Өз бетінше дайындалуға арналған тапсырма

Оқулық пен лекция конспектілері бойынша «Гормондар» тарауын дайындау. Гормондардың толық сипаттамаларын көрсететін кесте сүлбе сызу.

Студентерді лактозаны анықтау әдісімен және рефрактометр приборымен таныстыру.

Сүттің сары суын бөліп алып, оның сыну көрсеткішін анықтайды. Тәжірибені тұрақты температурада жүргізеді.

1. 
   Рефрактометр
   
2. 
   4 % - ті кальций хлоридінің ерітіндісі
   
3. 
   Су моншасы
   
4. 
   Пробиркалар – 2 дана
   
5. 
   5 мл пипетка
   
6. 
   Құйғы
   
7. 
   Фильтрлер
   

Пробиркаға 5 мл сүт құйып, оған 5-6 тамшы 4 %-ті кальций хлоридінің ерітіндісін қосады.

Пробирканы жақсылап шайқап, 10 мин су моншасындағы қайнап жатқан суға салып қояды.

Уақыт өткеннен кейін пробирканы судан алып, суытуға бөлме температурасында қалдырады.

Сүт сары суын құрғақ сүзгіш қағаз арқылы сүзеді.

Сүзілген сүт сары суының 2-3 тамшысын рефрактометрдің төменгі призмасына тамызып, оны призма бетіне тегістеп жаяды.

Жоғарғы призманы түсіріп шкала бойынша сыну көрсеткішін анықтайды.

Сыну көрсеткіші бойынша таблицадан лактозаның проценттік мөлшерін анықтайды.

1-таблица

Лактозаның сүт сары суының сыну көрсеткішіне байланысты процент мөлшері

Сүзіліп алынған сүт сары суында тұнба болмауға тиіс.

Оқулық және лекция конспектісі бойынша «Көмірсулар» тақырыбына дайындалып келу.

1. 
   Әртүрлі ауыл шаруашылық малдарының сүтіндегі лактоза мөлшері қандай?
   
2. 
   Лактозаның мал төлдері үшін қандай маңызы бар?
   

А. биохимия

Б. биосфера

С. биогеохимия

Д. биология

Е. биоалуандылық

2. В.И.Вернадский өз еңбегінде былай жазған: «... _ _ _ тіршілік саласы ретінде анықтайды, алайда оны күн сәулесімен келетін өзгерістері болатын қабаты ретінде анықтауға болады ….»

А. биохимия

Б. биосфера

С. биогеохимия

Д. биология

Е. химия

А. В.И.Вернадский

Б. А.П. Виноградов

С. В.Н. Сукаче

Д. А.Лавуазье

Е. Ю.Либих

4. Жер қабатында, гидросфера, атмосфера, топырақ қабаты, әр түрлі тау жыныстары, ғарыштық объектілердегі әр түрлі химиялық элементтерінің орташа құрамын сипаттау үшін қандай термин қолданылды?

А. кларк

Б. мөлшерлеме

С. биогеохимия

Д. биогеохимиялық цикл

Е. жанама заты

5. Биогеохимиялық идеялар мен әдістердің тәжірибелік қосымшасы дамиды:

А. биохимия мен биологияда

Б. геология, геоэкология мен ботаникада

С. биохимия, география мен геохимиялық экологияда

Д. биология, экология мен химияда

Е. геология, геохимиялық экология мен биотехнологияда

1. Тіршілік көзінің алғашқы белгілі қашан белгіленді?

А. шамамен 3.5-4,0 миллиард жыл бұрын

Б. 5-8 миллиардтан астам жыл бұрын

С. 3.5-3.8 миллиардтан астам жыл бұрын

Д. шамамен 5-6 миллиард жыл бұрын

Е. 3-4 миллиардтан астам жыл бұрын

2. Жер бетіндегі прото-атмосфера мен прото-гидросфераның қалыптасуына қандай процесс себепші болды?

А. аккумуляция

Б. ыдырау

С. газация

Д. тотығу

Е. газсыздану

3. Жоғары мөлшердегі қысым және температураның әсерінен органикалық және бейорганикалық массаның эволюциясын келесідей үш сатыларға бөлуге болады:

А. мутагенез, керагенез және геногенез

Б. диагенез, катагенез және метагенез

С. кайназой, мезазой және протерозой

Д. канцерогенез, мутагенез және гетерогенез

Е. аэрозой, декембрий және палеозой

4. Мұнай және газдың қалыптасу процесінде керогеннің деструкциясы … сатысында орын алды

А. мутагенез

Б. диагенез

С. кайназой дәуірінде

Д. метагенез

Е. катагенез

А. 50-ден 300 млн жылға дейін

Б. 5-тен 60 млн жылға дейін

С. 100-ден 200 млн жылға дейін

Д. 65-тен 360 млн жылға дейін

Е. 55-тен 460 млн жылға дейін

2. Атмосфера жағдайындағы химиялық элементтердің миграциялану ерекшеліктеріне баға берудің геохимиялық негіздерін сипаттау.

3. Гидросфера жағдайындағы химиялық элементтердің миграциялану ерекшеліктеріне баға берудің геохимиялық негіздерін сипаттау.

4. Аз қозғалатын және жылжымалы су мигранттарын атап беру.

5. Жер биосферасының биогеохимиялық құрылымы мен оның биогеохимиялық карталануын түсіну үшін тіршілік маңызы бар циклдерін қалай үлгілендіруге болады?

1. Негізгі құрылыс материалдары болатын бес макробиогенді р-элементтерін атау.

2. Тірі ағзалардағы d-элементтері қандай рөл атқарады? Хроматтар мен дихроматтардың ағзаға токсинды әрекеті неден қалыптасады?

3. Ағзаның изогидриясының күйін қамтамасыз ететін негізгі биохимиялық процестеріне қатысуын анықтайтын, полидентатты хелат түзіндісі бар лигандаларының химиялық белсенді орталықтары ретінде қызмет ететін p-элементтерін атау.

4. Сынап, кадмий, қорғасын және никель элементтерінің токсинды әрекетінің химиясы қандай?

5. Нитраттар мен нитриттердің токсинді әрекетінің химиясы қандай?

А. Se;

В. Pb;

Д. Mn.
2. d- және p-элементтері өзара бір топ ішінде ажыратылады:

А. валентті электрондар санымен;

Б. сыртқы электрондар санымен;

В. жоғары тотығу деңгейімен;

Г. жоғары оксид формуласымен;

Д. оң электрондар санымен.
3. Қандай элемент ақуыздағы амин қышқылдарының күкіртті алмастырады?

А. Se;

В. Cr;

Д. Н.
4. Қандай иондар сүйек талшықтарындағы кальцийді алмастырады:

А. СО₃^2-;

Б. Cs⁺;

В. Br^-;

Г. NO₃^-;

Д. Cl^-
5. Натрий келесі топқа жатады:

А. макроэлементтерге;

Б. электролит элементтеріне;

В. микроэлементтерге;

Г. қосылысты элементтерге;

Д. ауыр металлдарға

1. 
   Экотоксикология түсінігіне анықтама беру және оның негізгі мақсаттары мен міндеттерін көрсету.
   
2. 
   Экотоксикологияның қандай түрлерін білесіз?
   
3. 
   Табиғи ортаның ластануының классификациясын сипаттау.
   
4. 
   Геохимиялық антропогендік ластану терминін қалай түсінесіз?
   
5. 
   Табиғи ортадағы шығу тегі антропогендік ластаушылар миграциясының сызбасын сипаттау.
   

1. Тірі ағза мен зиянды заттар арасындағы әсерлесу заңдылығын зерттейтін ғылымның саласы:

А. Экология;

Б. Токсикология;

В. Экотоксикология;

Г. Этология;

Д. Физиология;
2. Тірі ағзалардың ортаның химиялық құрамының өзгерісіне бейімделуін (адаптациясын) зерттейтін және оның абиотикалық, биотикалық және әлеуметтік факторлар жағдайында тұтас қауымдасып тіршілік етуін зерттейтін ғылымның саласы:

А. Экология;

Б. Токсикология;

В. Экотоксикология;

Г. Этология;

Д. Физиология

А. Қоршаған ортаның химиялық құрамын анықтау;

Б. Қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу;

В. Табиғи антропогендік геожүйелердің (ландшавттардың) дифференциялық таралу заңдылығы және экологиялық жағдайын зерттеу;

Г. Ластаушы заттың зиянды әсер дәрежесін анықтау (сандық және сапалық қатынаста) және «емдеу іс-шараларын» жасақтау;

Д. Популяция динамикасын зерттеу;

4. Ластаушы заттардың әсерінің ауыртпашылығын анықтайтын бірінші фактор:

А. Химиялық табиғат;

Б. Концентрация;

В. Тұрақтылық;

Г. Таралу;

Д. Миграция;

1. 
   Шығу тегі антропогендік ластаушы заттардың табиғи ортадағы миграциясының сызбасындағы бесінші деңгейде тұрғандар:
   

Б. Ластаушы заттардың атмосфераға құрлық топырағына топырақ ерітіндісі арқылы өсімдіктің тамыр жүйесімен таралу;

В. Антропогендік ластанулардың көкөністерді, жеміс-жедектерді, дәнді-дақылдарды, жануарлар еті, балықты және теңіз өнімдерін тұтыну кезінде адам ағзасына өту;

Г. Ластаушы заттар көздері мен олардың бастауларынан табиғи ортаға түсуі;

Д. Ластаушы заттардың құрлықта тіршілік ететін жануарлар ағзаларына өсімдік текңті қоректермен, тыныс алу кезінде және суды тұтыну кезінде түсуі;

1. 
   Токсинді заттардың тәжірибелік классификациясы неден тұрады?
   
2. 
   Заттың қандай физико-химиялық қасиеттері оның токсинділігіне әсер етеді?
   
3. 
   Ағзаның қандай биологиялық ерекшеліктері токсинді үрдіске әсер етеді?
   
4. 
   Уланудың клиникалық принципіне және ауырлық дәрежесіне байланысты классификациясы қандай?
   
5. 
   Улану шығу ошағы мен даму себебіне байланысты қалай бөлінеді?
   

1. 
   Аллергиялық реакциялар тудыратын заттар:
   

Б. канцерогенді;

В. мутогенді;

Г. сенсибилирлеуші;

Д. жалпы токсинді;

2. 
   Төмендегі нәтижелердің қайсысы адам ағзасына зиянды заттардың әсер етуінен болып табылмайды?
   

Б. созылмалы улану;

В. қандағы өзгеріс;

Г. бауырдың зақымдалуы;

Д. сүйектердің сынуы;

3. 
   Төмендегі аурулардың қайсысы шаңның әсерінен пайда болғандарға жатпайды?
   

Б. бауырдың ауруы;

В. көздің ауруы – конъюктивит;

Г. металдық індет;

Д. терінің аурулары – дерматит, экзема;

4. 
   Биорганикалық қосылыстардың токсинділігі мынаған байланысты емес:
   

Б. суда және майда ерігіштігі;

В. алмастырмалы радикалдардың кеңістікте орналасу;

Г. агрегатты күйі және дисперстілігі;

Д. бөлшектерінің мөлшері;

5. 
   Өз-өзіне қол жұмсауға бағытталған заттарды саналы түрде қолданумен байланысты улану, бұл –
   

Б. өндірістік;

В. инъекционды;

Г. кездейсоқ;

Д. тұрмыстық;

«Ағзадағы ксенобиотиктердің әсер ету механизмі» 7 бөлім бойынша сұрақтар.

1. 
   «Биомагнификация» атауы қандай феноминге ие?
   
2. 
   Экотоксиканттың тікелей, жанама және аралас әсерінің мәні неде?
   
3. 
   «Доза – эффект» тәуелділігіне сипаттама беріңіз.
   
4. 
   Әртүрлі нысандар үшін биотестілеу көрсеткіші есебінде қолданылатын тест – функцияларды атаңыз?
   
5. 
   Токсинді заттар үшін қандай қауіптілік санаттары тән?
   

1. 
   Резорбция – бұл...
   

Б. Қандағы, ағзадағы және ұлпалардағы заттар концентрациясының төмендеуіне әкелетін үрдіс;

В. Заттардың қоршаған ортадан лимфа және қанайналымға өту үрдісі;

Г. Күрделі, ерекше жолмен ұйымдастырылған агломераттар, сансыз молекулалардың қоспасы;

Д. Химиялық заттардың ағзадан шығаруға оңай пішінге айналу үрдісі;

2. 
   Ксенобиотиктердің экотоксинділігін бағалауға мүмкіндік беретін (болашағы бар немесе жоқ) методикалық жолдары қарастырылатын экотоксикологияның бөлімі бұл –
   

Б. Токсикология;

В. Экотоксикология;

Г. Экотоксикометрия;

Д. Экотоксикодинамика;

3. 
   Токсиканттарға тест – ағзалардың сезімталдылығына баға берудің негізгі жолы бұл:
   

Б. Ағзада қалтырау белгілерінің пайда болуы;

В. Туылу көрсеткіштерінің тіркелуі;

Г. Ұйықтаудың пайда болуы;

Д. Олардың өлім көрсеткіштерін тіркеу;

4. 
   Екінші санатты қауіптілікті зиянды заттардың жұмыс аумағы ауасындағы зиянды заттардың шектеулі мүмкіндік концентрациясы (ШМК):
   

Б. 1,1 – 10,0;

В. > 10,0;

Г. < 0,1;

Д. 10,0-100,0.

5. 
   Төменгі дәрежеде әсер етудің типі бойынша үшінші санатта қауіптілікті зиянды заттарға мыналар жатады:
   

Б. Жүйке жүйесіне әсері: дірілдеу – қалтырау және жүйке - паралитикалық, паренхиматозды ағзалардың зақымдануын тудыратын наркотиктер, наркотикалық әсер тудыратын наркотиктер.

В. Қанға әсер: жұлынның қызметінің бұзылуын тудыратын, гемоглобин,гемолитиктерді өзгертуші әсер.

Г. Тітіркендіргіш және қоздырғыш заттар: көз бен жоғарғы тыныс алу жолдарының шшырышты қабатын тітіркендіргіш және теріні тітіркендіргіш әсерлер.

Д. Алшақ периодтарда таңдау әсері: бластомогендер, мутагендер, ағзалардың склерозын тудырушы атеросклеротикалық затар, (пневмосклероз, нейросклероз және т.б.), гонадотропті, эмбриотропты заттар.

1. 
   «Ауыр металдар», «микроэлементтер» түсінігін ашып беріңіз.
   
2. 
   «Геохимиялық миграция» түсінігіне сипаттама беріңіз.
   
3. 
   Пестицидтердің қоректік тізбек арқылы таралу механизмін түсіндіріңіз. Пестицидтердің биологиялық нысандарға қауіптілігі неде? Неліктен диоксиндер «химиялық ЖҚТБ немесе химиялық СПИД» атауына ие болды?
   
4. 
   «Адаптация» және «компенсация» түсініктерін ашып көрсетіңіз.
   

5. 
   Ағзаны шлактардан (күл) тазалаудың қандай әдістерін білесіз? Азық-түлік өнімдеріндегі ксенобиотиктер концентрациясын төмендетудің қандай жолдары бар? Экологиялық қолайсыз жағдайда қалай дұрыс тамақтану қажет?
   

1. Қандай химиялық элементтер 2 санатты қауіптілікке жатады?

А.O. C. H. N;

Б. As, Cd, Hg, Se, Pb, Zn, F;

В. Rn. U. Cs. Sr;

Г. Ba, V, W, Mn, Sr;

Д. B, Co, Ni, Mo, Cu, Sb, Cr.
2. Табиғи жағдайда сұйықтық күйінде бола тұрып қарқынды түрде өзінің буын бөліп шығаратын жалғыз металл:

А. алтын;

Б. сынап;

В. натрий;

Г. темір;

Д. алюминий.

А. ауыр металдар;

Б. диоксиндер;

В. нитраттар;

Г. пестицидтер;

Д. радионуклидтер.

А. адаптация;

Б. агломерация;

В. компенсация;

Г. конкуренция;

Д. интоксикация.

А. техногенді аймақтарда өсетін өнімдерді көп мөлшерде тұтыну арқылы иммунитетті көтеру;

Б. 20-50% минералды заттар мен микроэлементтердің (Са, Fe, К, Mg, Zn, Se, I, Mn, Cu) ағзаға түсуін қамтамасыз ету;

В. Ағзадағы ақуыз мөлшерін рационның калориялығына байланысты 15% дейін көтеру, негізінен жануар текті ақуыздармен ( жалпы ақуыздың 60% дейін);

Г. Жас ерекшелігіне байланысты ұсынылатын рационмен салаыстырғанда 20-50% антиоксидант – дәрумендердің (Е, С, А, р-каротин) мөлшерін жоғарылату;

Д. Майдың ағзаға түсуін рационның калориялығына байланысты 30% дейін шектеу.

А. биохимия

Б. биосфера

С. биогеохимия

Д. биология

Е. биоалуандылық

2. В.И.Вернадский өз еңбегінде былай жазған: «... _ _ _ тіршілік саласы ретінде анықтайды, алайда оны күн сәулесімен келетін өзгерістері болатын қабаты ретінде анықтауға болады ….»

А. биохимия

Б. биосфера

С. биогеохимия

Д. биология

Е. химия

3. Қай ғалым өсімдіктердегі көміртегі оксидтері мен оттегі алмасу реакцияларын зерттеді?

А. В.И.Вернадский

Б. А.П. Виноградов

С. В.Н. Сукаче

Д. А.Лавуазье

Е. Ю.Либих

4. Жер қабатында, гидросфера, атмосфера, топырақ қабаты, әр түрлі тау жыныстары, ғарыштық объектілердегі әр түрлі химиялық элементтерінің орташа құрамын сипаттау үшін қандай термин қолданылды?