі, қалқанша без қызметінің бұзылуы жайында мәлімет беру. Қалқанша маңы, бүйрек үсті бездерінің жұмысымен олардың гормондары, гормондардың бөлінуінен болатын аурулардың түрлерімен таныстыру. 2. Дамытушылық: Микседема, эндемиялық зоб, кретинизм, базедов ауруы жайында білімдерін тереңдету, өз бетінше іздену қабілетін дамыту.
1. Білімділік: Оқушыларға қалқанша бездің құрылысы мен қызметі, қалқанша без қызметінің бұзылуы жайында мәлімет беру. Қалқанша маңы, бүйрек үсті бездерінің жұмысымен олардың гормондары, гормондардың бөлінуінен болатын аурулардың түрлерімен таныстыру. 2. Дамытушылық: Микседема, эндемиялық зоб, кретинизм, базедов ауруы жайында білімдерін тереңдету, өз бетінше іздену қабілетін дамыту.
3. Тәрбиелік: Оқушыларды ізденімпаздыққа, ұқыптылыққа, өз ойын еркін жеткізе білуге тәрбиелеу. Салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін жүйелі тамақтану, дене шынықтырумен шұғылдануға т.б. тәрбиелеу.
Тапсырма
Тапсырма
Рамкаларды тиісті түстермен бояп, бездерді топтарға бөл: ішкі секреция бездерін- қызыл түспен; аралас секреция бездерін-көк түспен; сыртқы секреция бездерін жасыл түспен боя.
Тер бездері
Айырша без
Сүт бездері
Жыныс бездері
Эпифиз
Сілекей бездері
Май бездері
Гипофиз
Қалқанша без
Бүйрек үсті безі
Ұйқыбез
Ішкі секреция безі гипофиздің массасы ... .
Ішкі секреция безі гипофиздің массасы ... .
Гипофиздің артқы бөлігінің гормондарының жеткіліксіз бөлінуі ... .
Гипофиздің алдыңғы бөлігінің гормондары реттейді ... .
1921 жылы американдық ғалымдар гипофиздің ... бөлетіні туралы ең алғаш пікір айтқан еді.
Кейбір адамдардың бойы 60 см-ден 1м-ге дейін болады, оларды ... деп атайды.
Рим императоры Максимилианның бойы … .
Египеттік ергежей Агибаның бойының биіктігі … ғана болған.
Орыс шаруасы Махновтың бойы … болған.
Ең биік әйелдің бойы … болғаны тіркелген.
Жас ұлғайған кезде өсу гармонының артық синтезі ... ауруына-дененің кейбір бөліктерінің өсуіне (қол, аяқ басы, төменгі жақ сүйек, мұрын т.б) себепші болады.
бүйрек қызметінің бұзылуына апарып соғады, нәтижесінде көп мөлшерде зәр бөлінеді (тәулігіне 20-л дейін)
2,5м
акромегалия
2,35 м
жыныс бездерінің дамуы мен өсу процестерін реттейді; сүт бездерінде сүттің түзілуін реттейді; қалқанша бездің дамуы мен бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының өсуіне әсер етеді.
0,5-0,7 г
38 см
Ішкі секреция безі гипофиздің массасы 0,5-0,7 г.
Ішкі секреция безі гипофиздің массасы 0,5-0,7 г.
Гипофиздің артқы бөлігінің гормондарының жеткіліксіз бөлінуі бүйрек қызметінің бұзылуына апарып соғады, нәтижесінде көп мөлшерде зәр бөлінеді (тәулігіне 20-л дейін).
Гипофиздің алдыңғы бөлігінің гормондары реттейді жыныс бездерінің дамуы мен өсу процестерін реттейді; сүт бездерінде сүттің түзілуін реттейді; қалқанша бездің дамуы мен бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының өсуіне әсер етеді .
1921 жылы американдық ғалымдар гипофиздің өсу гормонын бөлетіні туралы ең алғаш пікір айтқан еді.
Кейбір адамдардың бойы 60 см-ден 1м-ге дейін болады, оларды гипофиздік ергежейлілік деп атайды.
Рим императоры Максимилианның бойы 2,5м.
Египеттік ергежей Агибаның бойының биіктігі 38 см ғана болған.
Орыс шаруасы Махновтың бойы 2,85 м болған.
Ең биік әйелдің бойы 2,35 м болғаны тіркелген.
Жас ұлғайған кезде өсу гармонының артық синтезі акромегалия ауруына-дененің кейбір бөліктерінің өсуіне (қол, аяқ басы, төменгі жақ сүйек, мұрын т.б) себепші болады.
1) қан мен ұлпа сұйықтығындағы фосфор мен кальцийдің мөлшерін реттейді
2) ішекте кальцийдің сіңуін және кальцийдің бүйректерде кері сіңуін қамтамасыз етеді
Безден бөлінетін гормон жетіспесе
Безден гормон көп бөлінсе
Сүйектердің, тістің өсуі бұзылады, оларда бор тәрізді дақтар пайда болады, қанда кальций мөлшері кемиді. Сүйектер сынғыш және нәзік болады, жүйке жүйесінің қозғыштығы артады, тырыспа байқалады.
Сүйектегі кальций мөлшері төмендейді. Сүйек майысқыш болады. Кальций қанда бүйректе, бауырда, мида жинақталады.
а) ... ... қалқанша бездің артқы бөлігінде орналасқан.
ә) Қалқаншамаңы безінің жалпы массасы ... , мөлшері өте кішкентай, ... болады.
б) Қалқаншамаңы безінің гормондары жетіспегенде сүйектердің, тістің өсуі бұзылады, оларда бор тәрізді дақтар пайда болады, қанда ... мөлшері кемиді.
в) Қалқаншамаңы безі гормондары артқанда сүйектегі кальций мөлшері ... .
г) Паратгормон----------- бездерінен бөлінеді.
ғ) Тимусты ... деп те атайды.
д) Тимуста ... гормоны түзіледі.
е) ... гормоны жетіспесе, ағзаның иммундық қабілеті төмендейді.
ж) Бүйрек үсті бездерінің пішіні: оң жақтағысы- ..., сол жақтағысы- болады.
з) Бүйрек үсті бездері сыртқы ... қабаттан және ішкі ... қабаттан тұрады.
й) ... жүйке жүйесінің бақылауымен бөлінетін гормон.
и) Адамның көңіл күйі күрт өзгерген кезде ... көп бөлінеді.
Биологиялық диктант
Биологиялық диктант
а) Қалқаншамаңы бездері қалқанша бездің артқы бөлігінде орналасқан.
ә) Қалқаншамаңы безінің жалпы массасы 0,1-0,13 г , мөлшері өте кішкентай,
2 жұп болады.
б) Қалқаншамаңы безінің гормондары жетіспегенде сүйектердің, тістің өсуі бұзылады, оларда бор тәрізді дақтар пайда болады, қанда кальций мөлшері кемиді.
в) Қалқаншамаңы безі гормондары артқанда сүйектегі кальций мөлшері төмендейді .
г) Паратгормон қалқаншамаңы бездерінен бөлінеді.
ғ) Тимусты жасөспірім безі деп те атайды.
д) Тимуста тимозин гормоны түзіледі.
е) Тимозин гормоны жетіспесе, ағзаның иммундық қабілеті төмендейді.
ж) Бүйрек үсті бездерінің пішіні: оң жақтағысы- үшбұрышты сол жақтағысы-жарты ай тәрізді болады.
з) Бүйрек үсті бездері сыртқы қыртысты қабаттан және ішкі ми қабаттан тұрады.
й) Адреналин жүйке жүйесінің бақылауымен бөлінетін гормон.
и) Адамның көңіл күйі күрт өзгерген кезде адреналин көп бөлінеді.
