ОҚу жылында қазақстан республикасының жалпы орта білім беретін ұйымдарында ғылым негіздерін оқытудың ерекшеліктері туралы

• 
  тыңдалым, айтылым дағдыларын қалыптастыру, лексикалық тақырыптар, сюжетті суреттер бойынша байланыстырып сөйлеу тiлiн дамыту, сөздiк қорын байыту;
  

• 
  сөйлем құрауға үйрету, сөйлемнен сөзді, сөзден буынды бөліп алуға, сөзді буынға бөлуге, буынды дыбысқа ажыратуға машықтандыру; дыбыстық талдау (сөздегi дауысты және дауыссыз дыбыстардың саны мен ретiн табу) жасауға, дыбыстық сызба құруға дайындау, оны «оқу»;
  

• 
  жазуға даярлау: жазу жолын сақтай отырып, әрiп элементтерiн (әртүрлi сызықтар, өрнектер мен таңбалар) жазуға үйрету.
  

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 30

мәліметтермен таныстыру.

1. 
   күрделі, айтылуы мен жазылуы әртүрлі сөздерді, құрмында л – р, н– ң, с
   

– з, с – ш, ж – ш, п – б дыбыстары кездесетін сөздерді тыңдау арқылы жазу (барлығы 8-10 сөз);

2. 
   3-4 сөзден тұратын сөйлемдерді, шағын мәтіндерді (10-15 сөзден аспайтын) тыңдау арқылы жазу;
   

3. 
   сұрақтарға жауап жазу арқылы мазмұндама жазу (15-20 сөз көлемінде); белгілі бір тақырыпқа сөйлемдер құрап жазу (2-4 сөйлем мөлшерінде) (2-кестені қараңыз) жұмыстарын орындай алуы керек.
   

7 сағат берілген, барлығы 231 сағатты құрайды, оның ішінде: әлiппеге дейiнгi кезең – 14 сағат; әлiппе кезеңi – 98 сағат; әлiппеден кейiнгi кезең – 119 сағат.

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 31

қазақтың ұлттық мәдениетінің бір бөлігі ретінде өз тілін құрметтеу және мақтаныш ету сезімдерін қалыптастыру;

• 
  тілдік ұғымдар арқылы оқушыларды өзін тілді иеленуші тілдік тұлға ретінде сезінуге тәрбиелеу;
  

• 
  ауызекі және жазба тілде қарым-қатынас жасау дағдыларын жетілдіру;
  

• 
  тілдік материалдар негізінде қажетті тілдік білім, білік, дағдыларды (өз ана тілінде дұрыс, түсініп, мәнерлеп оқу және сауатты, көркем жазу) қалыптастыру және дамыту;
  

• 
  алғашқы тілдік құбылыстарды танымдық нысан ретінде меңгерту, оларды талдау, салыстыру, топтау және ажырату дағдыларын қалыптастыру;
  

• 
  оқушының өзіндік іс-әрекеті арқылы оның белсенді, креативтік, сын тұрғысынан ойлауын жетілдіру.
  

Пәнді оқыту ерекшелігі – грамматикалық материалдар жүйелi-шоғырлы ұстанымға негiзделiп, кешендi сипатта берілді. Пән мазмұны «Тіл және сөйлеу», «Дыбыс және әріп», «Мәтін», «Сөйлем», «Сөз және оның мағынасы», «Сөз құрамы», «Сөз таптары» бөлімдерінен тұрады. Тілдік саладағы барлық тоғыз сөз табы мен олардың белгілері таныстырылады.

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітіліп, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2013 жылы 10 сәуірде №8424 тіркелген «Қазақ тілі» пәнінің оқу бағдарламасына сәйкес 2014 жылы 3-сыныптың оқулығы қайта өңделді. Аталмыш оқулықтың құрылымы мен мазмұны тiлдi оқытудың коммуникативтiк iс-әрекеттiк бағытын жүзеге асыру арқылы тiлдiк бiлiмнiң сапалы меңгертілуін қамтамасыз етеді.

1. 
   оқулық «Фонетика әлеміне саяхат», «Синтаксис әлеміне саяхат», «Морфология әлеміне саяхат», «Еліктеу сөздер», «Сөйлеу мәдениеті» тақырыптарымен толықтырылған;
   

2. 
   жаттығулар мен тапсырмалар Блум таксономиясы бойынша оқу деңгейлеріне (білу, түсіну, қолдану, талдау, жинақтау, бағалау) сәйкес берілген;
   

3. 
   оқулық мазмұны оқушының өз біліміне сын көзбен қарап, қатесін анықтап, өзіне баға беруге үйрететін рефлексиялық жаттығулармен (проблемалық жағдаят) толықтырылған;
   

4. 
   кейбір 1 сағаттық материалдардың соңында міндетті бөліктерден басқа міндетті емес бөліктер берілген;
   

5. 
   үлкен тақырыптардан, тараулардан соң оқушылардың өз білімдерін өздері тексеруін мүмкін ететін 1 сағаттық «Өзіңді өзің тексер» материалдары берілді;
   

6. 
   «Жыл бойы өткенді қайталау» тарауының соңғы 1 сағаттық материалы оқушылардың «Жазғы қызықтар» жобасымен жұмыс істеуіне арналады.
   

2015 жылы 4-сыныптың оқулығы қайта басылып шықты. Ондағы өзгертулер мынадай: дыбыс және әріп тарауында фонетика термині енгізіліп, фонетикалық талдау үйретіледі; сөйлем тарауында синтаксис ұғымы енгізіліп, синтаксистік талдау жасау үйретіледі; сөз таптары тарауында морфология

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 32

термині енгізіліп, морфологиялық талдау үйретіледі.

Сауаттылықты тексеру қазақ тілі пәнінің міндеті болғандықтан, шығарманың әдебиеттік оқу пәнінде де жазылатыны ескеріліп, шығармаға берілген сағат саны қысқартылып, диктантқа бөлінді.

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 33

қабылдаушы оқырман ретінде тәрбиелеу, көркем-шығармашылық және танымдық қабілеттерін дамыту, сөз өнеріне деген қызығушылығы мен эстетикалық талғамын қалыптастыру, тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым дағдыларын жетілдіру, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылық пен рухани-адамгершілік тәрбие беру.

• 
  оқу сапасын (дұрыс, түсініп, шапшаң, мәнерлеп) жетілдіру;
  

• 
  ауыз әдебиетінің жанрларымен, отандық және әлемдік балалар әдебиетінің озық үлгілерімен таныстыру;
  

• 
  ақын-жазушылардың балаларға арналған шығармаларының басты тақырыбын, басты кейіпкерлерін және негізгі мазмұнын айқындауға үйрету;
  

• 
  талданып отырған мәтіннің жанрлық сипатын анықтауға машықтандыру;
  

• 
  әдеби-теориялық білім негіздерін қалыптастыру;
  

• 
  адамгершілік және эстетикалық құндылықтар жүйесі негіздерін қалыптастыру;
  

• 
  оқылған шығарма сюжеті желісімен немесе еркін тақырыпта әртүрлі әдеби шығармашылық жұмыс түрлерін (өлең, әңгіме құрастыру, мәтінді сахналау, мәтін бойынша сурет салу, мақала жазу, шағын үзіндіге сценарий жазу, т.б.) орындауға машықтандыру;
  

• 
  әдеби функционалдық сауаттылыққа баулу және әдеби тілде еркін сөйлеуді меңгерту;
  

• 
  тұлғалық оқырмандық мәдениетін қалыптастыруда ана тілінде ауызша және жазбаша дұрыс сөйлеу, өз ойын анық (тіл байлығын арттыра отырып), нақты баяндау білігі мен дағдысын қалыптастыру;
  

• 
  кітап және анықтамалықтармен, библиографиялық әдебиеттер және сөздіктермен жұмыс істей білуге дағдыландыру.
  

«Әдебиеттік оқу» пәнін оқыту ерекшелігі – пән мазмұны балалар әдебиеті (ауызекі, жазба) үлгілерін, жазушылар өмірбаяны мен шығармашылығы туралы қысқаша мәліметтерді, ғылыми-танымдық шығармаларды оқытып үйретеді, мақала, естелік, өмірбаян туралы түсінік қалыптастырады, әдеби-теориялық білімдерді игертеді, монолог, диалог құруға дағдыландырады.

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 34

пәніндегі көркем шығармалардың мәні өте күшті тәрбие құралы екендігі ескерілген. Жастайынан балалардың бойына ата-анасына, үлкендерге мейірімділік, қамқорлық көрсету мақсатында «Адам болам десеңіз» жалпы бөлімінен басқа арнайы «Қадірлі әкелерім, мейірімді аналарым» атты бөлім қосылды.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітіліп, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2013 жылы 10 сәуірде №8424 тіркелген «Әдебиеттік оқу» пәнінің оқу бағдарламасына сәйкес 2014 жылы 3-сыныптың оқулығы қайта өңделді.

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 35

дайын материалды ұсынғаннан гөрі өз бетімен жұмыс жасауға үйретуге көп көңіл бөлінуде. Мұның себебі, бастауыш сынып оқушысы қосымша материал, деректер табуға үйрену арқылы белгілі бір мақсатпен жұмыс істеуді, білім алудың қыр-сырын аздап болса да ұғына бастайды.

• 
  2-сыныпта көлемі 150-200 сөзден тұратын мәтін мазмұнын толық, қысқаша және жоспар бойынша таңдау мен әңгімелеу; халық ауыз әдебиет үлгілерін және 2-3 өтірік өлеңді, 10-15 мақал-мәтел мен жұмбақ, жаңылтпашты жатқа айту; 2-3 өлеңді жатқа айту, 25-30 сөзден тұратын мазмұндама мен шығарма жазу;
  

• 
  3-сыныпта көлемі 200-250 сөзден тұратын мәтін мазмұнын толық, қысқаша және жоспар бойынша таңдау және әңгімелеу; халық ауыз әдебиет үлгілерін және 3-4 өтірік өлеңді, 4–5 өлеңді жатқа айту; 15-20 мақал-мәтел мен жұмбақ, жаңылтпашты жатқа айту; 30-35 сөзден тұратын мазмұндама мен шығарма жазу;
  

• 
  4-сыныпта көркем шығармадан алған әсерін 8-10 сөйлеммен жазбаша түрде орындау; 40-45 сөзден тұратын мазмұндама мен шығарма жазу.
  

«Әдебиеттік оқу» пәнінің оқушылардың функционалдық сауаттылығын, нақты айтқанда, оқу сауаттылығын қалыптастыруда мүмкіншілігі мол. PISA халықаралық зерттеуi бойынша оқу сауаттылығы ұғымы оқушылардың жазба мәтіндерді түсініп, саналы оқу қабілеттілігі және оларға рефлексия жасауы, олардың мазмұнын өмірмен байланыстыра алуы, бiлiмдері мен дағдыларын өз мақсатына қол жеткізу үшін қолдана білуі дегенді білдіреді. Сондықтан сабақта оқушылардың оқу сауаттылықтарын тексеру олардың оқу техникасын немесе мәтiннің мазмұнын айтып беруін бағалаудан гөрі, оқу барысында меңгерген білімдері мен дағдыларын өмірлік жағдайларда қолдана білу ептіліктерін бағалауға мән берген жөн. Өйткені PISA, PIRLS халықаралық зерттеулерiнде мәтiнді толық түсiнгенін дәлелдейтін машықтары мен меңгеру деңгейлері бағаланады, олар: мәлiметтi табу, мәтiнді түсіндіріп беру, мәтiннiң мазмұнына

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 36

немесе оның формасына рефлексия жасау және оларды бағалау.

• 
  научить учащихся строить простейшие типовые предложения, широко употребляемые в живой русской речи, обогатить словарный запас учащихся (в пределах лексико-грамматического минимума);
  

• 
  научить распространять простейшие типовые предложения за счёт ранее усвоенных слов и словосочетаний по законам синтаксического строя русского языка;
  

• 
  сформировать у учащихся элементарные навыки активного пользования синтаксическими конструкциями для выражения собственных мыслей, чувств и наблюдений в рамках тематики для чтения и развития речи;
  

• 
  совершенствовать навыки чтения и письма, полученные на уроках родного языка; дифференцировать звуки и буквы в системе гласных и согласных с учётом различий в фонетических системах родного и русского языков.
  

Содержание предмета состоит из трех блоков: речевой деятельности, языкового материала и текстов для чтения и развития речи, охватывающих сферы общения: учебную, социально-бытовую, социально-культурную,

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 37

игровую. Так как текст выступает как единица обучения и развития речи, для отбора рекомендуются адаптированные тексты из произведений детских писателей прозаического характера, стихотворения, а также произведения малого жанра (пословицы, поговорки, загадки), сказки.

450-500 слов).

• 
  дается подробное пояснение к структуре речевых моделей (синтаксических конструкций на основе единого грамматического минимума).
  

• 
  внесены дополнительные лексические единицы, список слов для активного усвоения на основе учёта как речевой деятельности, так и единого лексического минимума по русскому языку для начального этапа обучения русскому языку как второму.
  

В тематику для чтения и развития речи учащихся внесены новые темы – это «День за днём», «Ключ к счастью – в труде » и другие.

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 38

Русский язык вводится с 3- го класса, то для итогового контроля после 4-го класса разработаны требования к владению речевыми умениями и навыками (аудирование, говорение, чтение, письмо), а также к усвоению языковых знаний (элементарные сведения по фонетике, грамматике, лексике и синтаксису).

• 
  оқуш адәтлиригә асаслинип, фонетикилиқ аңлаш қабилийитини тәрәққий әттүрүш.
  

• 
  тавушларни аҗритишни билиш.
  

• 
  һәрипниң язма түрини йезиш.
  

• 
  һәрипләрни тонуш, саватлиқ йезиш адәтлирини қелиплаштуруш.
  

• 
  өз алдиға оқушқа, йезишқа адәтләндүрүш.
  

• 
  боғумға бөлүп, андин сөзни туташ, җүмлини, мәтинни оқушни билиш.
  

• 
  китап оқушқа болған қизиқишини ашуруш.
  

• 
  оқуш һәм саватлиқ йезишни билиш.
  

• 
  сөзниң тавушлуқ тәркивини билиш.
  

• 
  еғизчә сөзләшни үгитиш арқилиқ әмәлгә ашуруш.
  

Сават ечишта төвәндики вәзипиләр әмәлгә ашурулиду:

• 
  балиларниң яш алаһидилигигә көңүл бөлүш.
  

• 
  оқутуш принциплирини башчилиққа елиш.
  

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2015-2016 оқу жылы 39

• 
  сөзләш нутқиниң тавушлуқ алаһидиликлирини өзләштүрүш, йеңи сөздики тавушларни дурус тәләппуз қилишқа үгитиш.
  
• 
  боғумлап оқуш усули арқилиқ сөзни туташ оқушқа интилдүрүш.
  

• 
  тавушларни һәрипләр билән дурус бәлгүләшкә, йезишқа, сөз ичидики бағлиниш усуллирини сақлап, сөзләрни туташ йезишқа үгитиш.
  

• 
  йезиш тәләплирини орунлитиш.
  

• 
  балиларниң сөзләш нутқини, бағлаштуруп сөзлишини риваҗландуруш. «Сават ечиш» пәни бойичә оқуш жүклимиси башланғуч билим беришниң
  

базислиқ оқуш плани асасида оқутуш уйғур тилида жүргүзилидиған типлиқ оқуш планида өз әксини тапқан. «Сават ечиш» пәни билим беридиған асасий программида асасида әмәлгә ашурулиду.