Семинар сабағының жоспары

1. Диалектика теория және тәсіл ретінде.

1. 
   Диалектиканың негізгі принциптері: тұтастық, жүйелілік, нақтылық т.б.
   

1. 
   Диалектиканың мәнін қысқаша қалай анықтауға болады ?
   
2. 
   Диалектиканың негзгі тарихи формаларының қайсысын білесіз?
   
3. 
   Псевдодиалектика дегеніміз не?
   
4. 
   Диалектиканың негізгі принциптері қандай?
   
5. 
   Диалектика категорияларының мәнін түсіндіріңіз?
   

1. 
   Диалектика теория және тәсіл ретінде.
   
2. 
   Дамудың екі концециясы.
   
3. 
   Диалектиканың принциптері.
   
4. 
   Софистика және эклектика.
   
5. 
   Кездейсоқтық және ықтималдылық.
   
6. 
   Мүмкіндік пен қажеттіліктің өзара қатынасы.
   
7. 
   Эволюция және революция.
   

1. 
   Ежелгі материалистердің диалектикасы.
   
2. 
   Идеалистік диалектика.
   
3. 
   Материалистік диалектика.
   
4. 
   Даму принципі.
   
5. 
   Жүйелілік принципі.
   
6. 
   Тұтастық принципі.
   
7. 
   Детерминизм және индетерминизм.
   
8. 
   Даму және прогресс. Прогресс және регресс.
   
9. 
   Категория ұғымы.
   
10. 
    Жалқы жәгне жалпы диалектикасы.
    
11. 
    Мән және құбылыс ұғымы.
    
12. 
    Мазмұн және форма диалектикасы.
    

1.Диалектика – философиялық ілім:

1)Күн жүйесінң шығу тегі туралы.

2)Әлемнің өзгермейтіндігі туралы.

3)Дамудың жалпы заңдары туралы.

4)Болмысты танып білу туралы.

5)Кеңістік пен уақыттың относительділігі туралы .

2.Диалектикаға қарама – қарсы методты көрсетіңіз:

1)индукция 2)анализ 3)метафизика 4)дедукция 5)синтез

3. Даму туралы философиялық ілім:

1)метафизика 2)релятивизм 3)догматизм 4)эклектика 5)диалектика

4. Құбылыстардың жалпы заңдылықты себептік уәжділігі туралы ілім:

1)индетерминизм 2)фатализм 3)детерминизм 4)конвенционализм 5)кондиционализм

5.Категориялар дегеніміз не?

1)табиғаттағы, қоғамдағы және ойлаудағы жалпы байланыстарды бейнелейтін ең жалпы ұғымдар , практикалық қыметтің идеалдық формалары .

2)табиғаттағы , қоғамдағы жалпы байланыстарды бейнелейтін ең жалпы ұғым.

3)ойлаудағы , қоғамдағы жалпы байланыстарды бейнелейтінең жалпы ұғымдар, практикалық қызметтің идеалдық формалары.

4)ойлаудың және табиғаттың жалпы байланыстарын көрсететін жалпы ұғымдар

5)табиғат пен адамның арасындағы жалпы байланыстарды көрсететін жалпы ұғымдар.

6.Қай категориялар диалектикаға қатысты :

1)мазмұн және форма; 2)тап, ұлт, жанұя; 3)күш, энергия, жылдамдық; 4)ақпарат, байланыс, басқару; 5)ақша, кіріс, табыс;

7.Диалектиканың негізгі принципін көрсетіңіз :

1)даму принципі 2)мазмұн және форма 3)қажеттілік пен кездейсоқтық 4)себеп пен салдар

5)мән мен құбылыс

8.Материалистік диалектика дегеніміз не?

1)Ол - табиғаттың, қоғамның және адам ойлауының дамуының ең жалпы заңдарын зерттейтін ғылым.

2)Ол - табиғаттың және адам дамуының негізгі заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

3)Ол - адамның адам психологиясы мен логикасының даму заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

4)Ол - табиғаттың және қоғамның дамуының ең жалпы заңдарын зерттейтін ғылым.

5)Ол - қоғамның және адамның арасындағы негізгі қатынас заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

9. Дамудың дұрыс анықтамасын көрсетіңіз:

1)Даму - объектінің сандық өзгерісі;

2)Даму - кез-келген қозғалыс;

3)Даму - шеңбер бойынша қозғалыс;

4)Даму - жүйенің хаостық қозғалысы;

5)Даму - төменгі жағдайдан жоғарырақ жағдайға қарай қозғалыс.

10. Философиядағы метафизикалық әдістің ең маңызды белгісін көрсетіңіз:

1)қандай болсын дамуды, қозғалысты терістеу;

2)дамудың ішкі қайнар көзін терістеу;

3)сыртқы күшті дамудың қайнар көзі деп мойындау;

4)дамудың шексіздігін терістеу;

5)метафизикалық әдіс тек қана тілмен байланысты.

1. 
   Әбішев Қ. Философия. Т.5. § 1,2 Алматы, 1999.
   
2. 
   Батищев Г.С. Диалектика как логика мировоззрения целостно развитого человека материалистическая диалектика как логика. Алматы, 1986.
   
3. 
   Ильенков Э.В. Ленинская диалектика и метафизика позитивизма. М.,1989
   
4. 
   Категории диалектики как ступени познания. М., 1971.
   
5. 
   Қалиев З. Даму. 2 тарау. Диалектиканың категориялары. § 6-13. Алматы, 1993.
   
6. 
   Науменко Л.К. Монизм как принцип диалектики. Алматы, 1972.
   
7. 
   Принцип диалектики. Алматы, 1994.
   
8. 
   Функции материалистической диалектики. М., 1980.
   
9. 
   Шептулин А.П. Диалектический метод познания. М., 1983.
   

Диалектиканың категориялары мен заңдарының мәнін, диалектиканың таным процесіндегі теория және тәсіл ретіндегі мәнін ашып көрсету. Студенттерді диалектикалық ойлау өнеріне баулу .

1. 
   Заң ұғымы.
   
2. 
   Қарама-қарсылықтар бірлігі және күресі заңы қызметтерінің құрылымы және механизмі.
   
3. 
   Қайшылықтың негізгі формалары және типтері.
   

1. 
   Сапа және қасиет. Сапа және сан. Өлшем.
   
2. 
   Сандық және сапалық өзгерістердің диалектикасы. Секірістер және оның түрлері.
   
3. 
   Диалектикалық терістеудің мәні. Терістеуді терістеу сатылы дамудың бейнесі ретінде.
   

1. 
   Заң дегеніміз не?
   
2. 
   Қай заң диалектиканың «ядросы» және неге?
   
3. 
   Қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күрес заңы қандай фундаменталды проблеманы шешеді?
   
4. 
   Қай заң дамудың механизмін ашады?
   
5. 
   Философиялық түсініктегі сан, сапа және өлшем деген не?
   
6. 
   Дамудың спиральды түрдегі механизмінің мәні неде?
   
7. 
   Дамудағы «секіріс» дегеніміз не?
   

1. 
   Диалектика болмыстың,дамудың және қозғалыстың әмбебап
   
2. 
   (универсалды) байланыстары туралы ілім ретінде.
   
3. 
   Диалектиканың заңдары және категориялары.
   
4. 
   Қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күрес заңы.
   
5. 
   Қайшылық дамудың қайнар көзі ретінде.
   
6. 
   Қайшылықтардың негізгі типтері.
   
7. 
   Терістеуді терістеу заңы.
   
8. 
   Эволюция және революция.
   

1. 
   Заң философиялық категория ретінде.
   
2. 
   Ғылым заңдарын субординациялау.
   
3. 
   Бірлік пен ұқсастық.
   
4. 
   Ұқсастық, тура келу, теңестіру.
   
5. 
   Қайшылық және оның негізгі формалары.
   
6. 
   Сан және сапа өзгерістерінің өзара өту заңы.Секіріс ұғымы.
   
7. 
   Эволюция мен революцияның арақатынасы.
   
8. 
   Көне мен жаңа. Терістеу ұғымы.
   

1. 
   «Даму» ұғымының дұрыс анықтамасын көрсетініз?
   

2) бұл объектінің сандық өзгерістері

3) бұл кез-келген қозғалыс

4) бұл жүенің хаостық өзгерістері

2. 
   Заң статусына ие болу үшін, байланыс төменде корсетілген қасиеттердің қайсысына ие болуы тиіс.
   

1. 
   ауыспалы және кездейсоқтық
   
2. 
   салыстырмалылық
   
3. 
   априорлық
   
4. 
   тұрақтылық, себептілік және қажеттілік
   
5. 
   субъективтік
   

3. 
   Диалектиканың негізгі өзегі болып қай заң есептеледі?
   

1. 
   мән және құбылыс заңы
   
2. 
   терістеуді терістеу заңы
   
3. 
   қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күрес заңы
   
4. 
   мөлшерлік және сапалық өзгерістердің заңы, өзара ауысу заңы
   
5. 
   қажеттілік пен кездейсоқтық заңы
   

4. 
   Қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күресі заңының мазмұнын ашатын категориялар тобын көрсетіңіз:
   

1. 
   субстанция, себептілік, өзара әсер
   
2. 
   айырмашылық, қарама-қарсылық, қайшылық
   
3. 
   терістеу, терістеуді терістеу, түсіріп сақтау
   
4. 
   сапа, сан, өлшем
   
5. 
   мүмкіндік, шындық, ықтималдылық
   

5. 
   Қарама-қарсылықтардың бірлігі және күресі заңы немен айналысады?
   

1. 
   даму процестерінің ішкі қайнар көзін ашады,ескінің жойылып, пайда болуының себептерін көрсетеді
   
2. 
   даму процестерінің қай бағытта өтіп жатқандығын көрсетеді
   
3. 
   даму процесінде жаңаның даму сатыларын көрсетеді
   
4. 
   даму процесінде жеке мен жалпының байланысын көрсетеді
   
5. 
   даму процесіндегі адамның алатын орнын көрсетеді
   

1. 
   ескінің жойылып, жаңаның пайда болу себептерін көрсетеді
   
2. 
   даму процесінің ішкі және жалпы механизмін анықтап береді
   
3. 
   ескіден жаңаға өту жолын айқындайды
   
4. 
   дамудың мәнін, жалпы бағытын анықтайды
   
5. 
   дамудың негізгі даму сатыларын көрсетеді
   

1. 
   мән
   
2. 
   форма
   
3. 
   шындық
   
4. 
   құбылыс
   
5. 
   өлшем
   

1. 
   Терістеуді терістеу заңы немен айналысады?
   

1. 
   дамудың мәнін, жалпы тенденциясы мен бағытын анықтайды
   
2. 
   дамудың ішкі және сыртқы механизмін анықтап береді
   
3. 
   дамудың қарама-қайшылықсыз болмайтынын көрсетеді
   
4. 
   жаңаның пайда болу себебін көрсетеді
   
5. 
   дамуда ескінің жойылу себептерін анықтайды
   

2. 
   Даму процесі терістеуді терістеу заңы бойынша қалай жүзеге асады?
   

1. 
   стихиялы
   
2. 
   қайталану түрінде
   
3. 
   спираль бойынша
   
4. 
   бұралаң жолмен
   
5. 
   тура жолмен
   

1. 
   өлшем
   
2. 
   қасиет
   
3. 
   заң
   
4. 
   секіріс
   
5. 
   эволюция
   

Адам мәселесінің 20-ғасырда философияда орталық орын алу себептерін және философиялық антропологияның теориялық негізін қарастыру; адамды зерттеудегі философиялық антропологияның жетістіктері мен сәтсіздіктерін ашу; құндылықтар мәселесіне және олардың өмірлік әрекетін реттеудегі ролі.

1. Қазіргі философиялық антропологияның пайда болуының әлеуметтік-тарихи жағдайлары және оның негізгі өкілдері: М.Шелер, А.Гелен, Х.Плесснер.

2. М.Шелер бойынша антропологиялық ілімдердің типтері және адамды әртүрлі анықтау.

3. Адам мәдениетті жасаушы және мәдениет туындысы.

1. 
   Философиялық антропология дегеніміз не?
   
2. 
   Ежелгі грек философтарының қайсысы адам мәселесін өзінің қарастыруының ортасы етті.
   
3. 
   Философиялық антропологияның басты өкілдерін атаңыз.
   
4. 
   "Индивид", "Жекелік", "Жеке тұлға", "Адам" ұғымдарының мазмұндарындағы айырмашылықты көрсетіңіз.
   
5. 
   Антропосоциогенез ұғымы нені белгілейді?
   
6. 
   Жеке тұлғаны қалыптастыратын негізгі факторлар қандай?
   
7. 
   Жалпы қабылданған тәртіп нормаларын бұзатын адамдарды жеке тұлға деп атауға бола ма (қылмыскерлер, нашақорлар т.т.).
   
8. 
   Жеке тұлғаның құрылымына қандай элементтер кіреді?
   
9. 
   Адам әрекетінің қозғаушы факторы қандай?
   

1. Қазіргі философиялық антропологияның идеялық көздері - Фихте, Кант ілімдері.

2. Құндылықтардың адам өміріндегі ролі және қазіргі аксиологиялық дағдарыс.

3. Сүйіспеншілік - құндылық ретінде.

4. Қажеттіктер адам әрекетінің қозғаушы күші ретінде.

5. Философиялық антропология және фрейдизм.

6. Э.Фромм ілімі және философиялық антропология.

7. Адам табиғат әлемінде.

8. Философиялық антропология өмір мағынасы туралы.

9. Жеке тұлға, қоғам, мәдениет.

10. Жеке тұлға өтпелі қоғамда: мәселелері мен қайшылықтар.

11. Адам әрекетінің детерминанттары - қажеттіктер, мүдделер, құндылықтар және олардың өзара байланысы.

1. Жеке тұлғаның бостандығы мен тарихи қажеттіліктің қатынасы.

2. Жеке тұлғаның қоғамдағы құқықтары мен міндеттері диалектикасы.

3. Қазіргі философиядағы адам өмірі және өлімі мәселесі.

4. Антропосоциогенездің мәні мен мазмұны.

5. 
   Адамды философиялық анықтау мәселесі.
   
6. 
   Қазіргі кезеңдегі адам мен табиғат арақатынасының ерекшеліктері мен қайшылықтары.
   
7. 
   Қазіргі аксиологиялық дағдарыстың мәні және көріністері.
   

1. Дұрыс пікірді көрсетіңіз:

1) адам және оның іс-әрекеті биологиялық заңдармен анықталады;

2) адам - әлеуметтік жан, оған биологиялық факторлар әсер етпейді;

3) шешуші рольді инстинктер атқарады;

4) адамда саналылық пен бейсаналылық тең;

5) адам ең алдымен әлеуметтік жан, бірақ оның іс-әрекетіне биологиялық факторлар да әсер етеді;

2. Төмендегі көрсетілген қағидалардың ішіндегі тұрпайы - әлеуметтанулық қағиданы көрсетіңіз:

1) адам және оның іс-әрекеті биологиялық заңдармен анықталады;

2) адам - әлеуметтік жан, оған биологиялық факторлар ешқандай әсер етпейді;

3) адам әректінде шешуші рольді инстинктер атқарады;

4) адамда саналылық пен байсаналылық тең;

5) адам әрекетін оның генотипі толық анықталады;

3. Дұрыс жауап табыңыз:

1) индивид және жеке тұлға - тепе-тең ұғымдар;

2) индивид - адам тегінің өкілі ретінде типтік сапалар иесі; ал жеке тұлға - әлеуметтенген адам;

3) индивид - антропологиялық ұғым, ал жеке тұлға - әлеуметтік ұғым;

4) жеке тұлғада дүниеге көзқарас пен өзіндік сана бар, ал индивидте жоқ;

5) жеке тұлға - қоғамдық дамыған адам;

4. Жеке тұлғаның ең дәл анықтамасын табыңыз:

1) жеке тұлға - бұл биологиялық пен әлеуметтіктің, материалдық пен руханилықтың, психикалық пен физикалықтың бірлігіндегі адам;

2) жеке тұлға - жағымды сипатталатын ұғым;

3) жеке тұлға - аса қабілетті адам;

4) жеке тұлға - бұл қандай да болмасын әлеуметтік роль атқаратын адам;

5)"Жеке тұлға" ұғымы "Мен" ұғымына тепе-тең;

5. Адамның мәнін маркстік философия қай тұрғыдан түсіндіреді:

1) биологиялық;

2) теологиялық;

3) әлеуметтік-еңбектік;

4) субъективтік;

5) экзистенциалистік.

6. Адамның әлеуметтік қалыптасу процесін қай ұғым бейнелейді:

1) антропосоциогенез;

2) антропоцентризм;

3) евгеника;

4) генетика;

5) антропоморфизм.

7.Құндылықтарды зерттейтін философиялық ілім қалай аталады:

1) этика;

2) эстетика;

3) аксиология;

4) антропология;

5) герменевтика,

8. Ф.Энгельстің көзқарасы бойынша антропосоциогенездің шешуші факторы қандай:

1) отты пайдалану;

2) еңбек;

3) жердегі климаттық жағдайлар;

4) космостың әсерлері;

5) құдайлар ісі;

9. Адам болмысының басты негіздерін зерттейтін философиялық бөлім қала й аталады:

1) эпистемология;

2) эстетика;

3) философиялық антропология;

4) логика;

5) әлеуметтану.

10. Философиялық антропологияның 20-ғасырдағы негізін салушы болып кім саналады:

1) Л.Витгенштейн;

2) М.Шелер;

3) М.Хайдеггер;

4) Б.Рассел;

5) Г.Маркузе.

Әдебиеттер:

1. 
   Философия тарихы. Оқу құралы. - Алматы, 1999.
   
2. 
   Философиялық сөздік. - Алматы, 1996.
   
3. 
   Қ.Әбішев. Философия. Оқулық. - Алматы, 1999, 2000.
   
4. 
   Нысанбаев Ә.Н., Әбжанов Т.Адамға қарай бет бұрсақ. - Алматы, 1997.
   

Қоғамды анықтаудың әртүрлі тұрғысын қарастырып, олардың мәнді айырмашылықтарын ашу; қоғамдық дамудың формациялық және өркениеттік концепциялаарының мазмұнын көрсету; қоғамның құрылымдық элементтерін талдап, ерекшеліктері мен өзара байланысын ашу; қазіргі заманның глобальді мәселелеріне, оларды шешу жолдарына және "Шығыс" пен "Батыс" өзара қарым-қатынасына ерекше назар аудару.

1. 
   Қоғам ұғымы. Қоғамды әртүрлі тұрғыдан анықтау.
   
2. 
   Қоғам дамуының натуралистік концепциялары.
   
3. 
   Әлеуметтанудағы географиялық бағыт.
   
4. 
   Қоғам дамуының идеалистік концепциялары.
   
5. 
   Формациялық көзқарастың басты идеялары.
   
6. 
   Қоғам дамуының өркениеттік концепциялары.
   

1. Қоғамның экономикалық саласы және оның құрылымы.

2. Әлеуметтік сала және оның құрылымы.

3. Саяси сала және оның құрылымы.

4. Қоғамның рухани саласы және оның құрылымы.

Бақылауға арналған сұрақтар:

1. "Қоғам" ұғымының әртүрлі мағынада қолдану мысалдарын келтіріңіз.

2. Философиялық тұрғыдан қоғам дегеніміз не?

3. Фатализм мен волюнтаризм дегеніміз не?

4. Маркстік қоғамдық-экономикалық формациялар теорияның басты ұғымдары қандай?

5. Қоғам әруақытта прогрессивтік бағытта дами ма?

7. 
   Мәдениет дегеніміз не?
   
8. 
   Қазіргі Қазақстанды неліктен транзиттік қоғам деп жиі атайды?
   
9. 
   Қоғамдық өмірдің негізгі салалары қандай?